Paµisaªkh± yoniso ±h±ra½ ±h±ret²ti paµisaªkh±napaññ±ya j±nitv± up±yena ±h±ra½ ±h±reti. Id±ni up±ya½ dassetu½ “neva dav±y±”ti-±di vutta½.
Tattha neva dav±y±ti davatth±ya na ±h±reti. Tattha naµalaªghak±dayo davatth±ya ±h±renti n±ma. Yañhi bhojana½ bhuttassa naccag²takabbasilokasaªkh±to davo atirekatarena paµibh±ti, ta½ bhojana½ adhammena visamena pariyesitv± te ±h±renti. Aya½ pana bhikkhu na evam±h±reti.
Na mad±y±ti m±namadapurisamad±na½ va¹¹hanatth±ya na ±h±reti. Tattha r±jar±jamah±matt± madatth±ya ±h±renti n±ma. Te hi attano m±namadapurisamad±na½ va¹¹hanatth±ya piº¹arasabhojan±d²ni paº²tabhojan±ni bhuñjanti. Aya½ pana bhikkhu eva½ n±h±reti.
Na maº¹an±y±ti sar²ramaº¹anatth±ya na ±h±reti. Tattha r³p³paj²viniyo m±tug±m± antepurik±dayo ca sappiph±ºit±d²ni pivanti, siniddhamudumaddavabhojana½ ±h±renti. Eva½ no aªgalaµµhi susaºµhit± bhavissati, sar²re chavivaººo pasanno bhavissat²ti. Aya½ pana bhikkhu eva½ na ±h±reti.
Na vibh³san±y±ti sar²re ma½savibh³sanatth±ya na ±h±reti. Tattha nibbuddhamallamuµµhikamallaceµak±dayo susiniddhehi macchama½s±d²hi sar²ra½ p²ºenti “eva½ no ma½sa½ ussada½ bhavissati pah±rasahanatth±y±”ti. Aya½ pana bhikkhu eva½ sar²re ma½savibh³sanatth±ya na ±h±reti.
Y±vadev±ti ±h±r±haraºapayojanassa paricchedaniyamadassana½. Imassa k±yassa µhitiy±ti imassa catumah±bh³tikassa karajak±yassa µhapanatth±ya ±h±reti, idamassa ±h±r±haraºe payojananti attho. Y±pan±y±ti j²vitindriyay±panatth±ya ±h±reti. Vihi½s³paratiy±ti vihi½s± n±ma abhuttapaccay± uppajjanakakhudd±, tass± uparatiy± v³pasamanatth±ya ±h±reti. Brahmacariy±nuggah±y±ti brahmacariya½ n±ma tisso sikkh± sakalas±sana½, tassa anuggaºhatth±ya ±h±reti.
It²ti up±yanidassana½, imin± up±yen±ti attho. Pur±ºañca vedana½ paµihaªkh±m²ti pur±ºavedana½ n±ma abhuttapaccay± uppajjanakavedan±, ta½ paµihaniss±m²ti ±h±reti. Navañca vedana½ na upp±dess±m²ti navavedan± n±ma atibhuttapaccayena uppajjanakavedan±, na ta½ upp±dess±m²ti ±h±reti. Atha v± navavedan± n±ma bhuttapaccay± na uppajjanakavedan±, tass± anuppann±ya anuppajjanatthameva ±h±reti.
