Vuttañheta½ bhagavat±–
“Attan± hi [attan±va (bah³su) dha. pa. 165] kata½ p±pa½, attan± sa½kilissati;
attan± akata½ p±pa½, attan±va visujjhati;
suddhi asuddhi paccatta½, n±ñño añña½ visodhaye”ti.
Evampi n±ha½ sahiss±mi pamocan±ya.
Vuttañheta½ bhagavat±– “evameva kho, br±hmaºa, tiµµhateva nibb±na½ tiµµhati nibb±nag±mimaggo tiµµh±maha½ sam±dapet±, atha ca pana mama s±vak± may± eva½ ovadiyam±n± eva½ anus±siyam±n± appekacce accantaniµµha½ nibb±na½ ±r±dhenti ekacce n±r±dhent²ti. Ettha ky±ha½, br±hmaºa karomi? Maggakkh±y², br±hmaºa, tath±gato. Magga½ buddho ±cikkhati. Attan± paµipajjam±n± mucceyyunti [muñceyyunti (sy±.)]. Evampi n±ha½ sahiss±mi pamocan±ya”.
Katha½kathi½ dhotaka kañci loketi katha½kathi½ puggala½ sakaªkha½ sakhila½ sadve¼haka½ savicikiccha½. Kañc²ti kañci khattiya½ v± br±hmaºa½ v± vessa½ v± sudda½ v± gahaµµha½ v± pabbajita½ v± deva½ v± manussa½ v±. Loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloketi– katha½kathi½ dhotaka kañci loke.
Dhammañca seµµha½ ±j±nam±noti dhamma½ seµµha½ vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Seµµhanti agga½ seµµha½ viseµµha½ p±mokkha½ uttama½ pavara½ dhamma½ ±j±nam±no vij±nam±no paµivij±nam±no paµivijjham±noti– dhammañca seµµha½ ±j±nam±no.
Eva½ tuva½ oghamima½ tares²ti eva½ k±mogha½ bhavogha½ diµµhogha½ avijjogha½ tareyy±si uttareyy±si patareyy±si samatikkameyy±si v²tivatteyy±s²ti– eva½ tuva½ oghamima½ taresi. Ten±ha bhagav±–
“N±ha½ sahiss±mi pamocan±ya, katha½kathi½ dhotaka kañci loke;
dhammañca seµµha½ ±j±nam±no, eva½ tuva½ oghamima½ tares²”ti.
34. Anus±sa brahme karuº±yam±no, vivekadhamma½ yamaha½ vijañña½;
yath±ha½ ±k±sova [±k±so ca (sy±.)] aby±pajjam±no [aby±pajjham±no (sy±.)], idheva santo asito careyya½.
Anus±sa brahme karuº±yam±noti anus±sa brahme anuggaºha brahme anukampa brahmeti– anus±sa brahme. Karuº±yam±noti karuº±yam±no anudayam±no [anuddayam±no (bah³su)] anurakkham±no anuggaºham±no anukampam±noti– anus±sa brahme karuº±yam±no.
Vivekadhamma½ yamaha½ vijaññanti vivekadhamma½ vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Yamaha½ vijaññanti yamaha½ j±neyya½ ±j±neyya½ vij±neyya½ paµivij±neyya½ paµivijjheyya½ adhigaccheyya½ phasseyya½ sacchikareyyanti– vivekadhamma½ yamaha½ vijañña½.
Yath±ha½ ±k±sova aby±pajjam±noti yath± ±k±so na pajjati na gaºhati [natthi… sy±. … potthake] na bajjhati na palibajjhati, eva½ apajjam±no agaºham±no abajjham±no apalibajjham±noti– evampi ±k±sova aby±pajjam±no. Yath± ±k±so na rajjati l±kh±ya v± haliddiy± [haliddena (sy±.)] v± n²liy± [n²lena (sy±.)] v± mañjeµµh±ya v± eva½ arajjam±no adussam±no amuyham±no akilissam±noti [akiliyam±no (sy±.)]– evampi ±k±sova aby±pajjam±no. Yath± ±k±so na kuppati na by±pajjati na patil²yati [patiµµhiyati (ka.)] na paµihaññati, eva½ akuppam±no aby±pajjam±no appatil²yam±no appaµihaññam±no appaµihatam±noti– evampi ±k±sova aby±pajjam±no.
