5. Mah±moggall±nasuttavaººan±
25. Pañcame k±yagat±ya satiy±ti k±y±nupassan±vasena k±ye gat±ya k±y±rammaº±ya satiy±, itthambh³talakkhaºe ida½ karaºavacana½ Ajjhattanti idha ajjhatta½ n±ma niyakajjhatta½, tasm± attani attasant±neti attho. Atha v± yasm± kammaµµh±nabh³to kes±diko dvatti½sakoµµh±sasamud±yo idha k±yoti adhippeto, tasm± ajjhattanti padassa gocarajjhattanti attho veditabbo. S³paµµhit±y±ti niyakajjhattabh³te gocarajjhattabh³te v± k±ye suµµhu upaµµhit±ya. K± pan±ya½ sati, y± “ajjhatta½ s³paµµhit±”ti vutt±? Yv±ya½ bhagavat± “atthi imasmi½ k±ye kes± lom±”ti-±din± (d². ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. p±. 3.dvatti½s±k±ra) ajjhattakes±diko dvatti½s±k±ro k±yo vutto, tattha y± paµik³lamanasik±ra½ pavattentassa upac±rappan±vasena k±ye upaµµhit± sati, s± “k±yagat± sat²”ti vuccati. Yath± c±ya½, eva½ ±n±p±nacatu-iriy±pathasatisampajaññ±na½ vasena uddhum±takavin²lak±divasena ca manasik±ra½ pavattentassa yath±raha½ upac±rappan±vasena k±ye upaµµhit± sati “k±yagat± sat²”ti vuccati. Idha pana ajjhatta½ k±yagat± sati pathav²-±dik± catasso dh±tuyo sasambh±rasaªkhep±d²su cat³su yena kenaci eken±k±rena vavatthapetv± tesa½ anicc±dilakkhaºasallakkhaºavasena upaµµhit± vipassan±sampayutt± sati “k±yagat± sat²”ti adhippet±. Thero pana tath± vipassitv± attano phalasam±pattimeva sam±pajjitv± nis²di. Idh±pi g±th±ya eva½ imassa atthassa viññ±tabbat± “na c±ya½ nisajj±”ti-±din± vuttanay±nus±rena yojetabb±. Etamatthanti eta½ therassa catudh±tuvavatth±namukhena k±y±nupassan±satipaµµh±nena vipassana½ og±hetv± phalasam±pattisam±pajjanasaªkh±ta½ attha½ viditv±. Ima½ ud±nanti ima½ satipaµµh±nabh±van±ya nibb±n±dhigamad²paka½ ud±na½ ud±nesi. Tattha sati k±yagat± upaµµhit±ti pubbe vuttalakkhaº± sati saddh±pubbaªgam±na½ sam±dhiv²riyapaññ±na½ yath±saka½ kiccanipph±danena sah±yabh±va½ ±pannatt± pah²nappaµipakkh± tato eva tikkhavisadabh³t± ca yath±vuttak±yasa½varaºavasena ekatthasamosaraºavasena ca avipar²tasabh±va½ sallakkhent² upagantv± µhit± hoti, etena k±yasaªkh±t±na½ catunna½ dh±t³na½ tannissit±nañca up±d±r³p±na½ sallakkhaºavasena, paccaye vavatthapetv± tato para½ tesa½ anicc±dilakkhaºasallakkhaºavasena ca pavatta½ ñ±ºaparampar±gata½ sati½ dasseti, satis²sena v± ta½sampayutta½ pariññ±ttayapariy±pannañ±ºaparamparameva dasseti. Chasu phass±yatanesu sa½vutoti yath±vutt±ya k±ye upaµµhit±ya satiy± samann±gato cakkh±d²su phassassa k±raºabh³tesu chasu dv±resu k±y±nupassan±ya abh±vit±ya uppajjan±rah±na½ abhijjh±d²na½ tass± bh±vitatt± ñ±ºappavatti½ paµivedhento te