Tattha katamo parikkh±ro h±rasamp±to? Manopubbaªgam±ti ettha manoti kusalaviññ±ºa½. Tassa ca ñ±ºasampayuttassa alobho adoso amohoti tayo sampayutt± het³, ñ±ºavippayuttassa alobho adosoti dve sampayutt± het³. Sabbesa½ avisesena yonisomanasik±ro hetu, catt±ri sampatticakk±ni paccayo. Tath± saddhammassavana½, tassa ca d±n±divasena pavattam±nassa deyyadhamm±dayo paccayo. Dhamm±ti cettha vedan±d²na½ iµµh±rammaº±dayo. Tath± tayo viññ±ºassa, vedan±dayo pas±dassa, saddheyyavatthukusal±bhisaªkh±ro vip±kasukhassa paccayoti. Aya½ parikkh±ro h±rasamp±to.
Tattha katamo sam±ropano h±rasamp±to? Manopubbaªgam± dhamm±ti manoti puññacitta½, ta½ tividha½– d±namaya½, s²lamaya½, bh±van±mayanti. Tattha d±namayassa alobho padaµµh±na½, s²lamayassa adoso padaµµh±na½, bh±van±mayassa amoho padaµµh±na½. Sabbesa½ abhippas±do padaµµh±na½, “saddh±j±to upasaªkamati, upasaªkamanto payirup±sat²”ti (ma. ni. 2.183) sutta½ vitth±retabba½. Kusalacitta½ sukhassa iµµhavip±kassa padaµµh±na½. Yonisomanasik±ro kusalacittassa padaµµh±na½. Yoniso hi manasi karonto kusalacitta½ adhiµµh±ti kusalacitta½ bh±veti, so anuppann±na½ p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ anupp±d±ya chanda½ janeti, uppann±na½ kusal±na½ dhamm±na½…pe… padahati. Tasseva½ cat³su sammappadh±nesu bh±viyam±nesu catt±ro satipaµµh±n± y±va ariyo aµµhaªgiko maggo bh±van±p±rip³ri½ gacchat²ti aya½ bh±van±ya sam±ropan±. Sati ca bh±van±ya pah±nañca siddhamev±ti. Aya½ sam±ropano h±rasamp±to.
Tath±–
“Dadato puñña½ pava¹¹hati, sa½yamato vera½ na c²yati;
kusalo ca jah±ti p±paka½, r±gadosamohakkhay± sa nibbuto”ti. (D². ni. 2.197; ud±. 75; peµako. 16).
Tattha dadato puñña½ pava¹¹hat²ti d±namaya½ puññakiriyavatthu vutta½. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti s²lamaya½ puññakiriyavatthu vutta½. Kusalo ca jah±ti p±pakanti lobhassa ca dosassa ca mohassa ca pah±nam±ha. Tena bh±van±maya½ puññakiriyavatthu vutta½. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti anup±d±parinibb±nam±ha.
Dadato puñña½ pava¹¹hat²ti alobho kusalam³la½. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti adoso kusalam³la½. Kusalo ca jah±ti p±pakanti amoho kusalam³la½. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti tesa½ nissaraºa½ vutta½.
Dadato puñña½ pava¹¹hat²ti s²lakkhandhassa padaµµh±na½. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti sam±dhikkhandhassa padaµµh±na½. Kusalo ca jah±ti p±pakanti paññ±kkhandhassa vimuttikkhandhassa padaµµh±na½. D±nena o¼±rik±na½ kiles±na½ pah±na½, s²lena majjhim±na½, paññ±ya sukhum±na½. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti kat±v²bh³mi½ dasseti.
Dadato puñña½…pe… jah±ti p±pakanti sekkhabh³mi dassit±. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti aggaphala½ vutta½.
Tath± dadato puñña½…pe… na c²yat²ti lokiyakusalam³la½ vutta½. Kusalo ca jah±ti p±pakanti lokuttarakusalam³la½ vutta½. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti lokuttarassa kusalam³lassa phala½ vutta½.
Dadato…pe… na c²yat²ti puthujjanabh³mi dassit±. Kusalo ca jah±ti p±pakanti sekkhabh³mi dassit±. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti asekkhabh³mi dassit±.
Dadato …pe… na c²yat²ti saggag±min² paµipad± vutt±. Kusalo ca jah±ti p±pakanti sekkhavimutti. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti asekkhavimutti vutt±.