Y±tr± ca me bhavissat²ti y±pan± ca me bhavissati. Anavajjat± c±ti ettha atthi s±vajja½, atthi anavajja½. Tattha adhammikapariyesan± adhammikapaµiggahaºa½ adhammena paribhogoti ida½ s±vajja½ n±ma. Dhammena pana pariyesitv± dhammena paµiggahetv± paccavekkhitv± paribhuñjana½ anavajja½ n±ma. Ekacco anavajjeyeva s±vajja½ karoti, “laddha½ me”ti katv± pam±º±tikkanta½ bhuñjati, ta½ j²r±petu½ asakkonto uddha½virecana-adhovirecan±d²hi kilamati, sakalavih±re bhikkh³ tassa sar²rapaµijagganabhesajjapariyesan±d²su ussukka½ ±pajjanti, “ki½ idan”ti vutte “asukassa n±ma udara½ uddhum±tan”ti-±di½ vadanti. “Esa niccak±lampi eva½ pakatikoyeva, attano kucchippam±ºa½ n±ma na j±n±t²”ti nindanti garahanti. Aya½ anavajjeyeva s±vajja½ karoti n±ma. Eva½ akatv± “anavajjat± ca me bhavissat²”ti ±h±reti.
Ph±suvih±ro c±ti etth±pi atthi ph±suvih±ro, atthi na ph±suvih±ro. Tattha ±harahatthako ala½s±µako tatravaµµako k±kam±sako bhuttavamitakoti imesa½ pañcanna½ br±hmaº±na½ bhojana½ na ph±suvih±ro n±ma. Etesu hi ±harahatthako n±ma bahu½ bhuñjitv± attano dhammat±ya uµµh±tu½ asakkonto “±hara hatthan”ti vadati. Ala½s±µako n±ma accuddhum±takucchit±ya uµµhitopi s±µaka½ niv±setu½ na sakkoti. Tatravaµµako n±ma uµµh±tu½ asakkonto tatreva parivaµµati. K±kam±sako n±ma yath± k±kehi ±masitu½ sakkoti, eva½ y±va mukhadv±r± ±h±reti. Bhuttavamitako n±ma mukhena sandh±retu½ asakkonto tattheva vamati. Eva½ akatv± “ph±suvih±ro ca me bhavissat²”ti ±h±reti. Ph±suvih±ro n±ma cat³hi pañcahi ±lopeti ³n³darat±. Ettakañhi bhuñjitv± p±n²ya½ pivato catt±ro iriy±path± sukhena pavattanti. Tasm± dhammasen±pati evam±ha–
“Catt±ro pañca ±lope, abhutv± udaka½ pive;
ala½ ph±suvih±r±ya, pahitattassa bhikkhuno”ti. (Therag±. 983; mi. pa. 6.5.10).
Imasmi½ pana µh±ne aªg±ni samodh±netabb±ni. Neva dav±y±ti hi eka½ aªga½, na mad±y±ti eka½, na maº¹an±y±ti eka½, na vibh³san±y±ti eka½, y±vadeva imassa k±yassa µhitiy± y±pan±y±ti eka½, vihi½s³paratiy± brahmacariy±nuggah±y±ti eka½, iti pur±ºañca vedana½ paµihaªkh±mi navañca vedana½ na upp±dess±m²ti eka½, y±tr± ca me bhavissat²ti eka½ aªga½, anavajjat± ca ph±suvih±ro c±ti ayamettha bhojan±nisa½so.
Mah±sivatthero pan±ha– “heµµh± catt±ri aªg±ni paµikkhepo n±ma, upari pana aµµhaªg±ni samodh±netabb±n²”ti. Tattha y±vadeva imassa k±yassa µhitiy±ti eka½ aªga½, y±pan±y±ti eka½, vihi½s³paratiy±ti eka½, brahmacariy±nuggah±y±ti eka½, iti pur±ºañca vedana½ paµihaªkh±m²ti eka½, navañca vedana½ na upp±dess±m²ti eka½, y±tr± ca me bhavissat²ti eka½, anavajjat± c±ti eka½, ph±suvih±ro pana bhojan±nisa½soti. Eva½ aµµhaªgasamann±gata½ ±h±ra½ ±h±reti.
