(Dutiyo bh±go)

68. Indriyaparopariyattañ±ºaniddesavaººan±

111. Indriyaparopariyattañ±ºaniddese tath±gatass±ti vacane uddese sar³pato avijjam±nepi “cha ñ±º±ni as±dh±raº±ni s±vakeh²”ti (paµi. ma. m±tik± 1.73) vuttatt± “tath±gatass±”ti vuttameva hoti. Tasm± uddese atthato siddhassa tath±gatavacanassa niddese gahaºa½ kata½. Satte passat²ti r³p±d²su chandar±gena sattat±ya laggat±ya satt±, te satte indriyaparopariyattañ±ºena cakkhun± passati oloketi. Apparajakkheti paññ±maye akkhimhi appa½ r±g±dirajo etesanti apparajakkh±, appa½ r±g±dirajo etesanti v± apparajakkh±. Te apparajakkhe. Mah±rajakkheti paññ±maye akkhimhi mahanta½ r±g±dirajo etesanti mah±rajakkh±, mahanta½ r±g±dirajo etesanti v± mah±rajakkh±. Tikkhindriye mudindriyeti tikkh±ni saddh±d²ni indriy±ni etesanti tikkhindriy±, mud³ni saddh±d²ni indriy±ni etesanti mudindriy±. Sv±k±re dv±k±reti sundar± saddh±dayo ±k±r± koµµh±s± etesanti sv±k±r±, kucchit± garahit± saddh±dayo ±k±r± koµµh±s± etesanti dv±k±r±. Suviññ±paye duviññ±payeti ye kathita½ k±raºa½ sallakkhenti sukhena sakk± honti viññ±petu½, te suviññ±pay±, tabbipar²t± duviññ±pay±. Appekacce paralokavajjabhayadass±vinoti api eke paralokañceva r±g±divajjañca bhayato passante, imassa pana padassa niddese paralokasseva na vuttatt± khandh±diloke ca r±g±divajje ca para½ b±¼ha½ bhaya½ passanas²l±ti paralokavajjabhayadass±vino. Te paralokavajjabhayadass±vineti evamattho gahetabbo. Appekacce na paralokavajjabhayadass±vinoti tabbipar²te. Lokoti ca lujjanapalujjanaµµhena. Vajjanti ca vajjan²yaµµhena. Ett±vat± uddesassa niddeso kato hoti.
Puna niddesassa paµiniddesa½ karonto apparajakkhe mah±rajakkheti-±dim±ha. Tattha t²su ratanesu okappanasaªkh±t± saddh± assa atth²ti saddho. So saddh±sampanno puggalo assaddhiyarajassa ceva assaddhiyam³lakassa ses±kusalarajassa ca appakatt± apparajakkho. Natthi etassa saddh±ti assaddho. So vuttappak±rassa rajassa mahantatt± mah±rajakkho. ¾raddha½ v²riyamanen±ti ±raddhav²riyo. So kosajjarajassa ceva kosajjam³lakassa ses±kusalarajassa ca appakatt± apparajakkho. H²nav²riyatt± kucchitena ±k±rena s²dat²ti kus²do, kus²do eva kus²to. So vuttappak±rassa rajassa mahantatt± mah±rajakkho. ¾rammaºa½ upecca µhit± sati ass±ti upaµµhitassati. So muµµhassaccarajassa ceva muµµhassaccam³lakassa ses±kusalarajassa ca appakatt± apparajakkho. Muµµh± naµµh± sati ass±ti muµµhassati. So vuttappak±rassa rajassa mahantatt± mah±rajakkho. Appan±sam±dhin± upac±rasam±dhin± v± ±rammaºe sama½, samm± v± ±hito µhitoti sam±hito, sam±hitacittoti v± sam±hito. So uddhaccarajassa ceva uddhaccam³lakassa ses±kusalarajassa ca appakatt± apparajakkho. Na sam±hito asam±hito. So vuttappak±rassa rajassa mahantatt± mah±rajakkho. Udayatthag±min² paññ± assa atth²ti paññav±. So moharajassa ceva moham³lakassa ses±kusalarajassa ca appakatt± apparajakkho. Moham³¼hatt± duµµh± paññ± ass±ti duppañño. So vuttappak±rassa rajassa mahantatt± mah±rajakkho. Saddho puggalo