55. “Anuj±n±mi, bhikkhave, ±sandikan”ti (c³¼ava. 297) vacanato caturassap²µhasaªkh±to ±sandiko vaµµati, so ca “anuj±n±mi, bhikkhave, uccakampi ±sandikan”ti (c³¼ava. 297) vacanato aµµhaªgulato uccap±dakopi vaµµati. Ekatobh±gena d²ghap²µhameva hi aµµhaªgulato uccap±daka½ na vaµµati, tasm± caturassap²µha½ pam±º±tikkantampi vaµµati. “Anuj±n±mi, bhikkhave, sattaªgan”ti (c³¼ava. 297) vacanato t²su dis±su apassaya½ katv± katamañcopi vaµµati. “Anuj±n±mi, bhikkhave, uccakampi sattaªgan”ti (c³¼ava. 297) vacanato ayampi pam±º±tikkanto ca vaµµati. “Anuj±n±mi, bhikkhave, bhaddap²µhan”ti-±din± (c³¼ava. 297) p±¼iya½ anuññ±ta½ vettamayap²µha½ pilotik±baddhap²µha½ d±rupaµµik±ya upari p±de µhapetv± bhojanaphalaka½ viya kata½ e¼akap±dap²µha½ ±malak±k±rena yojita½ bahup±daka½ ±maº¹akavaµµikap²µha½ pal±lap²µha½ phalakap²µhañca p±¼iya½ an±gatañca aññampi ya½ kiñci d±rumayap²µha½ vaµµati.“Na, bhikkhave, ucce mañce sayitabba½, yo sayeyya, ±patti dukkaµass±”ti (c³¼ava. 297) vacanato pamaº±tikkante mañce sayantassa dukkaµa½, ta½ pana karontassa k±r±pentassa ca chedanaka½ p±cittiya½. Aññena kata½ paµilabhitv± paribhuñjantena chinditv± paribhuñjitabba½. Sace na chindituk±mo hoti, bh³miya½ nikhanitv± pam±ºa½ upari dasseti, utt±naka½ v± katv± paribhuñjati, ukkhipitv± tul±saªgh±µe µhapetv± aµµa½ katv± paribhuñjati, vaµµati. “Na, bhikkhave, ucc± mañcapaµip±dak± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµassa. Anuj±n±mi, bhikkhave, aµµhaªgulaparama½ mañcapaµip±dakan”ti (c³¼ava. 297) vacanato manuss±na½ pam±ºaªgulena aµµhaªgulaparamova mañcapaµip±dako vaµµati, tato uddha½ na vaµµati. 56. “Na bhikkhave, ucc±sayanamah±sayan±ni dh±retabb±ni, seyyathida½, ±sandi pallaªko gonako cittako paµik± paµalik± t³lik± vikatik± uddalomi ekantalomi kaµµissa½ koseyya½ kuttaka½ hatthatthara½ assatthara½ rathatthara½ ajinapaveº² kadalimigapavarapaccattharaºa½ sa-uttaracchada½ ubhatolohitak³padh±na½, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 254) vacanato ucc±sayanamah±sayan±ni na vaµµanti. Tattha (mah±va. aµµha. 254) ucc±sayana½ n±ma pam±º±tikkanta½ mañca½. Mah±sayana½ n±ma akappiyattharaºa½. ¾sandi-±d²su ±sand²ti pam±º±tikkant±sana½. Pallaªkoti p±desu v±¼ar³p±ni µhapetv± kato. Gonakoti d²ghalomako mah±kojavo. Caturaªgul±dhik±ni kira tassa lom±ni. Cittakoti ratanacitra-uºº±mayattharako. Paµik±ti uºº±mayo setattharako. Paµalik±ti ghanapupphako uºº±mayalomattharako, yo “±malakapaµo”tipi vuccati. T³lik±ti pakatit³lik±yeva. Vikatik±ti s²habyaggh±dir³pavicitro uºº±mayattharako. Uddalom²ti ekato uggataloma½ uºº±mayattharaºa½. Ekantalom²ti ubhato uggataloma½ uºº±mayattharaºa½. Kaµµissanti ratanaparisibbita½ koseyyakaµµissamaya½ paccattharaºa½. Koseyyanti ratanaparisibbita½ kosiyasuttamaya½ paccattharaºa½, suddhakoseyya½ pana vaµµati.Kuttakanti so¼asanna½ n±µakitth²na½ µhatv± naccanayogga½ uºº±mayattharaºa½. Hatthatthara-assatthar± hatthi-assapiµµh²su attharaºaka-attharaº± eva. Rathattharepi eseva nayo. Ajinapaveº²ti ajinacammehi mañcappam±ºena sibbitv± kat± paveº². Kadalimigapavarapaccattharaºanti kadalimigacamma½ n±ma atthi, tena kata½ pavarapaccattharaºanti attho. Ta½ kira setavatthassa upari kadalimigacamma½ pattharitv± sibbitv± karonti. Sa-uttaracchadanti saha uttaracchadena, uparibaddhena rattavit±nena saddhinti attho. Setavit±nampi heµµh± akappiyapaccattharaºe sati na vaµµati, asati pana vaµµati. Ubhatolohitak³padh±nanti s²s³padh±nañca p±d³padh±nañc±ti mañcassa ubhatolohitak³padh±na½, eta½ na kappati. Ya½ pana ekameva upadh±na½ ubhosu passesu ratta½ v± hotu padumavaººa½ v± vicitra½ v±, sace pam±ºayutta½, vaµµati, mah±-upadh±na½ pana paµikkhitta½. Gonak±d²ni (c³¼ava. aµµha. 