7. An±m±savinicchayakath±
40. Eva½ macchama½savinicchaya½ kathetv± id±ni an±m±savinicchaya½ kathetu½ “an±m±san”ti-±dim±ha. Tattha ±masiyateti ±m±sa½, na ±m±sa½ an±m±sa½, apar±masitabbanti attho. P±ripanthik±ti vikuppanik±, antar±yik±ti vutta½ hoti. Nad²sotenavuyham±na½ m±taranti eta½ ukkaµµhaparicchedadassanattha½ vutta½. Aññ±su pana itth²suk±ruññ±dhipp±yena m±tari vuttanayena paµipajjantassa nevatthi dosoti vadanti.“M±taran”ti vuttatt± aññ±su na vaµµat²ti vadant±pi atthi. Ettha gaºh±h²ti navattabb±ti gehassitapemena k±yappaµibaddhena phusane dukkaµa½ sandh±ya vutta½. K±ruññenapana vatth±di½ gahetu½ asakkonti½ “gaºh±h²”ti vadantassapi avasabh±vappattito udakenimujjanti½ k±ruññena sahas± an±m±santi acintetv± kes±d²su gahetv± mokkh±dhipp±yena±ka¹¹hatopi an±pattiyeva. Na hi m²yam±na½ m±tara½ upekkhitu½ vaµµati. Aññ±tik±yaitthiy±pi eseva nayo. Ukkaµµh±ya m±tuy±pi ±m±so na vaµµat²ti dassanattha½ “m±taran”tivutta½. Tassa k±tabba½ pana aññ±sampi itth²na½ karontassapi an±pattiyeva an±m±sattevises±bh±v±.Tiºaº¹upakanti hiriver±dim³lehi kes±laªk±ratth±ya katacumbaµaka½.T±lapaººamuddikanti t±lapaººehi kata½ aªgulimuddika½. Tena t±lapaºº±dimaya½kaµisuttakaººapi¼andhan±di sabba½ na vaµµat²ti siddha½. Parivattetv±ti attano niv±sanap±rupanabh±vatoapanetv±, c²varatth±ya pariº±metv±ti vutta½ hoti. C²varatth±ya p±dam³le µhapet²tiida½ nidassanamatta½. Paccattharaºavit±n±di-atthampi vaµµatiyeva, p³j±di-attha½ t±vak±likampi±masitu½ vaµµati. S²sapas±dhanadantas³c²ti ida½ s²s±laªk±ratth±ya paµapilotik±hi katas²sapas±dhanakañcevadantas³ci-±di c±ti dve tayo. S²sapas±dhana½ sip±µikopakaraºatth±ya ceva dantas³ci½s³ci-upakaraºatth±ya ca gahetabbanti yath±kkama½ attha½ dasseti. Kesakal±pa½ bandhitv±tattha tiriya½ pavesanatth±ya kat± s³ci eva s²sapas±dhanakadantas³c²ti ekameva katv±sip±µik±ya pakkhipitv± pariharitabbas³ciyeva tassa tassa kiccassa upakaraºanti sip±µikas³ci-upakaraºa½,eva½ v± yojan± k±tabb±.Potthakar³panti sudh±d²hi kata½ p±r±jikavatthubh³t±na½ tiracch±nagatitth²na½ saºµh±nenakatampi an±m±sameva Itthir³p±ni dassetv± kata½ vatthubhitti-±diñca itthir³pa½ an±masitv±va¼añjetu½ vaµµati. Evar³pe hi an±m±se k±yasa½saggar±ge asati k±yappaµibaddhena ±masatodoso natthi. Bhinditv±ti ettha hatthena aggahetv±va kenaci daº¹±din± bhinditabba½.Ettha ca an±m±sampi daº¹ap±s±º±d²hi bhedanassa aµµhakath±ya½ vuttatt±, p±¼iyampi ±pad±sumokkh±dhipp±yassa ±masanepi an±pattiy± vuttatt± ca sappini-±div±¼amig²hi gahitap±ºak±na½mocanatth±ya ta½ ta½ sappini-±divatthu½ daº¹±d²hi paµikkhipitv± gahetu½, m±tu-±di½udake m²yam±na½ vatth±d²hi gahetu½, asakkonti½ kes±d²su gahetv±k±ruññena ukkhipituñca vaµµat²ti ayamattho gahetabbova. “Aµµhakath±ya½ ‘na tveva ±masitabb±’tiida½ pana vacana½ am²yam±na½ vatthu½ sandh±ya vuttanti aya½ amh±ka½ khant²”ti vimativinodaniya½(vi. vi. µ². 1.281) vutta½. 