V±mena s³karo hoti, dakkhiŗena aj±migo;
sarena nelako hoti, vis±ŗena jaraggavoti. (D². ni. aµµha. 2.296; vibha. aµµha. 894; mah±ni. aµµha. 166)
Eva½ vuttayakkas³karasadiso hoti.
Cittassa uddhum±tabh±vo thaddhal³khabh±vo. Appatissayavutt²ti aniv±tavutti. Amaddav±k±rena paccupatiµµhati, amaddavata½ v± paccupaµµhapet²ti amaddavat±paccupaµµh±no, thambho, yena samann±gato puggalo gilitanaŖgalas²so viya ajagaro, v±tabharitabhast± viya ca thaddho hutv± garuµµh±niye ca disv± onamitumpi na icchati, pariyanteneva carati. Karaŗassa uttarakiriy± karaŗuttariya½. Visesato paccan²kabh±vo vipaccan²kat±. Parena hi kismińci kate taddiguŗa½ karaŗavasena s±rambho pavattati. Seyy±di-±k±rehi unnamana½ unnati. Om±nopi hi eva½ karaŗamukhena sampaggahavaseneva pavattati. Ahamasmi seyyoti-±din± aha½karaŗa½ sampaggaho ahaŖk±ro. Pare abhibhavitv± adhika½ unnamana½ abbhunnati Ya½ sandh±ya vutta½ pubbak±le att±na½ h²nato dahati aparak±le seyyatoti (vibha. 877). Mattabh±vo j±ti-±di½ paµicca cittassa majjan±k±ro, yassa v± dhammassa vasena puggalo matto n±ma hoti, so dhammo mattabh±vo. Madagg±haŗaraso madassa g±haŗakicco. Mado hi attano majjan±k±ra½ sampayuttadhamme g±hento viya pavattam±no ta½samaŖgi½ puggalampi tath± karonto viya hoti. AhaŖk±ravasena puggala½ aniµµha½ karonto cittassa umm±dabh±vo viya hot²ti umm±dapaccupaµµh±no. Satiy± aniggaŗhitv± cittassa vossajjana½ cittavossaggo, sativirahitoti attho. Yath±vuttassa vossaggassa anuppad±na½ punappuna½ vissajjana½ vossagg±nuppad±na½. Imesa½ kodh±d²na½ lobh±d²nampi v±. Lakkhaŗ±d²n²ti lakkhaŗarasapaccupaµµh±n±ni. Padaµµh±na½ pana dhammantarat±ya na gahita½. Nibbacana½ kujjhat²ti kodho, upanayhat²ti upan±hoti-±din± suvińńeyyamev±ti na vutta½, atthato pana kodho doso eva, tath± upan±ho. Pavatti-±k±ramattato hi kato nesa½ bhedo, makkhapa¼±sas±rambh± tad±k±rappavatt± paµighasahagatacittupp±dadhamm±, m±y±s±µheyyathambhamadappam±d± tad±k±rappavatt± lobhasahagatacittupp±dadhamm±. Thambho v± m±naviseso cittassa thaddhabh±vena gahetabbato, tath± mado. Tath± hi so m±no mańńan±ti-±din± vibhaŖge (vibha. 878) niddiµµho. Idha pana m±n±tim±n±na½ visu½ gahitatt± majjan±k±rena pavattadhamm± eva madoti gahetabb±. Ses±na½ dhammantarabh±vo p±kaµo eva. Kasm± panettha ete eva aµµha duk± gahit±, kimito ańńepi kilesadhamm± natth²ti? No natthi, ime pana ±misad±y±dassa savisesa½ kiles±ya sa½vattant²ti ta½ visesa½ vibh±ventena ±misad±y±dassa lobh±d²na½ pavattan±k±ra½ dassetu½ visesatoti-±di ±raddha½. Tattha etth±ti etesu lobh±d²su. Alabhanto ±misanti adhipp±yo. Tatuttari uppanno kodhoti ±netv± sambandhitabba½. Santep²ti vijjam±nepi. Issat²ti issa½ janeti. Padussat²ti tasseva vevacana½. Tath± hi s± issati dussati padussat²ti-±din± niddiµµh±. Yasm± v± issa½ janento eka½sato paduµµhacitto eva hoti, tasm± padussat²ti vutta½. Ass±ti ±misad±y±dassa. Eva½ paµipannoti eva½ asantaguŗappak±sana½ paµipada½ paµipanno. Ovaditu½ asakkuŗeyyoti etena thambho n±ma dovacassakaraŗo dhammoti dasseti. Kińci vadati ov±dad±navasena. Thambhena
pe