Dadato…pe… na c²yat²ti d±nakatha½ s²lakatha½ saggakatha½ lokiy±na½ dhamm±na½ desanam±ha. Kusalo ca jah±ti p±pakanti loke ±d²nav±nupassan±ya saddhi½ s±mukka½sika½ dhammadesanam±ha. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti tass± desan±ya phalam±ha.
Dadato puñña½ pava¹¹hat²ti dhammad±na½ ±misad±nañca vadati. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti p±º±tip±t± veramaºiy± satt±na½ abhayad±na½ vadati. Eva½ sabb±nipi sikkh±pad±ni vitth±retabb±ni. Tena ca s²lasa½yamena s²le patiµµhito citta½ sa½yameti, tassa samatho p±rip³ri½ gacchati. Eva½ so samathe µhito vipassan±kosallayogato kusalo ca jah±ti p±paka½ r±ga½ jah±ti, dosa½ jah±ti, moha½ jah±ti, ariyamaggena sabbepi p±pake akusale dhamme jah±ti. Eva½ paµipanno ca r±gadosamohakkhay± sa nibbutoti r±g±d²na½ parikkhay± dvepi vimuttiyo adhigacchat²ti aya½ suttaniddeso.
Tattha katamo desan±h±rasamp±to? Imasmi½ sutte ki½ desita½? Dve sugatiyo dev± ca manuss± ca, dibb± ca pañca k±maguº±, m±nusak± ca pañca k±maguº±, dibb± ca pañcup±d±nakkhandh±, m±nusak± ca pañcup±d±nakkhandh±. Ida½ vuccati dukkha½ ariyasacca½. Tassa k±raºabh±vena purimapurimanipphann± taºh± samudayo ariyasacca½. Tayida½ vuccati ass±do ca ±d²navo ca. Sabbassa purimehi dv²hi padehi niddeso “dadato…pe… na c²yat²”ti. Kusalo ca jah±ti p±pakanti maggo vutto. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti dve nibb±nadh±tuyo sa-up±dises± ca anup±dises± ca. Ida½ nissaraºa½. Phal±d²ni pana yath±raha½ veditabb±n²ti. Aya½ desan±h±rasamp±to.
Vicayoti “dadato puñña½ pava¹¹hat²”ti imin± paµhamena padena tividhampi d±namaya½ s²lamaya½ bh±van±maya½ puññakiriyavatthu vutta½. Dasavidhassapi deyyadhammassa paricc±go vutto. Tath± chabbidhassapi r³p±di-±rammaºassa. “Sa½yamato vera½ na c²yat²”ti dutiyena padena aver± asapatt± aby±p±d± ca paµipad± vutt±. “Kusalo ca jah±ti p±pakan”ti tatiyena padena ñ±ºupp±do aññ±ºanirodho sabbopi ariyo aµµhaªgiko maggo sabbepi bodhipakkhiy± dhamm± vutt± “R±gadosamohakkhay± sa nibbuto”ti r±gakkhayena r±gavir±g± cetovimutti, mohakkhayena avijj±vir±g± paññ±vimutti vutt±ti. Aya½ vicayo h±rasamp±to.
Yutt²ti d±ne µhito ubhaya½ parip³reti macchariyappah±nañca puññ±bhisandañc±ti atthes± yutti. S²lasa½yame µhito ubhaya½ parip³reti upac±rasam±dhi½ appan±sam±dhiñc±ti atthes± yutti. P±pake dhamme pajahanto dukkha½ parij±n±ti, nirodha½ sacchikaroti, magga½ bh±vet²ti atthes± yutti. R±gadosamohesu sabbaso parikkh²ºesu anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yat²ti atthes± yutt²ti. Aya½ yuttih±rasamp±to.
Padaµµh±nanti dadato puñña½ pava¹¹hat²ti c±g±dhiµµh±nassa padaµµh±na½. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti sacc±dhiµµh±nassa padaµµh±na½. Kusalo ca jah±ti p±pakanti paññ±dhiµµh±nassa padaµµh±na½. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti upasam±dhiµµh±nassa padaµµh±nanti. Aya½ padaµµh±no h±rasamp±to.