tikkhindriyoti bahula½ uppajjam±n±ya balavatiy± saddh±ya saddho, teneva saddhindriyena tikkhindriyo. Assaddho puggalo mudindriyoti bahula½ uppajjam±nena assaddhiyena assaddho, antarantar± uppajjam±nena dubbalena saddhindriyena mudindriyo. Esa nayo sesesupi. Saddho puggalo sv±k±roti t±ya eva saddh±ya sobhan±k±ro. Assaddho puggalo dv±k±roti teneva assaddhiyena vir³p±k±ro. Esa nayo sesesupi. Suviññ±payoti sukhena viññ±petu½ sakkuºeyyo. Duviññ±payoti dukkhena viññ±petu½ sakkuºeyyo. Paralokavajjabhayadass±v²ti ettha yasm± paññ±sampannasseva saddh±d²ni suparisuddh±ni honti, tasm± suparisuddhasaddh±disampanno ta½sampayutt±ya, suparisuddhasaddh±disampannopi v± tappaccay±ya paññ±ya paralokavajjabhayadass±v² hoti. Tasm± eva hi saddh±dayopi catt±ro “paralokavajjabhayadass±v²”ti vutt±.
112. Id±ni “paralokavajjabhayadass±v²”ti ettha vutta½ lokañca vajjañca dassetu½ lokoti-±dim±ha. Ettha khandh± eva lujjanapalujjanaµµhena lokoti khandhaloko. Sesadvayepi eseva nayo. Vipattibhavalokoti ap±yaloko. So hi aniµµhaphalatt± vir³po l±bhoti vipatti, bhavat²ti bhavo, vipatti eva bhavo vipattibhavo, vipattibhavo eva loko vipattibhavaloko. Vipattisambhavalokoti ap±y³paga½ kamma½. Tañhi sambhavati etasm± phalanti sambhavo, vipattiy± sambhavo vipattisambhavo, vipattisambhavo eva loko vipattisambhavaloko. Sampattibhavalokoti sugatiloko. So hi iµµhaphalatt± sundaro l±bhoti sampatti, bhavat²ti bhavo, sampatti eva bhavo sampattibhavo, sampattibhavo eva loko sampattibhavaloko. Sampattisambhavalokoti sugat³paga½ kamma½. Tañhi sambhavati etasm± phalanti sambhavo, sampattiy± sambhavo sampattisambhavo, sampattisambhavo eva loko sampattisambhavaloko. Eko lokoti-±d²ni heµµh± vuttatth±neva.
Vajjanti napu½sakavacana½ asukoti aniddiµµhatt± kata½. Kiles±ti r±g±dayo. Duccarit±ti p±º±tip±t±dayo. Abhisaªkh±r±ti puññ±bhisaªkh±r±dayo. Bhavag±mikamm±ti attano vip±kad±navasena bhava½ gacchant²ti bhavag±mino, abhisaªkh±resupi vip±kajanak±neva kamm±ni vutt±ni. It²ti vuttappak±ranidassana½. Imasmiñca loke imasmiñca vajjeti vuttappak±re loke ca vajje ca. Tibb± bhayasaññ±ti balavat² bhayasaññ±. Tibb±ti parasaddassa attho vutto, bhayasaññ±ti bhayasaddassa, lokavajjadvayampi hi bhayavatthutt± sayañca sabhayatt± bhaya½, bhayamiti saññ± bhayasaññ±. Paccupaµµhit± hot²ti ta½ ta½ paµicca upecca µhit± hoti. Seyyath±pi ukkhitt±sike vadhaketi yath± n±ma paharitu½ ucc±ritakhagge pacc±mitte tibb± bhayasaññ± paccupaµµhit± hoti, evameva loke ca vajje ca tibb± bhayasaññ± paccupaµµhit± hoti. Imehi paññ±s±ya ±k±reh²ti apparajakkhapañcak±d²su dasasu pañcakesu ekekasmi½ pañcanna½ pañcanna½ ±k±r±na½ vasena paññ±s±ya ±k±rehi. Im±ni pañcindriy±n²ti saddhindriy±d²ni pañcindriy±ni J±n±t²ti tath±gato paññ±ya paj±n±ti. Passat²ti dibbacakkhun± diµµha½ viya karoti. Aññ±t²ti sabb±k±ramariy±d±hi j±n±ti. Paµivijjhat²ti ekadesa½ asesetv± niravasesadassanavasena paññ±ya pad±let²ti.

Indriyaparopariyattañ±ºaniddesavaººan± niµµhit±.