90. Upekkhakoti cha¼aªgupekkh±ya samann±gato. Satoti k±y±nupassan±disatiyutto.
Upekkhakoti cha¼aªgupekkh±ya samann±gatoti ettha cha¼aªgupekkh±dhammo n±ma koti? ѱº±dayo. “ѱºan”ti vutte kiriyato catt±ri ñ±ºasampayutt±ni labbhanti, “satatavih±ro”ti vutte aµµha mah±citt±ni labbhanti, “rajjanadussana½ natth²”ti vutte dasa citt±ni labbhanti. Somanassa½ ±sevanavasena labbhati. Cakkhun± r³pa½ disv±ti k±raºavasena cakkh³ti laddhavoh±rena r³padassanasamatthena cakkhuviññ±ºena r³pa½ disv±. Por±º± pan±hu– cakkhu r³pa½ na passati acittakatt±, cittampi na passati acakkhukatt±. Dv±r±rammaºasaªghaµµanena pana pas±davatthukena cittena passati. ¿disesu pana µh±nesu “dhanun± vijjhat²”ti-±d²su viya sasambh±rakath± n±ma hoti. Tasm± cakkhuviññ±ºena r³pa½ disv±ti ayamevettha attho.
Neva sumano hot²ti lobhuppattivasena chandar±guppattivasena somanasso na hoti. Na dummanoti paµighuppattivasena duµµhacitto na hoti. Upekkhakoti upapattito ikkhako hoti, apakkhapatito hutv± iriy±patha½ pavatteti. Sato sampaj±noti satim± ñ±ºasampanno. Man±pa½ n±bhigijjhat²ti manava¹¹hanaka½ iµµh±rammaºa½ n±bhigijjhati na pattheti. N±bhiha½sat²ti na tussati. Na r±ga½ janet²ti tattha tattha rañjana½ na upp±deti. Tassa µhitova k±yo hot²ti tassa kh²º±savassa cakkh±dik±yo kamp±rahitatt± µhito niccalo hoti. Aman±panti aniµµh±rammaºa½ Na maªku hot²ti domanassito na hoti. Appatiµµhitacittoti kodhavasena µhitamano na hoti. Al²namanasoti al²nacitto. Aby±pannacetasoti by±p±darahitacitto.
Rajan²ye na rajjat²ti rajan²yasmi½ vatthusmi½ na r±ga½ upp±deti. Dussan²ye na dussat²ti dosupp±de vatthusmi½ na dosa½ upp±deti. Mohan²ye na muyhat²ti mohan²yasmi½ vatthusmi½ na moha½ upp±deti. Kopan²ye na kuppat²ti kodhan²yasmi½ vatthusmi½ na calati. Madan²ye na majjat²ti madan²yasmi½ vatthusmi½ na sa½s²dati. Kilesan²ye na kilissat²ti upatapan²yasmi½ vatthusmi½ na upatappati. Diµµhe diµµhamattoti r³p±rammaºe cakkhuviññ±ºena diµµhe diµµhamatto. Sute sutamattoti sadd±yatane sotaviññ±ºena sute sutamatto. Mute mutamattoti gh±najivh±k±yaviññ±ºena p±puºitv± gahite gahitamatto. Viññ±te viññ±tamattoti manoviññ±ºena ñ±te ñ±tamatto. Diµµhe na limpat²ti cakkhuviññ±ºena diµµhe r³p±rammaºe taºh±diµµhilepena na limpati. Diµµhe an³payoti r³p±rammaºe nittaºho hoti. Anap±yoti apaduµµhacitto.
Sa½vijjat²ti labbhati. Passat²ti oloketi. Chandar±goti sineho. R³p±r±manti r³pa½ ±r±ma½ ass±ti r³p±r±ma½. R³pe ratanti r³parata½. R³pe santuµµh²ti r³pasammudita½.
Danta½ nayanti samitinti uyy±nak²¼±maº¹al±d²su mah±janamajjha½ gacchant± dantameva goºaj±ti½ v± assaj±ti½ v± y±ne yojetv± nayanti. R±j±ti tath±r³p±neva µh±n±ni gacchanto r±j±pi dantameva abhiruhati. Manusses³ti manussesupi cat³hi ariyamaggehi danto nibbisevanova seµµho. Yotiv±kyanti yo evar³pa½ atikkamavacana½ punappuna½ vuccam±nampi titikkhati na paµipphandati na vihaññati, evar³po danto seµµhoti attho.