Lakkhaºoti “dadato”ti etena peyyavajja½ atthacariya½ sam±nattat± ca dassit±ti veditabb± saªgahavatthubh±vena ekalakkhaºatt±. “Sa½yamato”ti etena khantimett±-avihi½s±-anudday±dayo dassit±ti veditabb± ver±nupp±danalakkhaºena ekalakkhaºatt±. “Vera½ na c²yat²”ti etena hir²-ottappa-appicchat±santuµµhit±dayo dassit± ver±va¹¹hanena ekalakkhaºatt±. Tath± ahir²k±nottapp±dayo acetabbabh±vena ekalakkhaºatt±. “Kusalo”ti etena kosallad²panena samm±saªkapp±dayo dassit± maggaªg±dibh±vena ekalakkhaºatt±. “Jah±ti p±pakan”ti etena pariññ±bhisamay±dayopi dassit± abhisamayalakkhaºena ekalakkhaºatt±. “R±gadosamohakkhay±”ti etena avasiµµhakiles±d²nampi khay± dassit± khepetabbabh±vena ekalakkhaºatt±ti aya½ lakkhaºo.
Catuby³hoti dadatoti g±th±ya½ bhagavato ko adhipp±yo? Ye mah±bhogata½ patthayissanti, te d±na½ dassanti d±liddiyappah±n±ya. Ye averata½ icchanti, te pañca ver±ni pajahissanti. Ye kusaladhammehi chandak±m±, te aµµhaªgika½ magga½ bh±vessanti. Ye nibb±yituk±m±, te r±gadosamoha½ pajahissant²ti ayamettha bhagavato adhipp±yo. Eva½ nibbacananid±nasandhayo vattabb±ti. Aya½ catuby³ho.
¾vaµµoti yañca adadato macchariya½, yañca asa½yamato vera½, yañca akusalassa p±passa appah±na½, aya½ paµipakkhaniddesena samudayo. Tassa alobhena ca adosena ca amohena ca d±n±d²hi pah±na½, im±ni t²ºi kusalam³l±ni. Tesa½ paccayo aµµha sammatt±ni, aya½ maggo. Yo r±gadosamoh±na½ khayo, aya½ nirodhoti. Aya½ ±vaµµo.
Vibhatt²ti dadato puñña½ pava¹¹hat²ti eka½sena yo bhayahetu deti, r±gahetu deti, ±misakiñcikkhahetu deti, na tassa puñña½ va¹¹hati. Yañca daº¹ad±na½ satthad±na½ paraviheµhanattha½ apuñña½ assa pava¹¹hati. Ya½ pana kusalena cittena anukampanto v± apac±yam±no v± anna½ deti, p±na½ vattha½ y±na½ m±l±gandhavilepana½ seyy±vasatha½ pad²peyya½ deti, sabbasatt±na½ v± abhayad±na½ deti, mettacitto hitajjh±sayo nissaraºasaññ² dhamma½ deseti. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti eka½sena abhay³paratassa c²yati, ki½k±raºa½? Ya½ asamattho, bhay³parato diµµhadhammikassa bh±yati “m± ma½ r±j±no gahetv± hattha½ v± chindeyyu½…pe… j²vantampi s³le utt±seyyun”ti, tena sa½yamena avera½ c²yati. Yo pana eva½ sam±no vera½ na c²yati. Yo pana eva½ sam±diyati, p±º±tip±tassa p±pako vip±ko diµµhe ceva dhamme abhisampar±ye ca, eva½ sabbassa akusalassa, so tato ±ramati, imin± sa½yamena vera½ na c²yati. Sa½yamo n±ma s²la½. Ta½ catubbidha½ cetan± s²la½, cetasika½ s²la½, sa½varo s²la½, av²tikkamo s²lanti. Kusalo ca jah±ti p±pakanti p±papah±yak± sattatti½sa bodhipakkhiy± dhamm± vattabb±ti. Aya½ vibhatti.
Parivattanoti dadato puñña½ pava¹¹hati, adadatopi puñña½ pava¹¹hati, na d±namayika½. Sa½yamato vera½ na c²yati asa½yamatopi vera½ na c²yati, ya½ d±nena paµisaªkh±nabalena bh±van±balena. Kusalo ca jah±ti p±paka½, akusalo pana na jah±ti. R±gadosamohakkhay± sa nibbuto, tesa½ aparikkhay± natthi nibbut²ti. Aya½ parivattano.
Vevacanoti dadato puñña½ pava¹¹hati. Paricc±gato kusala½ upac²yati. Anumodatopi puñña½ pava¹¹hati cittappas±datopi veyy±vaccakiriy±yapi. Sa½yamatoti s²lasa½varato soraccato. Vera½ na c²yat²ti p±pa½ na va¹¹hati, akusala½ na va¹¹hati. Kusaloti paº¹ito nipuºo medh±v² parikkhako. Jah±t²ti samucchindati samuggh±µeti. Aya½ vevacano.