mańńantoti imin± ca thambhassa m±navisesabh±va½ dasseti, thambhena v± hetun±ti attho. Matto sam±noti matto honto. K±ma
pe
pamajjat²ti etena madavasena eka½sato pam±dam±pajjat²ti dasseti. Evanti imin± ±misad±y±dassa lobh±d²na½ uppattikkamadassaneneva idha p±¼iya½ nesa½ desan±kkamopi dassitoti daµµhabbo. Na kevala½ imeheva, atha kho ańńehi ca evar³pehi p±pakehi dhammehi aparimutto hot²ti sambandho. Ke pana teti? Atricchat±mahicchat±dayoti. Eva½ mah±d²nav± ±misad±y±dat±ti tato balavataro sa½vego janetabboti ayamettha ov±do veditabbo. Etth±ti etasmi½ sutte. Sabbatth±ti sabbesu v±resu. Nibbisesoyev±ti eteneva paµhamatara½ idha dassitasaccayojan±nayena sabbav±resu yojetabboti veditabbo. ѱŗaparicayap±µavatthanti maggassa aµµhaŖgasattaŖgat±divisesavibh±van±ya ń±ŗassa ±sevanaµµhena paricayo ń±ŗaparicayo, tassa paµubh±vattha½ kosallattha½. Etth±ti ariyamagge. Bhedoti viseso. Kamoti aŖg±na½ desan±nupubb². Bh±van±nayoti bh±van±vidhi. Kad±ci aµµhaŖgiko, kad±ci sattaŖgikoti saŖkhepato vuttamattha½ vivaranto puna aya½ h²ti-±dim±ha. Tattha lokuttarapaµhamajjh±navasen±ti lokuttarassa paµhamajjh±nassa vasena. Ettha ca keci jh±nadhamm± maggasabh±v±ti ekantato jh±na½ maggato visu½ katv± vattu½ na sakk±ti lokuttarapaµhamajjh±nasahitoti avatv± lokuttarapaµhamajjh±navasenaicceva vutta½. Atha v± lokuttarapaµhamajjh±navasen±ti lokuttar± hutv± paµhamajjh±nassa vasen±ti evamettha attho veditabbo. Ariyamaggo hi vipassan±ya p±dakabh³tassa, sammasitassa v± paµhamajjh±nassa vasena aµµhaŖgiko hoti. Atha v± ajh±nal±bhino sukkhavipassakassa, jh±nal±bhino v± p±dakamakatv± paµhamajjh±nassa, pakiŗŗakasaŖkh±r±na½ v± sammasane uppanno ariyamaggo aµµhaŖgiko hoti, sv±ssa aµµhaŖgikabh±vo paµhamajjh±nikabh±ven±ti dassento paµhamajjh±navasen±ti ±ha. Eva½ avasesajjh±navasen±ti etth±ti yath±raha½ attho veditabbo. Yadi ariyamaggo sattaŖgikopi hoti, atha kasm± p±¼iya½ aµµhaŖgikoicceva vuttanti ±ha ukkaµµhaniddesatoti-±di. Yath± cettha paµipad±ya maggavasena aµµhaŖgikasattaŖgikabhedo eva½ bojjhaŖgavasena sattaŖgikacha¼aŖgikabhedo veditabbo app²tikajjh±navasena cha¼aŖgikatt±, maggavasena pana desan± ±gat±ti sv±ya½ bhedo aµµhakath±ya½ na uddhaµo. Ito paranti ito aµµhaŖgato para½ ukka½sato, avaka½sato pana sattaŖgato para½ maggaŖga½ n±ma natth²ti. Nanu maggavibhaŖge (vibha. 493-502) pańcaŖgikav±re pańceva maggaŖg±ni uddhaµ±ni, mah±sa¼±yatane (ma. ni. 3.431) ca y± tath±bh³tassa diµµhi, yo tath±bh³tassa saŖkappo, yo tath±bh³tassa v±y±mo, y± tath±bh³tassa sati, yo tath±bh³tassa sam±dhi, sv±ssa hoti samm±sam±dh²ti vatv± pubbabh±gavasena pana pubbeva kho panassa k±yakamma½ vac²kamma½ ±j²vo suparisuddho hot²ti samm±v±c±dayo ±gat±ti? Saccameta½, ta½ pana samm±diµµhi-±d²na½ pańcanna½ k±r±pakaŖg±na½ atirekakiccadassanavasena vutta½, tasm± na ariyamaggo samm±v±c±divirahito atth²ti ito parańhi maggaŖga½ natth²ti suvuttametanti daµµhabba½. Sabbakusal±nanti sabbesa½ kusaladhamm±na½. Niddh±raŗe ceta½ s±mivacana½. K±m±vacar±divasena ta½ta½kusaladhammesu s± samm±diµµhi seµµh±. Tass± seµµhabh±vena hi pańń±j²vi½ j²vitam±hu seµµhanti (sa½. ni. 