41. Magga½ adhiµµh±y±ti “maggo ayan”ti maggasañña½ upp±detv±ti attho.Paññapetv± dent²ti ida½ s±m²civasena vutta½, tehi pana “±sana½ paññapetv±va nis²dath±”tivutte sayameva paññapetv± nis²ditu½ vaµµati. Tattha j±tak±n²ti acchinditv± bh³tag±mabh±venevaµhit±ni. “K²¼anten±”ti vuttatt± sati paccaye ±masantassa an±patti, idañcagihisantaka½ sandh±ya vutta½, bhikkhusantaka½ pana paribhog±raha½ sabbath± ±masitu½ na vaµµatidur³paciººatt±. T±lapanas±d²n²ti cettha ±di-saddena n±¼ikeralabujatipusa-al±bukumbhaº¹apussaphala-e¼±lukaphal±na½saªgaho daµµhabbo. “Yath±vuttaphal±na½yeva cettha k²¼±dhipp±yena ±masana½ na vaµµat²”tivuttatt± p±s±ºasakkhar±d²ni k²¼±dhipp±yenapi ±masitu½ vaµµati. Anupasampann±na½dass±m²ti ida½ apaµiggahetv± gahaºa½ sandh±ya vutta½. Attanopi atth±ya paµiggahetv±gahaºe doso natthi an±m±satt±bh±v±. 42. Mutt±ti (ma. ni. µ². 1.2 pathav²v±ravaººan±; s±rattha. µ². 2.281) hatthikumbhaj±tik±aµµhavidh± mutt±. Tath± hi hatthikumbha½, var±had±µha½, bhujagas²sa½, val±haka½, ve¼u,macchasiro, saªkho, sipp²ti aµµha mutt±yoniyo. Tattha hatthikumbhaj± p²tavaºº± pabh±h²n±.Var±had±µh± var±had±µh±vaºº±va. Bhujagas²saj± n²l±divaºº± suvisuddh± vaµµal± ca.Val±hakaj± bh±sur± dubbibh±g± rattibh±ge andhak±ra½ vidhamentiyo tiµµhanti, dev³pabhog±eva ca honti. Ve¼uj± karakaphalasam±navaºº± na bh±sur±, te ca ve¼³amanussagocareyeva padese j±yanti Macchasiraj± p±µh²napiµµhisam±navaºº± vaµµal± laghavoca tejavant± honti pabh±vih²n± ca, te ca macch± samuddamajjheyeva j±yanti. Saªkhaj±saªkha-udaracchavivaºº± kolaphalappam±º±pi honti pabh±vih²n±va. Sippij± pabh±visesayutt±honti n±n±saºµh±n±. Eva½ j±tito aµµhavidh±su mutt±su y± macchasaªkhasippij±, t±s±muddik±. Bhujagaj±pi k±ci s±muddik± honti, itar± as±muddik±. Yasm± bahula½s±muddik±va mutt± loke dissanti, tatth±pi sippij±va, itar± kad±ci k±ci,tasm± sammohavinodaniya½ (vibha. aµµha. 173) “mutt±ti s±muddik± mutt±”ti vutta½.Maº²ti ve¼uriy±dito añño jotiras±dibhedo sabbo maºi. Ve¼uriyoti allave¼uvaººomaºi, “majj±rakkhimaº¹alavaººo”tipi vadanti. Saªkhoti s±muddikasaªkho. Sil±timuggavaºº± atisiniddh± k±¼asil±. Maºivoh±ra½ agat± rattaset±divaºº± sumaµµh±pisil± an±m±s± ev±ti vadanti. S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². 2.281) pana “saªkhotis±muddikasaªkho. Sil±ti k±¼asil±paº¹usil±setasil±dibhed± sabb±pi sil±”tivutta½. Pav±¼a½ samuddato j±tan±tirattamaºi. Rajatanti kah±paºam±s±dibheda½ jatum±s±di½up±d±ya sabba½ vutt±vasesar³piya½ gahita½. J±tar³panti suvaººa½. Lohitaªkotirattamaºi. Mas±ragallanti kabaravaººo maºi. “Marakatan”tipi vadanti.Bhaº¹am³latth±y±ti pattac²var±dim³latth±ya. Kuµµharogass±ti nidassanamatta½. T±yav³pasametabbassa