pidahanto “tattha sa½vuto”ti vuccati, etena ñ±ºasa½vara½ dasseti. Satata½ bhikkhu sam±hitoti so bhikkhu eva½ upaµµhitassati sabbattha ca sa½vuto puthutt±rammaºe citta½ avissajjetv± anicc±divasena sammasanto vipassana½ ussukk±petv± ñ±ºe tikkhe s³re vahante vipassan±sam±dhin± t±va satata½ nirantara½ sam±hito anulomañ±º±nantara½ gotrabhuñ±ºodayato paµµh±ya. Jaññ± nibb±namattanoti aññesa½ puthujjan±na½ supinantepi agocarabh±vato, ariy±na½ pana tassa tasseva ±veºikatt± attasadisatt± ca “att±”ti laddhavoh±rassa maggaphalañ±ºassa s±tisayavisayabh±vato ekantasukh±vaha½ nibb±na½ asaªkhatadh±tu “attano”ti vutta½, ta½ nibb±na½ jaññ± j±neyya, maggaphalañ±ºehi paµivijjheyya, sacchikareyy±ti attho. Etena ariy±na½ nibb±ne adhimuttata½ dasseti. Ariy± hi adhicittappavattik±lepi ekanteneva nibb±ne ninnapoºapabbh±rabh±vena viharanti. Ettha ca yassa sati k±yagat± upaµµhit±, so bhikkhu chasu phass±yatanesu sa½vuto, tato eva satata½ sam±hito attapaccakkhakaraºena nibb±na½ attano j±neyy±ti eva½ g±th±pad±na½ sambandho veditabbo. Eva½ k±y±nupassan±satipaµµh±namukhena y±va arahatt± ekassa bhikkhuno niyy±namagga½ dasseti dhammar±j±. Aparo nayo– sati k±yagat± upaµµhit±ti etena k±y±nupassan±satipaµµh±na½ dasseti. Chasu phass±yatanesu sa½vutoti phasso ±yatana½ k±raºa½ etesanti phass±yatan±ni, tesu phass±yatanesu. Phassahetukesu phassapaccay± nibbattesu chasu cakkhusamphassaj±divedayitesu taºh±d²na½ appavattiy± sa½vuto, etena vedan±nupassan±satipaµµh±na½ dasseti. Satata½ bhikkhu sam±hitoti satata½ niccak±la½ nirantara½ vikkhep±bh±vato sam±hito bhikkhu. So c±ya½ avikkhepo sabbaso satipaµµh±nabh±van±ya matthakappatt±ya hoti. Sammasanto hi at²t±dibhedabhinnesu pañcup±d±nakkhandhesu anavasesatova pariggahetv± sammasat²ti. Etena sesasatipaµµh±ne dasseti. Jaññ± nibb±namattanoti eva½ catusatipaµµh±nabh±vana½ matthaka½ p±petv± µhito bhinnakileso bhikkhu attano kilesanibb±na½ paccavekkhaºañ±ºena sayameva j±neyy±ti attho. Atha v± sati k±yagat± upaµµhit±ti attano paresañca k±yassa yath±sabh±vapariññ±d²panena therassa sativepullappatti d²pit±. Chasu phass±yatanesu sa½vutoti cakkh±d²su chasu dv±resu accantasa½varad²panena satatavih±rivasena therassa sampajaññappak±sin² paññ±vepullappatti d²pit±. Satata½ bhikkhu sam±hitoti sam±pattibahulat±dassanena nav±nupubbavih±rasam±pattiyo dassit±. Eva½bh³to pana bhikkhu jaññ± nibb±namattanoti katakiccatt± uttari karaº²y±bh±vato kevala½ attano anup±disesanibb±nameva j±neyya cinteyya, aññampi tassa cintetabba½ natth²ti adhipp±yo.
Pañcamasuttavaººan± niµµhit±.