12. Diµµhigatasuttavaŗŗan±
49. Dv±dasame dv²hi diµµhigateh²ti ettha diµµhiyova diµµhigat±ni g³thagata½ muttagatanti-±d²su (a. ni. 9.11) viya. Gahit±k±rasuńńat±ya v± diµµh²na½ gatamatt±n²ti diµµhigat±ni, tehi diµµhigatehi. Pariyuµµhit±ti abhibh³t± palibuddh± v±. Palibodhattho v±pi hi pariyuµµh±nasaddo cor± magge pariyuµµhi½s³ti-±d²su (c³¼ava. 430) viya. Dev±ti upapattidev±. Te hi dibbanti u¼±ratamehi k±maguŗehi jh±n±d²hi ca k²¼anti, iddh±nubh±vena v± yathicchitamattha½ gacchanti adhigacchant²ti ca dev±ti vuccanti. Manassa ussannatt± manuss±, ukkaµµhaniddesavasena ceta½ vutta½ yath± satth± devamanuss±nanti. Ol²yanti eketi sassato att± ca loko c±ti bhavesu ol²yan±bhinivesabh³tena sassatabh±vena ekacce dev± manuss± ca aval²yanti all²yanti saŖkoca½ ±pajjanti, na tato nissaranti. Atidh±vant²ti paramatthato bhinnasabh±v±nampi sabh±vadhamm±na½ yv±ya½ hetuphalabh±vena sambandho, ta½ aggahetv± n±nattanayassapi gahaŗena tattha tattheva dh±vanti, tasm± ucchijjati att± ca loko ca, na hoti para½ maraŗ±ti ucchede v± bhavanirodhapaµipattiy± paµikkhepadhammata½ atidh±vanti atikkamanti. Cakkhumanto ca passant²ti casaddo byatireke. Pubbayogasampattiy± ń±ŗaparip±kena pańń±cakkhumanto pana devamanuss± teneva pańń±cakkhun± sassata½ ucchedańca antadvaya½ anupagamma majjhimapaµipattidassanena paccakkha½ karonti. Te hi n±mar³pamattamida½ paµiccasamuppanna½, tasm± na sassata½, n±pi ucchijjat²ti avipar²tato passanti. Eva½ ol²yan±dike puggal±dhiµµh±nena uddisitu½ kathańca, bhikkhaveti-±di vutta½. Tattha bhav±ti k±mabhavo, r³pabhavo, ar³pabhavo. Aparepi tayo bhav± sańń²bhavo, asańń²bhavo, nevasańń²n±sańń²bhavo. Aparepi tayo bhav± ekavok±rabhavo, catuvok±rabhavo, pańcavok±rabhavoti. Etehi bhavehi ±ramanti abhinandant²ti bhav±r±m±. Bhavesu rat± abhirat±ti bhavarat±. Bhavesu suµµhu mudit±ti bhavasammudit±. Bhavanirodh±y±ti tesa½ bhav±na½ accantanirodh±ya anupp±danatth±ya. Dhamme desiyam±neti tath±gatappavedite niyy±nikadhamme vuccam±ne. Na pakkhandat²ti sassat±bhiniviµµhatt± sa½khittadhammatt± na pavisati na og±hati. Na pas²dat²ti pas±da½ n±pajjati na ta½ saddahati. Na santiµµhat²ti tassa½ desan±ya½ na tiµµhati n±dhimuccati. Eva½ sassatato abhinivisanena bhavesu ol²yanti. Aµµ²yam±n±ti bhave jar±rogamaraŗ±d²ni vadhabandhanacchedan±d²ni ca disv± sa½vijjanena tehi samaŖgibh±vena bhavena p²¼iyam±n± dukkh±piyam±n±. Har±yam±n±ti lajjam±n± jiguccham±n±ti paµik³lato dahant±. Vibhavanti uccheda½. Abhinandant²ti taŗh±diµµh±bhinandan±hi ajjhos±ya nandanti. Yato kira bhoti-±di tesa½ abhinandan±k±radassana½. Tattha yatoti yad±. Bhoti ±lapana½. Aya½ att±ti k±rak±dibh±vena attan± parikappita½ sandh±ya vadati. Ucchijjat²ti upacchijjati. Vinassat²ti na dissati, vin±sa½ abh±va½ gacchati. Na hoti para½ maraŗ±ti maraŗena uddha½ na bhavati. Eta½ santanti yadeta½ attano ucched±di, eta½ sabbabhavav³pasamato sabbasant±pav³pasamato ca santa½, santatt± eva paŗ²ta½, tacch±vipar²tabh±vato y±th±va½. Tattha santa½ paŗ²tanti ida½ dvaya½ taŗh±bhinandan±ya vadanti, y±th±vanti diµµh±bhinandan±ya. Evanti eva½ yath±vutta-ucched±bhinivesanena. Bh³tanti khandhapańcaka½. Tańhi paccayasambh³tatt± paramatthato vijjam±natt± ca bh³tanti vuccati. Ten±ha bh³tamida½, bhikkhave, samanupassath±ti (ma. ni. 1.401). Bh³tato avipar²tasabh±vato salakkhaŗato s±mańńalakkhaŗato ca passati. Idańhi khandhapańcaka½ n±mar³pamatta½. Tattha ime pathav²-±dayo dhamm± r³pa½, ime phass±dayo dhamm± n±ma½, im±ni nesa½ lakkhaŗ±d²ni, ime nesa½ avijj±dayo paccay±ti eva½ sapaccayan±mar³padassanavasena ceva, sabbepime dhamm± ahutv± sambhonti, hutv± paµiventi, tasm± anicc±, aniccatt± dukkh±, dukkhatt± anatt±ti eva½ anicc±nupassan±divasena ca passat²ti attho. Ett±vat± taruŗavipassan±pariyos±n± vipassan±bh³mi dassit±. Nibbid±y±ti bh³tasaŖkh±tassa tebh³makadhammaj±tassa nibbindanatth±ya, etena balavavipassana½ dasseti. Vir±g±y±ti vir±gattha½ virajjanattha½, imin± magga½ dasseti. Nirodh±y±ti nirujjhanattha½, imin±pi maggameva dasseti. Nirodh±y±ti v± paµippassaddhinirodhena saddhi½ anup±disesanibb±na½ dasseti. Eva½ kho, bhikkhave, cakkhumanto passant²ti eva½ pańń±cakkhumanto sapubbabh±gena maggapańń±cakkhun± catusaccadhamma½ passanti. G±th±su ye bh³ta½ bh³tato disv±ti ye ariyas±vak± bh³ta½ khandhapańcaka½ bh³tato avipar²tasabh±vato vipassan±pańń±sahit±ya maggapańń±ya disv±. Etena parińń±bhisamaya½ dasseti. Bh³tassa ca atikkamanti bh±van±bhisamaya½. Ariyamaggo hi bh³ta½ atikkamati eten±ti bh³tassa atikkamoti vutto. Yath±bh³teti avipar²tasaccasabh±ve nibb±ne. Vimuccanti adhimuccanti, etena sacchikiriy±bhisamaya½ dasseti. Bhavataŗh±parikkhay±ti bhavataŗh±ya sabbaso khepan± samucchindanato, etena samudayappah±na½ dasseti. Save bh³taparińńo soti ettha pana saveti nip±tamatta½. So bh³taparińńo bh³tassa atikkaman³p±yena maggena bhavataŗh±parikkhay± parińń±takkhandho tato eva yath±bh³te nibb±ne adhimutto. Bhav±bhaveti khuddake ceva mahante ca, ucched±didassane v± v²tataŗho bhinnakileso. Bhikkhu bh³tassa up±d±nakkhandhasaŖkh±tassa attabh±vassa vibhav±, ±yati½ anupp±d± punabbhava½ n±gacchati, apańńattikabh±vameva gacchat²ti anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± desana½ niµµh±pesi. Iti imasmi½ vagge ek±dasame vaµµa½ kathita½, tatiyacatutthapańcamesu pariyos±nasutte ca vaµµavivaµµa½ kathita½, sesesu vivaµµamev±ti veditabba½.
Dv±dasamasuttavaŗŗan± niµµhit±.
Paramatthad²paniy± khuddakanik±ya-aµµhakath±ya
Itivuttakassa dukanip±tavaŗŗan± niµµhit±.