320) saªghikavih±re v± puggalikavih±re v± mañcap²µhakesu attharitv± paribhuñjitu½ na vaµµanti, dhamm±sane pana gihivikatan²h±rena labbhanti, tatr±pi nipajjitu½ na vaµµati.“Anuj±n±mi, bhikkhave, µhapetv± t²ºi ±sandi½ pallaªka½ t³lika½ gihivikata½ abhinis²ditu½, na tveva abhinipajjitun”ti (c³¼ava. 314)– vacanato ±sand±dittaya½ µhapetv± avasesesu gonak±d²su gihivikatesu dhamm±sane v± bhattagge v± antaraghare v± nis²ditu½ vaµµati, nipajjitu½ na vaµµati. T³lonaddha½ pana mañcap²µha½ bhattagge antaraghareyeva nis²ditu½ vaµµati, tatth±pi nipajjitu½ vaµµati. T³lonaddha½ pana mañcap²µha½ k±r±pentassapi udd±lanaka½ p±cittiya½.“Anuj±n±mi, bhikkhave, onaddhamañca½ onaddhap²µhan”ti (c³¼ava. 297) vacanato pana camm±d²hi onaddha½ mañcap²µha½ vaµµati. “Anuj±n±mi, bhikkhave, p±v±ra½. Anuj±n±mi, bhikkhave, koseyyap±v±ra½. Anuj±n±mi, bhikkhave, kojava½. Anuj±n±mi, bhikkhave, kambalan”ti (mah±va. 337-338)– vacanato p±v±r±d²ni saªghik±ni v± hontu puggalik±ni v±, yath±sukha½ vih±re v± antaraghare v± yattha katthaci paribhuñjitu½ vaµµanti. Kojava½ panettha pakatikojavameva vaµµati, mah±piµµhiyakojava½ na vaµµati.“Anuj±n±mi, bhikkhave, sabba½ p±s±daparibhogan”ti (c³¼ava. 320) vacanato suvaººarajat±divicitr±ni (c³¼ava. aµµha. 320) kav±µ±ni mañcap²µh±ni t±lavaºµ±ni suvaººarajatayoni p±n²yaghaµap±n²yasar±v±ni, ya½ kiñci cittakammakata½, sabba½ sen±sanaparibhoge vaµµati. “P±s±dassa d±sid±sa½ khettavatthu½ gomahi½sa½ dem±”ti vadanti, p±µekka½ gahaºakicca½ natthi, p±s±de paµiggahite paµiggahitameva hoti.“Anuj±n±mi, bhikkhave, ekapal±sika½ up±hana½… na, bhikkhave, diguº± up±han± dh±retabb±… na tiguº± up±han± dh±retabb±… na guºaªguº³p±han± dh±retabb±… yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 245)– vacanato ekapaµal±yeva up±han± vaµµati, dvipaµal± pana tipaµal± na vaµµatiyeva. Guºaªguº³p±han± (mah±va. aµµha. 245) n±ma catupaµalato paµµh±ya vuccati, s± pana majjhimadeseyeva na vaµµati. “Anuj±n±mi, bhikkhave, sabbapaccantimesu janapadesu guºaªguº³p±hanan”ti (mah±va. 259)– vacanato paccantimesu janapadesu guºaªguº³p±han± nav± v± hotu paribhutt± v±, vaµµati. Majjhimadese pana “anuj±n±mi, bhikkhave, omukka½ guºaªguº³p±hana½. Na, bhikkhave, nav± guºaªguº³p±han± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 247) vacanato paµimuñcitv± apan²t± paribhutt±yeva guºaªguº³p±han± vaµµati, aparibhutt± paµikkhitt±yeva. Ekapaµal± pana paribhutt± v± hotu aparibhutt± v±, sabbattha vaµµati. Ettha ca manussacamma½ µhapetv± yena kenaci cammena kat± up±han± vaµµati. Up±hanakosakasatthakakosakakuñcikakosakesupi eseva nayo.“Na bhikkhave, sabban²lik± up±han± dh±retabb±… na sabbap²tik± up±han± dh±retabb±… na sabbalohitik± up±han± dh±retabb±… na sabbamañjiµµhik± up±han± dh±retabb±… na sabbakaºh± up±han± dh±retabb±… na sabbamah±raªgaratt± up±han± dh±retabb±. Na sabbamah±n±maratt± up±han± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 246)– vacanato sabban²lik±di up±han± na vaµµati. Ettha ca n²lik± um±pupphavaºº± hoti. P²tik± kaºik±rapupphavaºº±… lohitik± jayasumanapupphavaºº±… mañjiµµhik± mañjiµµhavaºº± eva… kaºh± add±riµµhakavaºº±… mah±raªgaratt± satapadipiµµhivaºº±… mah±n±maratt± sambhinnavaºº± hoti paº¹upal±savaºº±. Kurundiya½ pana “padumapupphavaºº±”ti vutta½. Et±su ya½ kiñci labhitv± rajana½ co¼akena puñchitv± vaººa½ bhinditv± dh±retu½ vaµµati, appamattakepi bhinne vaµµatiyeva.