1.246; su. ni. 184) vutta½, maggasamm±diµµhiy± pana sabbaseµµhabh±ve vattabbameva natthi. Kusalav±reti kusaluppattisamaye. PubbaŖgam± kusal±didhamm±na½ y±th±vasabh±vabodhena sampayuttadhamm±na½ pariŗ±yakabh±vato. Tenev±ha samm±diµµhi½ samm±diµµh²ti paj±n±t²ti-±di. S± samm±diµµhi pabhavo etass±ti tappabhavo, samm±saŖkappo. Samm±dassanavasena hi samm±saŖkappo hoti. Tato abhinibbatt±n²ti tappabhav±bhinibbatt±ni. Tappabhav±bhinibbatt±nipi tadabhinibbatt±n²ti vuccanti k±raŗak±raŗepi k±raŗ³pac±ratoti ±ha tappabhav±bhinibbatt±ni sesaŖg±n²ti. Ten±ha samm±diµµhiss±ti-±di. Yath± hi samm±dassana½ samm±vitakkanassa visesapaccayo, eva½ samm±vitakkana½ samm±pariggahassa samm±pariggaho samm±samuµµh±nassa, samm±samuµµh±na½ samm±vod±nassa, samm±vod±na½ samm±v±y±massa, samm±v±y±mo samm±-upaµµh±nassa, samm±-upaµµh±na½ samm±dh±nassa visesapaccayo, tasm± purima½ purima½ pacchimassa pacchimassa visesapaccayo hot²ti imin± visesapaccayabh±vadassanatthena kamena et±ni samm±diµµhi-±d²ni aŖg±ni vutt±n²ti dassit±ni. Bh±van±nayoti samathavipassan±na½ yuganaddhabh±vena pavatto bh±van±vidhi. Ayańhi ariyamaggakkhaŗe bh±van±vidhi. Tassa pana pubbabh±ge bh±van±nayo kassaci samathapubbaŖgamo hoti kassaci vipassan±pubbaŖgamoti. Ta½ vidhi½ dassetu½ koc²ti-±di ±raddha½. Tattha paµhamo samathay±nikassa vasena vutto, dutiyo vipassan±y±nikassa. Ten±ha idhekaccoti-±di. Tanti samatha½ sam±dhi½, jh±nadhammeti v± attho. Ta½sampayutteti sam±dhisampayutte, jh±nasampayutte v± dhamme. Ayańca nayo yebhuyyena samathay±nik± ar³pamukhena, tatth±pi jh±namukhena vipassan±bhinivesa½ karont²ti katv± vutto. Vipassana½ bh±vayatoti paµipad±ń±ŗadassanavisuddhi½ ±rabhitv± yath±dhigata½ taruŗavipassana½ va¹¹hentassa. Maggo sańj±yat²ti pubbabh±giyo lokiyamaggo uppajjati. ¾sevati nibbid±nupassan±vasena. Bh±veti muńcitukamyat±vasena. Bahul²karoti paµisaŖkh±nupassan±vasena. ¾sevati v± bhayat³paµµh±nań±ŗavasena. Bahul²karoti vuµµh±nag±minivipassan±vasena. Sa½yojan±ni pah²yanti, anusay± byant² honti maggapaµip±µiy±. Samatha½ anupp±detv±v±ti avadh±raŗena upac±rasam±dhi½ nivatteti, na khaŗikasam±dhi½. Na hi khaŗikasam±dhi½ vin± vipassan± sambhavati. Vipassan±p±rip³riy±ti vipassan±ya paripuŗŗat±ya vuµµh±nag±minibh±vappattiy±. Tatthaj±t±nanti tasmi½ ariyamaggakkhaŗe uppann±na½ samm±diµµhi-±d²na½ dhamm±na½. Niddh±raŗe ceta½ s±mivacana½. Vavassagg±rammaŗatoti vavassaggassa ±rammaŗat±ya. Vavassaggo vossaggo paµinissaggoti ca apavaggoti ca atthato eka½, nibb±nanti vutta½ hoti, tasm± nibb±nassa ±rammaŗakaraŗen±ti attho. Cittassa ekaggat±ti maggasamm±sam±dhim±ha. Ariyamaggo hi ekanta sam±hito asam±dh±nahet³na½ kiles±na½ samucchedanato. Sesa½ vuttanayameva. Yuganaddh±va honti tad± sam±dhipańń±na½ samarasat±ya icchitabbato. Maggakkhaŗe hi na samathabh±van±ya½ viya sam±dhi, vipassan±bh±van±ya½ viya ca pańń± kiccato adhik± icchitabb±, samarasat±ya pana ańńamańńassa anativattanaµµhena dvepi yuganaddh± viya pavattanti. Tena vutta½ samathavipassan± yuganaddh±va hont²ti.
Dhammad±y±dasuttavaŗŗan±ya l²natthappak±san± samatt±.