10. Anuruddhamah±vitakkasutta½

30. Eka½ samaya½ bhagav± bhaggesu viharati su½sum±ragire bhesaka¼±vane migad±ye. Tena kho pana samayena ±yasm± anuruddho cet²su viharati p±c²nava½sad±ye. Atha kho ±yasmato anuruddhassa rahogatassa paµisall²nassa eva½ cetaso parivitakko udap±di– “appicchass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo mahicchassa; santuµµhass±ya½ dhammo n±ya½ dhammo asantuµµhassa; pavivittass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo saŖgaŗik±r±massa; ±raddhav²riyass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo kus²tassa; upaµµhitassatiss±ya½ [upaµµhitasatiss±ya½ (s². sy±. p².)] dhammo, n±ya½ dhammo muµµhassatissa [muµµhasatissa (s². sy±. p².)]; sam±hitass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo asam±hitassa; pańńavato aya½ dhammo, n±ya½ dhammo duppańńass±”ti.
Atha kho bhagav± ±yasmato anuruddhassa cetas± cetoparivitakkamańń±ya– seyyath±pi n±ma balav± puriso samińjita½ v± b±ha½ pas±reyya, pas±rita½ v± b±ha½ samińjeyya; evameva½– bhaggesu su½sum±ragire bhesaka¼±vane migad±ye antarahito cet²su p±c²nava½sad±ye ±yasmato anuruddhassa sammukhe p±turahosi. Nis²di bhagav± pańńatte ±sane. ¾yasm±pi kho anuruddho bhagavanta½ abhiv±detv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½
.0233 Nisinna½ kho ±yasmanta½ anuruddha½ bhagav± etadavoca–
“S±dhu s±dhu, anuruddha! S±dhu kho tva½, anuruddha, (ya½ ta½ mah±purisavitakka½) [satta mah±purisavitakke (s². p².) d². ni. 3.358] vitakkesi– ‘appicchass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo mahicchassa; santuµµhass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo asantuµµhassa; pavivittass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo saŖgaŗik±r±massa; ±raddhav²riyass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo kus²tassa; upaµµhitassatiss±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo muµµhassatissa; sam±hitass±ya½ dhammo, n±ya½ dhammo asam±hitassa; pańńavato aya½ dhammo, n±ya½ dhammo duppańńass±’ti. Tena hi tva½, anuruddha, imampi aµµhama½ mah±purisavitakka½ vitakkehi– ‘nippapańc±r±mass±ya½ dhammo nippapańcaratino, n±ya½ dhammo papańc±r±massa papańcaratino”’ti.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, tato tva½, anuruddha, y±vadeva [y±vade (sa½. ni. 2.152)] ±kaŖkhissasi, vivicceva k±mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka½ savic±ra½ vivekaja½ p²tisukha½ paµhama½ jh±na½ upasampajja viharissasi.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, tato tva½, anuruddha, y±vadeva ±kaŖkhissasi, vitakkavic±r±na½ v³pasam± ajjhatta½ sampas±dana½ cetaso ekodibh±va½ avitakka½ avic±ra½ sam±dhija½ p²tisukha½ dutiya½ jh±na½ upasampajja viharissasi.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, tato tva½, anuruddha y±vadeva ±kaŖkhissasi, p²tiy± ca vir±g± upekkhako ca viharissasi sato ca sampaj±no sukhańca k±yena paµisa½vedissasi ya½ ta½ ariy± ±cikkhanti– ‘upekkhako satim± sukhavih±r²’ti tatiya½ jh±na½ upasampajja viharissasi.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, tato tva½, anuruddha, y±vadeva ±kaŖkhissasi, sukhassa ca pah±n± dukkhassa ca pah±n± pubbeva somanassadomanass±na½ atthaŖgam± adukkhamasukha½ upekkh±satip±risuddhi½ catuttha½ jh±na½ upasampajja viharissasi.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime ca aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, imesańca catunna½ jh±n±na½ ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½ nik±mal±bh² bhavissasi akicchal±bh² akasiral±bh², tato tuyha½, anuruddha, seyyath±pi n±ma gahapatissa v± gahapatiputtassa v± n±n±ratt±na½ duss±na½ dussakaraŗ¹ako p³ro; evameva½ te pa½suk³lac²vara½ kh±yissati santuµµhassa viharato ratiy± aparitass±ya ph±suvih±r±ya okkaman±ya nibb±nassa.