16. Sam±ropanah±ravibhaªgo
50. Tattha katamo sam±ropano h±ro? “Ye dhamm± ya½m³l±, ye cekatth± pak±sit± munin±”ti. Ekasmi½ padaµµh±ne yattak±ni padaµµh±n±ni otaranti, sabb±ni t±ni sam±ropayitabb±ni. Yath± ±vaµµe h±re bahuk±ni padaµµh±n±ni otarant²ti. Tattha sam±ropan± catubbidh± padaµµh±na½, vevacana½, bh±van±, pah±namiti. Tattha katam± padaµµh±nena sam±ropan±?
“Sabbap±passa akaraºa½, kusalassa upasampad±;
sacittapariyodapana½, eta½ buddh±na s±sanan”ti.
Tassa ki½ padaµµh±na½? T²ºi sucarit±ni– k±yasucarita½ vac²sucarita½ manosucarita½– ida½ padaµµh±na½; tattha ya½ k±yikañca v±casikañca sucarita½, aya½ s²lakkhandho. Manosucarite y± anabhijjh± aby±p±do ca, aya½ sam±dhikkhandho. Y± samm±diµµhi, aya½ paññ±kkhandho. Ida½ padaµµh±na½, tattha s²lakkhandho ca sam±dhikkhandho ca samatho, paññ±kkhandho vipassan±. Ida½ padaµµh±na½, tattha samathassa phala½ r±gavir±g± cetovimutti, vipassan± phala½ avijj±vir±g± paññ±vimutti. Ida½ padaµµh±na½. Vana½ vanathassa padaµµh±na½. Kiñca vana½? Ko ca vanatho? Vana½ n±ma pañca k±maguº±, taºh± vanatho. Ida½ padaµµh±na½. Vana½ n±ma nimittagg±ho “itth²”ti v± “puriso”ti v±. Vanatho n±ma tesa½ tesa½ aªgapaccaªg±na½ anubyañjanagg±ho “aho cakkhu, aho sota½, aho gh±na½, aho jivh±, aho k±yo, iti. Ida½ padaµµh±na½. Vana½ n±ma cha ajjhattikab±hir±ni ±yatan±ni apariññ±t±ni. Ya½ tadubhaya½ paµicca uppajjati sa½yojana½, aya½ vanatho. Ida½ padaµµh±na½. Vana½ n±ma anusayo. Vanatho n±ma pariyuµµh±na½. Ida½ padaµµh±na½. Ten±ha bhagav± “chetv± vanañca vanathañc±”ti. Aya½ padaµµh±nena sam±ropan±. 51. Tattha katam± vevacanena sam±ropan±? R±gavir±g± cetovimutti sekkhaphala½; avijj±vir±g± paññ±vimutti asekkhaphala½. Ida½ vevacana½. R±gavir±g± cetovimutti an±g±miphala½; avijj±vir±g± paññ±vimutti aggaphala½ arahatta½. Ida½ vevacana½. R±gavir±g± cetovimutti k±madh±tusamatikkamana½; avijj±vir±g± paññ±vimutti tedh±tusamatikkamana½. Ida½ vevacana½. Paññindriya½, paññ±bala½, adhipaññ±sikkh±, paññ±kkhandho, dhammavicayasambojjhaªgo, upekkh±sambojjhaªgo, ñ±ºa½, samm±diµµhi, t²raº±, sant²raº±, hir², vipassan±, dhamme ñ±ºa½, sabba½, ida½ vevacana½. Aya½ vevacanena sam±ropan±. Tattha katam± bh±van±ya sam±ropan±? Yath±ha bhagav± “tasm±tiha tva½ bhikkhu k±ye k±y±nupass² vihar±hi, ±t±p² sampaj±no satim± vineyya loke abhijjh±domanassa½”. ¾t±p²ti v²riyindriya½. Sampaj±noti paññindriya½. Satim±ti satindriya½. Vineyya loke abhijjh±domanassanti sam±dhindriya½. Eva½ k±ye k±y±nupassino viharato catt±ro satipaµµh±n± bh±van±p±rip³ri½ gacchanti. Kena k±raºena? Ekalakkhaºatt± catunna½ indriy±na½. Cat³su satipaµµh±nesu bh±viyam±nesu catt±ro sammappadh±n± bh±van±p±rip³ri½ gacchanti. Cat³su sammappadh±nesu bh±viyam±nesu catt±ro iddhip±d± bh±van±p±rip³ri½ gacchanti. Cat³su iddhip±desu bh±viyam±nesu pañcindriy±ni bh±van±p±rip³ri½ gacchanti. Eva½ sabbe Kena k±raºena? Sabbe hi bodhaªgam± dhamm± bodhipakkhiy± niyy±nikalakkhaºena ekalakkhaº±, te ekalakkhaºatt± bh±van±p±rip³ri½ gacchanti. Aya½ bh±van±ya sam±ropan±. Tattha katam± pah±nena sam±ropan±? K±ye k±y±nupass² viharanto “asubhe subhan”ti vipall±sa½ pajahati, kaba¼²k±ro cassa ±h±ro pariñña½ gacchati, k±mup±d±nena ca anup±d±no bhavati, k±mayogena ca visa½yutto bhavati, abhijjh±k±yaganthena ca vippayujjati, k±m±savena ca an±savo bhavati, k±moghañca uttiººo bhavati, r±gasallena ca visallo bhavati, r³p³pik± [r³pupik± (ka.) evamuparipi] cassa viññ±ºaµµhiti pariñña½ gacchati, r³padh±tuya½ cassa r±go pah²no bhavati, na ca chand±gati½ gacchati. Vedan±su vedan±nupass² viharanto “dukkhe sukhan”ti vipall±sa½ pajahati, phasso cassa ±h±ro pariñña½ gacchati, bhav³p±d±nena ca anup±d±no bhavati, bhavayogena ca visa½yutto bhavati, by±p±dak±yaganthena ca vippayujjati, bhav±savena ca an±savo bhavati, bhavoghañca uttiººo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedan³pik± cassa viññ±ºaµµhiti pariñña½ gacchati, vedan±dh±tuya½ cassa r±go pah²no bhavati, na ca dos±gati½ gacchati. Citte citt±nupass² viharanto “anicce niccan”ti vipall±sa½ pajahati, viññ±ºa½ cassa ±h±ro pariñña½ gacchati, diµµhup±d±nena ca anup±d±no bhavati, diµµhiyogena ca visa½yutto bhavati, s²labbatapar±m±sak±yaganthena ca vippayujjati, diµµh±savena ca an±savo bhavati, diµµhoghañca uttiººo bhavati, m±nasallena ca visallo bhavati, saññ³pik± cassa viññ±ºaµµhiti pariñña½ gacchati, saññ±dh±tuya½ cassa r±go pah²no bhavati, na ca bhay±gati½ gacchati. Dhammesu dhamm±nupass² viharanto “anattani [anattaniye (s².) passa a. ni. 4.49] att±”ti vipall±sa½ pajahati, manosañcetan± cassa ±h±ro pariñña½ gacchati, attav±dup±d±nena ca anup±d±no bhavati, avijj±yogena ca visa½yutto bhavati, ida½sacc±bhinivesak±yaganthena ca vippayujjati, avijj±savena ca an±savo bhavati, avijjoghañca uttiººo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati saªkh±r³pik± cassa viññ±ºaµµhiti pariñña½ gacchati, saªkh±radh±tuya½ cassa r±go pah²no bhavati, na ca moh±gati½ gacchati. Aya½ pah±nena sam±ropan±. Ten±ha ±yasm± mah±kacc±yano–
“Ye dhamm± ya½ m³l±, ye cekatth± pak±sit± munin±;
te sam±ropayitabb±, esa sam±ropano h±ro”ti.
Niyutto sam±ropano h±ro.
Niµµhito ca h±ravibhaªgo.