Idheva santo asito careyyanti. Idheva santoti idheva santo idheva sam±no idheva nisinno sam±no imasmi½yeva ±sane nisinno sam±no imiss±yeva paris±ya nisinno sam±noti, evampi– idheva santo. Atha v±, idheva santo upasanto v³pasanto nibbuto paµippassaddhoti, evampi– idheva santo. Asitoti dve nissay±– taºh±nissayo ca diµµhinissayo ca…pe… aya½ taºh±nissayo…pe… aya½ diµµhinissayo… taºh±nissaya½ pah±ya diµµhinissaya½ paµinissajjitv± cakkhu½ anissito, sota½ anissito, gh±na½ anissito, jivha½ anissito, k±ya½ anissito, mana½ anissito, r³pe… sadde… gandhe rase… phoµµhabbe… dhamme… kula½… gaºa½… ±v±sa½… l±bha½… yasa½… pasa½sa½… sukha½… c²vara½… piº¹ap±ta½… sen±sana½… gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½… k±madh±tu½… r³padh±tu½… ar³padh±tu½… k±mabhava½… r³pabhava½… ar³pabhava½… saññ±bhava½… asaññ±bhava½… nevasaññ±n±saññ±bhava½… ekavok±rabhava½… catuvok±rabhava½… pañcavok±rabhava½… at²ta½… an±gata½… paccuppanna½… diµµhasutamutaviññ±tabbe [diµµha½, suta½, muta½, viññ±ta½, sabbe. Mah±ni. 46 passitabba½] dhamme asito anissito anall²no anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaµo [nissaµµho (sy±.)] vippamutto visa½yutto vimariy±dikatena cetas±. Careyyanti careyya½ vihareyya½ iriyeyya½ vatteyya½ yapeyya½ y±peyyanti– idheva santo asito careyya½. Ten±ha so br±hmaºo–
“Anus±sa brahme karuº±yam±no, vivekadhamma½ yamaha½ vijañña½;
yath±ha½ ±k±sova aby±pajjam±no, idheva santo asito careyyan”ti.
35. Kittayiss±mi te santi½, [dhotak±ti bhagav±]
diµµhe dhamme an²tiha½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattika½.
Kittayiss±mi te santinti r±gassa santi½, dosassa santi½, mohassa santi½, kodhassa santi½, upan±hassa…pe… makkhassa… pa¼±sassa… iss±ya… macchariyassa… m±y±ya… s±µheyyassa… thambhassa… s±rambhassa… m±nassa… atim±nassa… madassa… pam±dassa… sabbakiles±na½… sabbaduccarit±na½… sabbadarath±na½… sabbapari¼±h±na½… sabbasant±p±na½… sabb±kusal±bhisaªkh±r±na½ santi½ upasanti½ v³pasanti½ nibbuti½ paµippassaddhi½ kittayiss±mi pakittayiss±mi ±cikkhiss±mi desess±mi paññapess±mi paµµhapess±mi vivariss±mi vibhajiss±mi utt±n²kariss±mi pak±siss±m²ti– kittayiss±mi te santi½.
Dhotak±ti bhagav±ti. Dhotak±ti bhagav± ta½ br±hmaºa½ n±mena ±lapati. Bhagav±ti g±rav±dhivacanameta½…pe… sacchik± paññatti, yadida½ bhagav±ti– dhotak±ti bhagav±.
Diµµhe dhamme an²tihanti. Diµµhe dhammeti diµµhe dhamme ñ±te dhamme tulite dhamme t²rite dhamme vibh³te dhamme vibh±vite dhamme sabbe saªkh±r± anicc±ti…pe… ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhammanti diµµhe dhamme ñ±te dhamme tulite dhamme t²rite dhamme vibh±vite dhamme vibh³te dhammeti, evampi– diµµhe dhamme…pe…. Atha v±, dukkhe diµµhe dukkha½ kathayiss±mi, samudaye diµµhe samudaya½ kathayiss±mi, magge diµµhe magga½ kathayiss±mi, nirodhe diµµhe nirodha½ kathayiss±m²ti, evampi– diµµhe dhamme…pe…. Atha v±, sandiµµhika½ ak±lika½ ehipassika½ opaneyyika½ [opanayika½ (sy±. ka.)] paccatta½ veditabba½ viññ³h²ti, evampi– diµµhe dhamme. An²tihanti na itih²tiha½ na itikir±ya na parampar±ya na piµakasampad±ya na takkahetu na nayahetu na ±k±raparivitakkena na diµµhinijjh±nakkhantiy± s±ma½ sayamabhiññ±ta½ attapaccakkhadhamma½, ta½ kathayiss±m²ti– diµµhe dhamme an²tiha½.
Ya½ viditv± sato caranti ya½ vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±; “sabbe saªkh±r± anicc±”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±; “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti…pe… “sabbe dhamm± anatt±”ti…pe… “ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± Satoti cat³hi k±raºehi sato– k±ye k±y±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento p±lento yapento y±pentoti– ya½ viditv± sato cara½
Tare loke visattikanti visattik± vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Visattik±ti kenaµµhena visattik±…pe… visaµ± vitthat±ti visattik±. Loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloke. Tare loke visattikanti loke ves± visattik±, loke veta½ visattika½ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya v²tivatteyy±ti– tare loke visattika½. Ten±ha bhagav±–
“Kittayiss±mi te santi½, [dhotak±ti bhagav±]
diµµhe dhamme an²tiha½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattikan”ti.