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime ca aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, imesańca catunna½ jh±n±na½ ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½ nik±mal±bh² bhavissasi akicchal±bh² akasiral±bh², tato tuyha½, anuruddha, seyyath±pi n±ma gahapatissa v± gahapatiputtassa v± s±l²na½ odano vicitak±¼ako anekas³po anekabyańjano; evameva½ te piŗ¹iy±lopabhojana½ kh±yissati santuµµhassa viharato ratiy± aparitass±ya ph±suvih±r±ya okkaman±ya nibb±nassa.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime ca aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, imesańca catunna½ jh±n±na½ ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½ nik±mal±bh² bhavissasi akicchal±bh² akasiral±bh², tato tuyha½, anuruddha, seyyath±pi n±ma gahapatissa v± gahapatiputtassa v± k³µ±g±ra½ ullitt±valitta½ niv±ta½ phusitagga¼a½ pihitav±tap±na½; evameva½ te rukkham³lasen±sana½ kh±yissati santuµµhassa viharato ratiy± aparitass±ya ph±suvih±r±ya okkaman±ya nibb±nassa.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime ca aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, imesańca catunna½ jh±n±na½ ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½ nik±mal±bh² bhavissasi akicchal±bh² akasiral±bh², tato tuyha½, anuruddha seyyath±pi n±ma gahapatissa v± gahapatiputtassa v± pallaŖko gonakatthato paµikatthato paµalikatthato kadalimigapavarapaccattharaŗo [k±dali… paccattharaŗo (s².)] sa-uttaracchado ubhatolohitak³padh±no; evameva½ te tiŗasanth±rakasayan±sana½ kh±yissati santuµµhassa viharato ratiy± aparitass±ya ph±suvih±r±ya okkaman±ya nibb±nassa.
“Yato kho tva½, anuruddha, ime ca aµµha mah±purisavitakke vitakkessasi, imesańca catunna½ jh±n±na½ ±bhicetasik±na½ diµµhadhammasukhavih±r±na½ nik±mal±bh² bhavissasi akicchal±bh² akasiral±bh², tato tuyha½, anuruddha, seyyath±pi n±ma gahapatissa v± gahapatiputtassa v± n±n±bhesajj±ni, seyyathida½– sappi navan²ta½ tela½ madhu ph±ŗita½; evameva½ te p³timuttabhesajja½ kh±yissati santuµµhassa viharato ratiy± aparitass±ya ph±suvih±r±ya okkaman±ya nibb±nassa. Tena hi tva½, anuruddha, ±yatikampi vass±v±sa½ idheva cet²su p±c²nava½sad±ye vihareyy±s²”ti. “Eva½, bhante”ti kho ±yasm± anuruddho bhagavato paccassosi.
Atha kho bhagav± ±yasmanta½ anuruddha½ imin± ov±dena ovaditv±– seyyath±pi n±ma balav± puriso samińjita½ v± b±ha½ pas±reyya, pas±rita½ v± b±ha½ samińjeyya, evameva½– cet²su p±c²nava½sad±ye antarahito bhaggesu su½sum±ragire bhesaka¼±vane migad±ye p±turahos²ti. Nis²di bhagav± pańńatte ±sane. Nisajja kho bhagav± bhikkh³ ±mantesi– “aµµha kho, bhikkhave, mah±purisavitakke desess±mi, ta½ suŗ±tha…pe… katame ca, bhikkhave, aµµha mah±purisavitakk±? Appicchass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo mahicchassa; santuµµhass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asantuµµhassa; pavivittass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo saŖgaŗik±r±massa; ±raddhav²riyass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo kus²tassa; upaµµhitassatiss±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo muµµhassatissa; sam±hitass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asam±hitassa; pańńavato aya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo duppańńassa; nippapańc±r±mass±ya½, bhikkhave, dhammo nippapańcaratino, n±ya½ dhammo papańc±r±massa papańcaratino”.