Paññatt²ti dadato puñña½ pava¹¹hat²ti lobhassa paµinissaggapaññatti, alobhassa nikkhepapaññatti. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti dosassa vikkhambhanapaññatti, adosassa nikkhepapaññatti. Kusalo ca jah±ti p±pakanti mohassa samuggh±tapaññatti, amohassa bh±van±paññatti. R±gadosamohassa pah±napaññatti, alobh±dos±mohassa bh±van±paññatti. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti kiles±na½ paµippassaddhipaññatti, nibb±nassa sacchikiriyapaññatt²ti. Aya½ paññatti.
Otaraºoti dadato puñña½ pava¹¹hat²ti d±na½ n±ma saddh±d²hi indriyehi hot²ti aya½ indriyehi otaraºo. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti sa½yamo n±ma s²lakkhandhoti aya½ khandhehi otaraºo. Kusalo ca jah±ti p±pakanti p±pappah±na½ n±ma t²hi vimokkhehi hoti. Tesa½ up±yabh³t±ni t²ºi vimokkhamukh±n²ti aya½ vimokkhamukhehi otaraºo. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti vimuttikkhandho. So ca dhammadh±tu dhamm±yatanañc±ti aya½ dh±t³hi ca ±yatanehi ca otaraºoti. Aya½ otaraºo.
Sodhanoti dadatoti-±dik± padasuddhi, no ±rambhasuddhi. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti aya½ padasuddhi ca ±rambhasuddhi c±ti. Aya½ sodhano.
Adhiµµh±noti dadatoti aya½ ekattat±, c±go paricc±go dhammad±na½ ±misad±na½ abhayad±na½, aµµha d±n±ni vitth±retabb±ni. Aya½ vemattat±. Sa½yamoti aya½ ekattat±. P±timokkhasa½varo satisa½varoti aya½ vemattat±. Kusalo ca jah±ti p±pakanti aya½ ekattat±. Sakk±yadiµµhi½ pajahati vicikiccha½ pajahat²ti-±dik± aya½ vemattat±. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti aya½ ekattat±. Sa-up±dises± nibb±nadh±tu anup±dises± nibb±nadh±t³ti aya½ vemattat±ti. Aya½ adhiµµh±no.
Parikkh±roti d±nassa p±mojja½ paccayo. Alobho hetu, sa½yamassa hirottapp±dayo paccayo. Yonisomanasik±ro adoso ca hetu, p±pappah±nassa sam±dhi yath±bh³tañ±ºadassanañca paccayo. Tisso anupassan± hetu, nibbutiy± maggasamm±diµµhi hetu, samm±saªkapp±dayo paccayoti. Aya½ parikkh±ro.
Sam±ropano h±rasamp±toti dadato puñña½ pava¹¹hat²ti d±namaya½ puññakiriyavatthu, ta½ s²lassa padaµµh±na½. Sa½yamato vera½ na c²yat²ti s²lamaya½ puññakiriyavatthu, ta½ sam±dhissa padaµµh±na½. S²lena hi jh±nenapi r±g±dikiles± na c²yanti. Yepissa tappaccay± uppajjeyyu½ ±sav± vigh±tapari¼±h±, tepissa na honti. Kusalo ca jah±ti p±pakanti pah±napariññ±, ta½ bh±van±maya½ puññakiriyavatthu. R±gadosamohakkhay± sa nibbutoti r±gassapi khay± dosassapi khay± mohassapi khay±. Tattha r±goti yo r±go s±r±go cetaso s±rajjan± lobho lubbhan± lubbhitatta½ abhijjh± lobho akusalam³la½. Dosoti yo doso dussan± dussitatta½ by±p±do cetaso by±pajjan± doso akusalam³la½. Mohoti ya½ aññ±ºa½ adassana½ anabhisamayo asambodho appaµivedho dummejjha½ b±lya½ asampajañña½ moho akusalam³la½. Iti imesa½ r±g±d²na½ khayo nirodho paµinissaggo nibbuti nibb±yan± parinibb±na½ sa-up±dises± nibb±nadh±tu anup±dises± nibb±nadh±t³ti. Aya½ sam±ropano h±rasamp±to.

Missakah±rasamp±tavaººan± niµµhit±.