yassa kassaci rogassa atth±ya vaµµatiyeva. “Bhesajjatthañca aviddh±yeva mutt±vaµµat²”ti t²supi gaºµhipadesu vutt±. Bhesajjatth±ya pisitv± yojit±na½ mutt±na½ratanabh±vavijahanato gahaºakkhaºepi ratan±k±rena apekkh±bh±v± “bhesajjatth±yapana vaµµat²”ti vutta½. Y±va pana t± mutt± ratanar³pena tiµµhanti, t±va ±masitu½ navaµµanti. Eva½ aññampi ratanap±s±ºa½ pisitv± bhesajje yojanatth±ya gahetu½ vaµµati eva.J±tar³parajata½ pana missetv± yojanabhesajjatth±yapi sampaµicchitu½ na vaµµati. Gahaµµhehiyojetv± dinnampi yadi bhesajje suvaºº±dir³pena tiµµhati, viyojetuñca sakk±, t±disa½bhesajjampi na vaµµati. Ta½ abboh±rikattagatañce vaµµati. “J±tiphalika½ up±d±y±”tivuttatt± s³riyakantacandakant±dika½ j±tip±s±ºa½ maºimhi eva saªgahitanti daµµhabba½.¾karamuttoti ±karato muttamatto. Bhaº¹am³lattha½ sampaµicchitu½ vaµµat²ti imin±va±masitumpi vaµµat²ti dasseti. Pacitv± katoti k±cak±rehi pacitv± kato.Dhamanasaªkho ca dhotaviddho ca ratanamisso c±ti yojetabba½. Viddhoti-±dibh±vena katachiddo.Ratanamissoti kañcanalat±divicitto mutt±diratanakhacito ca. Etena dhamanasaªkhatoañño ratanasammisso an±m±soti dasseti. Sil±yampi eseva nayo. P±n²yasaªkhotiimin± th±lak±di-±k±rena katasaªkhamayabh±jan±ni bhikkh³na½ sampaµicchitu½ vaµµant²tisiddha½. Sesanti ratanamissa½ µhapetv± avasesa½. Muggavaººa½yeva ratanasammissa½ karonti,na aññanti ±ha “muggavaºº±v±”ti, muggavaºº± ratanasammiss±va na vaµµat²ti vutta½hoti. Ses±ti ratanasammissa½ µhapetv± avases± sil±.B²jato paµµh±y±ti dh±tup±s±ºato paµµh±ya. Suvaººacetiyanti dh±tukaraº¹aka½. Paµikkhip²ti“dh±tuµµhapanatth±ya gaºhath±”ti avatv± “tumh±ka½ gaºhath±”ti pesitatt± aµikkhipi. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². 1.281) pana “paµikkhip²ti suvaººamayassadh±tukaraº¹akassa buddh±dir³passa ca attano santakakaraºe nissaggiyatt± vuttan”tivutta½. Suvaººabubbu¼akanti suvaººat±raka½. “R³piyacha¹¹akaµµh±ne”ti vuttatt±r³piyacha¹¹akassa j±tar³parajata½ ±masitv± cha¹¹etu½ vaµµat²ti vutta½. Ke¼±payitunti±masitv± ito cito ca sañc±retu½. Vuttanti mah±-aµµhakath±ya½ vutta½. Kacavaramevaharitu½ vaµµat²ti gopak± v± hontu aññe v±, hatthenapi puñchitv± kacavara½ apanetu½vaµµati, “malampi pamajjitu½ vaµµatiyev±”ti s±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². 2.281)vutta½. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². 1.281) pana “kacavarameva haritu½ vaµµat²tigopak± v± hontu aññe v±, hatthenapi puñchitv± kacavara½ apanetu½ vaµµati, malampimajjitu½ vaµµati ev±ti vadanti, ta½ aµµhakath±ya na sameti ke¼±yanasadisatt±”ti vutta½.Katha½ na sameti? Mah±-aµµhakath±ya½ cetiyagharagopak± r³piyacha¹¹akaµµh±ne µhit±ti tesa½yevake¼±yana½ anuññ±ta½, na aññesa½, tasm± “gopak± v± hontu aññe v±”ti vacana½mah±-aµµhakath±ya na sameti.Kurundiya½ pana tampi paµikkhitta½, suvaººacetiye kacavarameva haritu½ vaµµat²ti ettakamevaanuññ±ta½, tasm± s±vadh±raºa½ katv± vuttatt± “hatthenapi puñchitv±”ti ca “malampipamajjitu½ vaµµati ev±”ti ca vacana½ kurundaµµhakath±ya na sameti, tasm± vic±retabbametanti.