“‘Appicchass±ya½ bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo mahicchass±’ti, iti kho paneta½ vutta½. Kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu appiccho sam±no ‘appicchoti ma½ j±neyyun’ti na icchati, santuµµho sam±no ‘santuµµhoti ma½ j±neyyun’ti na icchati, pavivitto sam±no ‘pavivittoti ma½ j±neyyun’ti na icchati, ±raddhav²riyo sam±no ‘±raddhav²riyoti ma½ j±neyyun’ti na icchati, upaµµhitassati sam±no ‘upaµµhitassat²ti ma½ j±neyyun’ti na icchati, sam±hito sam±no ‘sam±hitoti ma½ j±neyyun’ti na icchati, pańńav± sam±no ‘pańńav±ti ma½ j±neyyun’ti na icchati, nippapańc±r±mo sam±no ‘nippapańc±r±moti ma½ j±neyyun’ti na icchati. ‘Appicchass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo mahicchass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Santuµµhass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asantuµµhass±’ti, iti kho paneta½ vutta½, kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu santuµµho hoti itar²tarac²varapiŗ¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±rena. ‘Santuµµhass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asantuµµhass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Pavivittass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo saŖgaŗik±r±mass±’ti, iti kho paneta½ vutta½, kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhuno pavivittassa viharato bhavanti upasaŖkamit±ro bhikkh³ bhikkhuniyo up±sak± up±sik±yo r±j±no r±jamah±matt± titthiy± titthiyas±vak±. Tatra bhikkhu vivekaninnena cittena vivekapoŗena vivekapabbh±rena vivekaµµhena nekkhamm±bhiratena ańńadatthu uyyojanikapaµisa½yutta½yeva katha½ katt± [pavatt± (ka.)] hoti. ‘Pavivittass±ya½ bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo saŖgaŗik±r±mass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘¾raddhav²riyass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo kus²tass±’ti, iti kho paneta½ vutta½, kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu ±raddhav²riyo viharati akusal±na½ dhamm±na½ pah±n±ya kusal±na½ dhamm±na½ upasampad±ya th±mav± da¼haparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. ‘¾raddhav²riyass±ya½ bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo kus²tass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Upaµµhitassatiss±ya½ bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo muµµhassatiss±’ti, iti kho paneta½ vutta½. Kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu satim± hoti paramena satinepakkena samann±gato, cirakatampi cirabh±sitampi sarit± anussarit±. ‘Upaµµhitassatiss±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo, muµµhassatiss±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Sam±hitass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asam±hitass±’ti, iti kho paneta½ vutta½. Kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva k±mehi…pe… catuttha½ jh±na½ upasampajja viharati. ‘Sam±hitass±ya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo asam±hitass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Pańńavato aya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo duppańńass±’ti, iti kho paneta½ vutta½. Kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhu pańńav± hoti udayatthag±miniy± pańń±ya samann±gato ariy±ya nibbedhik±ya samm± dukkhakkhayag±miniy±. ‘Pańńavato aya½, bhikkhave, dhammo, n±ya½ dhammo duppańńass±’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vutta½.
“‘Nippapańc±r±mass±ya½ bhikkhave, dhammo nippapańcaratino, n±ya½ dhammo papańc±r±massa papańcaratino’ti, iti kho paneta½ vutta½. Kińceta½ paµicca vutta½? Idha, bhikkhave, bhikkhuno papańcanirodhe citta½ pakkhandati pas²dati santiµµhati vimuccati. ‘Nippapańc±r±mass±ya½, bhikkhave, dhammo, nippapańcaratino, n±ya½ dhammo papańc±r±massa papańcaratino’ti, iti ya½ ta½ vutta½ idameta½ paµicca vuttan”ti.
Atha kho ±yasm± anuruddho ±yatikampi vass±v±sa½ tattheva cet²su p±c²nava½sad±ye vih±si. Atha kho ±yasm± anuruddho eko v³pakaµµho appamatto ±t±p² pahitatto viharanto nacirasseva– yassatth±ya kulaputt± sammadeva ag±rasm± anag±riya½ pabbajanti, tadanuttara½– brahmacariyapariyos±na½ diµµheva dhamme saya½ abhińń± sacchikatv± upasampajja vih±si. “Kh²ŗ± j±ti, vusita½ brahmacariya½, kata½ karaŗ²ya½, n±para½ itthatt±y±”ti abbhańń±si. Ańńataro ca pan±yasm± anuruddho arahata½ ahos²ti. Atha kho ±yasm± anuruddho arahattappatto t±ya½ vel±ya½ im± g±th±yo abh±si–
[Therag±. 901-903] “mama saŖkappamańń±ya, satth± loke anuttaro;
manomayena k±yena, iddhiy± upasaŖkami.
“Yath± me ahu saŖkappo, tato uttari desayi;
nippapańcarato buddho, nippapańca½ adesayi.
“Tass±ha½ dhammamańń±ya, vih±si½ s±sane rato;
tisso vijj± anuppatt±, kata½ buddhassa s±sanan”ti. Dasama½.

Gahapativaggo tatiyo.

Tassudd±na½–
Dve ugg± dve ca hatthak±, mah±n±mena j²vako;
dve bal± akkhaŗ± vutt±, anuruddhena te das±ti.