Assatar±ti va¼av±ya gadrabhena j±t±. ¾j±n²y±ti ya½ assadammas±rathi k±raºa½ k±reti, tassa khippa½ j±nanasamatth±. Sindhav±ti sindhavaraµµhe j±t± ass±. Mah±n±g±ti kuñjarasaªkh±t± mah±hatthino. Attadantoti ete assatar± v± ±j±n²y± v± sindhav± v± kuñjar± v± var± dant±, na adant±. Yo pana catumaggasaªkh±tena attadantena dantat±ya attadanto nibbisevano, aya½ tatopi vara½, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
Na hi etehi y±neh²ti y±ni et±ni hatthiy±n±diy±n±ni, na hi etehi y±nehi koci puggalo supinantenapi agatapubbatt± “agatan”ti saªkh±ta½ nibb±nadisa½, ta½ µh±na½ gaccheyya. Yath± pubbabh±ge indriyadamena dantena aparabh±ge ariyamaggabh±van±ya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo ta½ agatapubba½ disa½ gacchati, dantabh³mi½ p±puº±ti. Tasm± attadamanameva varanti attho.
Vidh±su na vikampant²ti seyyassa seyyohamasm²ti-±d²su m±navidh±su na calanti nappavedhanti. Vippamutt± punabbhav±ti punabbhavapaµisandhiy± punappuna½ uppattito suµµhu mutt± muñcitv± µhit±. Dantabh³mimanuppatt±ti ekantadamana½ arahattaphalabh³mi½ p±puºitv± µhit±. Te loke vijit±vinoti te arahanto sattaloke vijitavijay± vijitavanto n±ma honti.
Yasm± ca bh±vitindriyo nibbhayo nibbik±ro danto hoti, tasm± tamattha½ dassento “yassindriy±n²”ti g±tham±ha. Tassattho– yassa cakkh±d²ni cha¼indriy±ni gocarabh±van±ya anicc±ditilakkhaºa½ ±ropetv± v±san±bh±van±ya satisampajaññagandha½ g±h±petv± bh±vit±ni, t±ni ca kho ajjhattagocarabh±van±ya, eva½ pana bahiddh± ca sabbaloketi yattha yattha indriy±na½ vekallat± vekallato v± sambhavo, tattha n±bhijjh±divasena bh±vit±n²ti eva½ nibbijjha ñatv± paµivijjhitv± ima½ parañca loka½ sakasantatikhandhaloka½ parasantatikhandhalokañca dantamaraºa½ marituk±mo k±la½ kaªkhati, j²vitakkhayak±la½ ±gameti patim±neti, na bh±yati maraºassa. Yath±ha–
“Maraºe me bhaya½ natthi, nikanti natth² j²vite”. (Therag±. 20).
“N±bhikaªkh±mi maraºa½, n±bhikaªkh±mi j²vita½;
k±lañca patim±nemi, nibbisa½ bhatako yath±”ti. (Therag±. 606, 654, 1002; mi. pa. 2.2.4 thoka½ visadisa½).
Bh±vito sa dantoti eva½ bh±vitindriyo so danto.
91. Nissayat±ti taºh±diµµhinissay±. Ñatv± dhammanti anicc±d²hi ±k±rehi dhamma½ j±nitv±. Anissitoti eva½ tehi nissayehi anissito. Tena aññatra dhammañ±º± natthi nissay±na½ abh±voti d²peti. Bhav±ya vibhav±ya v±ti sassat±ya ucched±ya v±. Imiss± g±th±ya niddeso utt±no.
92. Ta½ br³mi upasantoti ta½ evar³pa½ ekekag±th±ya vutta½ upasantoti kathemi. Atar² so visattikanti so ima½ visat±dibh±vena visattik±saªkh±ta½ mah±taºha½ atari.