“Na, bhikkhave, n²lakavaddhik± up±han± dh±retabb±… na p²takavaddhik± up±han± dh±retabb±… na lohitakavaddhik± up±han± dh±retabb±… na mañjiµµhikavaddhik± up±han± dh±retabb±… na kaºhavaddhik± up±han± dh±retabb±… na mah±raªgarattavaddhik± up±han± dh±retabb±… na mah±n±marattavaddhik± up±han± dh±retabb±… yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 246)– vacanato y±sa½ vaddh±yeva n²l±divaºº± honti, t±pi na vaµµanti, vaººabheda½ pana katv± dh±retu½ vaµµati.“Na, bhikkhave, khallakabaddh± up±han± dh±retabb±… na puµabaddh± up±han± dh±retabb±… na p±liguºµhim± up±han± dh±retabb±… na t³lapuººik± up±han± dh±retabb±… na tittirapattik± up±han± dh±retabb±… na meº¹avis±ºavaddhik± up±han± dh±retabb±… na ajavis±ºavaddhik± up±han± dh±retabb±… na vicchik±¼ik± up±han± dh±retabb±… na morapiñchaparisibbit± up±han± dh±retabb±… na citr± up±han± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 246)– vacanato khallakabaddh±di up±han±pi na vaµµati. Tattha khallakabaddh±ti paºhipidh±nattha½ tale khallaka½ bandhitv± kat±. Puµabaddh±ti yonaka-up±han± vuccati, y± y±va jaªghato sabbap±da½ paµicch±deti. P±liguºµhim±ti paliguºµhitv± kat±, upari p±damattameva paµicch±deti, na jaªgha½. T³lapuººik±ti t³lapicun± p³retv± kat±. Tittirapattik±ti tittirapattasadis± vicitrabaddh±. Meº¹avis±ºavaddhik±ti kaººikaµµh±ne meº¹akasiªgasaºµh±ne vaddhe yojetv± kat±. Ajavis±ºavaddhik±d²supi eseva nayo, vicchik±¼ik±pi tattheva vicchikanaªguµµhasaºµh±ne vaddhe yojetv± kat±. Morapiñchaparisibbit±ti talesu v± vaddhesu v± morapiñchehi suttakasadisehi parisibbit±. Citr±ti vicitr±. Et±su ya½ kiñci labhitv± sace t±ni khallak±d²ni apanetv± sakk± honti va¼añjitu½, va¼añjetabb±. Tesu pana sati va¼añjantassa dukkaµa½.“Na, bhikkhave, s²hacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na byagghacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na d²picammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na ajinacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na uddacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na majj±racammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na k±¼akacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±… na luvakacammaparikkhaµ± up±han± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 246)– vacanato s²hacamm±diparikkhaµ±pi up±han± na vaµµati. Tattha s²hacammaparikkhaµ± n±ma pariyantesu c²vare anuv±ta½ viya s²hacamma½ yojetv± kat±. Esa nayo sabbattha. Luvakacammaparikkhaµ±ti pakkhibi¼±lacammaparikkhaµ±. Et±supi y± k±ci ta½ camma½ apanetv± dh±retabb±.“Na, bhikkhave, kaµµhap±duk± dh±retabb±… na t±lapattap±duk±… na ve¼upattap±duk±, na tiºap±duk±… na muñjap±duk±, na pabbajap±duk±… na hint±lap±duk±, na kamalap±duk±… na kambalap±duk±… na sovaººap±duk±… na r³piyamay± p±duk±… na maºimay±… na ve¼uriyamay±… na phalikamay± na ka½samay±… na k±camay±… na tipumay±… na s²samay±… na tambalohamay±… na k±ci saªkaman²y± p±duk± dh±retabb±, yo dh±reyya, ±patti dukkaµass±”ti (mah±va. 250-251)– vacanato yena kenaci tiºena v± aññena v± kat± y± k±ci saªkaman²y± p±duk± na dh±retabb±. “Anuj±n±mi, bhikkhave, tisso p±duk± dhuvaµµh±niy± asaªkaman²y±yo, vaccap±duka½ pass±vap±duka½ ±camanap±dukan”ti (mah±va. 251)– vacanato pana bh³miya½ suppatiµµhit± niccal± asa½h±riy± vaccap±duk±d² tisso p±duk± paribhuñjitu½ vaµµanti.