36. Tañc±ha½ abhinand±mi, mahesi santimuttama½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattika½.
Tañc±ha½ abhinand±m²ti. Tanti tuyha½ vacana½ byappatha½ desana½ anus±sana½ anusiµµha½ nand±mi abhinand±mi mod±mi anumod±mi icch±mi s±diy±mi patthay±mi pihay±mi abhijapp±m²ti– tañc±ha½ abhinand±mi.
Mahesisantimuttamanti. Mahes²ti ki½ mahesi bhagav±? Mahanta½ s²lakkhandha½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahanta½ sam±dhikkhandha½…pe… kaha½ nar±sabhoti mahesi. Santimuttamanti santi vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Uttamanti agga½ seµµha½ viseµµha½ p±mokkha½ uttama½ pavaranti– mahesi santimuttama½.
Ya½ viditv± sato caranti ya½ vidita½ katv±…pe… “sabbe saªkh±r± anicc±”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±; “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti… “sabbe dhamm± anatt±”ti…pe… “ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. Satoti cat³hi k±raºehi sato– k±ye k±y±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto…pe… y±pentoti– ya½ viditv± sato cara½.
Tare loke visattikanti. Visattik± vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Visattik±ti kenaµµhena visattik±…pe… visaµ± vitthat±ti visattik±. Loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloke. Tare loke visattikanti loke ves± visattik±, loke veta½ visattika½ sato tareyya½ uttareyya½…pe… v²tivatteyyanti– tare loke visattika½. Ten±ha so br±hmaºo–
“Tañc±ha½ abhinand±mi, mahesi santimuttama½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattikan”ti.
37. Ya½ kiñci sampaj±n±si, [dhotak±ti bhagav±]
uddha½ adho tiriyañc±pi majjhe;
eta½ viditv± saªgoti loke, bhav±bhav±ya m±k±si taºha½.
Ya½ kiñci sampaj±n±s²ti ya½ kiñci sampaj±n±si ±j±n±si paµivij±n±si paµivijjhas²ti– ya½ kiñci sampaj±n±si. Dhotak±ti bhagav±ti. Dhotak±ti bhagav± ta½ br±hmaºa½ n±mena ±lapati. Bhagav±ti g±rav±dhivacanameta½…pe… sacchik± paññatti, yadida½ bhagav±ti– dhotak±ti bhagav±.
Uddha½ adho tiriyañc±pi majjheti. Uddhanti an±gata½; adhoti at²ta½; tiriyañc±pi majjheti paccuppanna½. Uddhanti devaloko; adhoti ap±yaloko; tiriyañc±pi majjheti manussaloko. Atha v±, uddhanti kusal± dhamm±; adhoti akusal± dhamm±; tiriyañc±pi majjheti aby±kat± dhamm±. Uddhanti ar³padh±tu; adhoti k±madh±tu; tiriyañc±pi majjheti r³padh±tu. Uddhanti sukh± vedan±; adhoti dukkh± vedan±; tiriyañc±pi majjheti adukkhamasukh± vedan±. Uddhanti uddha½ p±datal±; adhoti adho kesamatthak±; tiriyañc±pi majjheti vemajjheti– uddha½ adho tiriyañc±pi majjhe.
Eta½ viditv± saªgoti loketi saªgo eso laggana½ eta½ bandhana½ eta½ palibodho esoti ñatv± j±nitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±ti– eta½ viditv± saªgoti loke.
Bhav±bhav±ya m±k±si taºhanti. Taºh±ti r³pataºh± saddataºh±…pe… dhammataºh±. Bhav±bhav±y±ti bhav±bhav±ya kammabhav±ya punabbhav±ya k±mabhav±ya, kammabhav±ya k±mabhav±ya punabbhav±ya r³pabhav±ya, kammabhav±ya r³pabhav±ya punabbhav±ya ar³pabhav±ya, kammabhav±ya ar³pabhav±ya punabbhav±ya punappunabbhav±ya, punappunagatiy± punappuna-upapattiy± punappunapaµisandhiy± punappuna-attabh±v±bhinibbattiy± taºha½ m±k±si m± janesi m± sañjanesi m± nibbattesi m±bhinibbattesi, pajaha vinodehi byant²karohi anabh±va½ gameh²ti– bhav±bhav±ya m±k±si taºhanti. Ten±ha bhagav±–
“Ya½ kiñci sampaj±n±si, [dhotak±ti bhagav±]
uddha½ adho tiriyañc±pi majjhe;
eta½ viditv± saªgoti loke, bhav±bhav±ya m±k±si taºhan”ti.
Saha g±th±pariyos±n±…pe… satth± me, bhante bhagav±, s±vakohamasm²ti.

Dhotakam±ºavapucch±niddeso pañcamo.