Attano diµµhiy± r±go abhijjh±k±yaganthoti saya½ gahitadiµµhiy± rañjanasaªkh±to r±go abhijjh±k±yagantho. Parav±desu ±gh±to appaccayoti paresa½ v±dapaµiv±desu kopo ca atuµµh±k±ro ca by±p±do k±yagantho. Attano s²la½ v± vata½ v±ti saya½ gahitamethunaviratisaªkh±ta½ s²la½ v± govat±divata½ v±. S²labbata½ v±ti tadubhaya½ v±. Par±m±soti imin± suddh²ti-±divasena parato ±masati. Attano diµµhi ida½sacc±bhiniveso k±yaganthoti saya½ gahitadiµµhi½ “idameva sacca½ moghamaññan”ti (ud±. 54; ma. ni. 3.27, 301) ayoniso abhiniveso ida½sacc±bhiniveso k±yagantho. Ganth± tassa na vijjant²ti tassa kh²º±savassa dve diµµhiganth± sot±pattimaggena na santi. By±p±do k±yagantho an±g±mimaggena. Abhijjh±k±yagantho arahattamaggena.
93. Id±ni tameva upasanta½ pasa½santo ±ha “na tassa putt±”ti evam±di. Tattha putt± atraj±dayo catt±ro. Ettha ca puttapariggah±dayo putt±din±mena vutt±ti veditabb±. Te hissa na vijjanti, tesa½ v± abh±vena putt±dayo na vijjant²ti. Att±ti “att± atth²”ti gahit± sassatadiµµhi½ natthi. Niratt±ti “ucchijjat²”ti gahit± ucchedadiµµhi.
Natth²ti gahetabba½ natthi. Muñcitabba½ natth²ti mocetabba½ natthi. Yassa natthi gahitanti yassa puggalassa taºh±diµµhivasena gahita½ na vijjati. Tassa natthi muñcitabbanti tassa puggalassa muñcitabba½ na vijjati. G±hamuñcanasamatikkantoti gahaºañca mocanañca v²tivatto. Vuddhiparih±niv²tivattoti vu¹¹hiñca h±niñca atikkanto.
94. Yena na½ vajju½ puthujjan±, atho samaºabr±hmaº±ti yena ta½ r±g±din± vajjena puthujjan± sabbepi devamanuss± itova bahiddh± samaºabr±hmaº± ca rattoti v± duµµhoti v± vadeyyu½. Ta½ tassa apurakkhatanti ta½ r±g±divajja½ tassa arahato apurakkhata½. Tasm± v±desu nejat²ti ta½k±raº± nind±vacanesu na kampati.
Nejat²ti niddesassa uddesapada½. Na iñjat²ti calana½ na karoti. Na calat²ti na tattha namati. Na vedhat²ti kampetu½ asakkuºeyyat±ya na phandati. Nappavedhat²ti na kampati. Na sampavedhat²ti na parivattati.
95. Na ussesu vadateti visiµµhesu att±na½ antokatv± “aha½ visiµµho”ti atim±navasena na vadati. Esa nayo itaresu dv²su. Kappa½ neti akappiyoti so evar³po duvidhampi kappa½ na eti. Kasm±? Yasm± akappiyo, pah²nakappoti vutta½ hoti. Imiss±pi g±th±ya niddeso utt±nova.
96. Sakanti mayhanti pariggahita½. Asat± ca na socat²ti avijjam±n±din± asat± ca na socati. Dhammesu ca na gacchat²ti sabbadhammesu chand±divasena na gacchati. Sa ve santoti vuccat²ti so evar³po naruttamo “santo”ti vuccati. Imiss±pi g±th±ya niddeso utt±nova. Arahattanik³µena desana½ niµµh±pesi. Desan±pariyos±ne koµisatasahassadevat±na½ arahattappatti ahosi, sot±pann±d²na½ gaºan± natth²ti.

Saddhammappajjotik±ya mah±niddesaµµhakath±ya

Pur±bhedasuttaniddesavaººan± niµµhit±.