¾rak³µalohanti suvaººavaººo kittimalohaviseso. Tividhañhi kittimaloha½–ka½saloha½ vaµµaloha½ ±rak³µalohanti. Tattha tiputambe missetv± kata½ ka½saloha½n±ma, s²satambe missetv± kata½ vaµµaloha½, rasatutthehi rañjita½ tamba½ ±rak³µaloha½n±ma. “Pakatirasatambe missetv± kata½ ±rak³µan”ti ca s±ratthad²paniya½(s±rattha. µ². 2.281) vutta½. Ta½ pana “j±tar³pagatikan”ti vuttatt± uggaºhatonissaggiyampi hot²ti keci vadanti, r³piyesu pana agaºitatt± nissaggiya½ na hoti,±masane sampaµicchane ca dukkaµamev±ti veditabba½. Sabbopi kappiyoti yath±vuttasuvaºº±dimay±na½sen±sanaparikkh±r±na½ ±masanagopan±divasena paribhogo sabbath± kappiyoti adhipp±yo.Ten±ha “tasm±”ti-±di. “Bhikkh³na½ dhammavinayavaººanaµµh±ne”ti vuttatt± saªghikamevasuvaºº±dimaya½ sen±sana½ sen±sanaparikkh±r± ca vaµµanti, na puggalik±n²ti gahetabba½.Paµijaggitu½ vaµµant²ti sen±sanapaµibandhato vutta½. 43. S±mik±na½ pesetabbanti s±mik±na½ s±sana½ pesetabba½. Bhinditv±tipaµhamameva an±masitv± p±s±º±din± kiñcimatta½ bheda½ katv± pacch± kappiyabhaº¹atth±yaadhiµµhahitv± hatthena gahetu½ vaµµati. Ten±ha “kappiyabhaº¹a½ kariss±m²ti sampaµicchitu½vaµµat²”ti. Etth±pi tañca viyojetv± ±masitabba½. Phalakaj±lik±d²n²ti etthasaraparitt±º±ya hatthena gahetabba½. Kiµik±phalaka½ akkhirakkhaºatth±ya ayaloh±d²hij±l±k±rena katv± s²s±d²su paµimuñcitabba½ j±lika½ n±ma. ¾di-saddena kavac±dika½saªgaºh±ti. An±m±s±n²ti macchaj±l±dipar³parodha½ sandh±ya vutta½, na saraparitt±ºa½tassa ±vudhabhaº¹att±bh±v±. Tena vakkhati “par³parodhaniv±raºañh²”ti-±di (vi. saªga.aµµha. 43). ¾sanass±ti cetiyassasamant± kataparibhaº¹assa. Bandhiss±m²ti k±k±d²na½ad³sanatth±ya bandhiss±mi.“Bherisaªgh±µoti saªghaµitacammabher². V²º±saªgh±µoti saªghaµitacammav²º±”ti s±ratthad²paniya½(s±rattha. µ². 2.281) vutta½. “Cammavinaddh± v²º±bheri-±d²n²”ti mah±-aµµhakath±ya½vuttavacanato vises±bh±v± “kurundiya½ pan±”ti-±din± tato visesassavattum±raddhatt± ca bheri-±d²na½ vinaddhopakaraºasam³ho bheriv²º±saªgh±µoti veditabbo“saªghaµitabboti saªgh±µo”ti katv±. Tucchapokkharanti avinaddhacammabheriv²º±na½pokkhara½. ¾ropitacammanti pubbe ±ropita½ hutv± pacch± tato apanetv± visu½µhapitamukhacammamatta½, na sesopakaraºasahita½, ta½ pana saªgh±toti aya½ viseso. Onahituntibheripokkhar±d²ni camma½ ±ropetv± cammavaddhi-±d²hi sabbehi upakaraºehi vinandhitu½.Onah±petunti tatheva aññehi vinandh±petu½.
Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re
An±m±savinicchayakath±laªk±ro n±ma
Sattamo paricchedo.