Dasabalañ±º±divaººan±

148. Ettha ca kiñc±pi cetopariyañ±º±nantara½ tisso vijj± vattabb± siyu½, yasm± pana t±su vutt±su upari dasabalañ±ºa½ na parip³rati, tasm± t± avatv± tath±gatassa dasabalañ±ºa½ parip³ra½ katv± dassento dasa kho panim±ni s±riputt±ti-±dim±ha. Tattha tath±gatabal±n²ti aññehi as±dh±raº±ni tath±gatasseva bal±ni. Yath± v± pubbabuddh±na½ bal±ni puññussayasampattiy± ±gat±ni, tath± ±gatabal±n²tipi attho. Tattha duvidha½ tath±gatabala½ k±yabalañca ñ±ºabalañca. Tesu k±yabala½ hatthikul±nus±rena veditabba½. Vuttañheta½ por±ºehi–
“K±l±vakañca gaªgeyya½, paº¹ara½ tambapiªgala½;
gandhamaªgalahemañca, uposathachaddantime das±”ti.
Im±ni hi dasa hatthikul±ni. Tattha k±l±vakanti pakatihatthikula½ daµµhabba½. Ya½ dasanna½ puris±na½ k±yabala½, ta½ ekassa k±l±vakahatthino. Ya½ dasanna½ k±l±vak±na½ bala½, ta½ ekassa gaªgeyyassa. Ya½ dasanna½ gaªgeyy±na½, ta½ ekassa paº¹arassa. Ya½ dasanna½ paº¹ar±na½, ta½ ekassa tambassa. Ya½ dasanna½ tamb±na½, ta½ ekassa piªgalassa. Ya½ dasanna½ piªgal±na½, ta½ ekassa gandhahatthino. Ya½ dasanna½ gandhahatth²na½, ta½ ekassa maªgalassa. Ya½ dasanna½ maªgal±na½, ta½ ekassa hemavatassa. Ya½ dasanna½ hemavat±na½, ta½ ekassa uposathassa. Ya½ dasanna½ uposath±na½, ta½ ekassa chaddantassa. Ya½ dasanna½ chaddant±na½ ta½ ekassa tath±gatassa. N±r±yanasaªgh±tabalantipi idameva vuccati Tadeta½ pakatihatthigaºan±ya hatth²na½ koµisahass±na½ purisagaºan±ya dasanna½ purisakoµisahass±na½ bala½ hoti. Ida½ t±va tath±gatassa k±yabala½.
ѱºabala½ pana p±¼iya½ t±va ±gatameva. Dasabalañ±ºa½, catuves±rajjañ±ºa½, aµµhasu paris±su akampanañ±ºa½, catuyoniparicchedakañ±ºa½, pañcagatiparicchedakañ±ºa½. Sa½yuttake (sa½. ni. 2.34) ±gat±ni tesattati ñ±º±ni sattasattati ñ±º±n²ti eva½ aññ±nipi anek±ni ñ±ºasahass±ni, eta½ ñ±ºabala½ n±ma. Idh±pi ñ±ºabalameva adhippeta½. ѱºañhi akampiyaµµhena upatthambhanaµµhena ca balanti vutta½.
Yehi balehi samann±gatoti yehi dasahi ñ±ºabalehi upeto samupeto. ¾sabha½ µh±nanti seµµhaµµh±na½ uttamaµµh±na½. ¾sabh± v± pubbabuddh±, tesa½ µh±nanti attho. Apica gavasatajeµµhako usabho, gavasahassajeµµhako vasabho. Vajasatajeµµhako v± usabho, vajasahassajeµµhako vasabho. Sabbagavaseµµho sabbaparissayasaho seto p±s±diko mah±bh±ravaho asanisatasaddehipi akampaniyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariy±yavacana½. Usabhassa idanti ±sabha½. Ýh±nanti cat³hi p±dehi pathavi½ upp²¼etv± acalaµµh±na½. Ida½ pana ±sabha½ viy±ti ±sabha½. Yatheva hi nisabhasaªkh±to usabho usabhabalena samann±gato cat³hi p±dehi pathavi½ upp²¼etv± acalaµµh±nena tiµµhati, eva½ tath±gatopi dasahi tath±gatabalehi samann±gato cat³hi ves±rajjap±dehi aµµhaparisapathavi½ upp²¼etv± sadevake loke kenaci paccatthikena pacc±mittena akampiyo acalaµµh±nena tiµµhati. Eva½ tiµµham±nova ta½ ±sabha½ µh±na½ paµij±n±ti, upagacchati na paccakkh±ti attani ±ropeti. Tena vutta½ “±sabha½ µh±na½ paµij±n±t²”ti.
Paris±s³ti aµµhasu paris±su. S²han±da½ nadat²ti seµµhan±da½ abh²tan±da½ nadati, s²han±dasadisa½ v± n±da½ nadati. Ayamattho s²han±dasuttena d²petabbo. Yath± v± s²ho sahanato hananato ca s²hoti vuccati, eva½ tath±gato lokadhamm±na½ sahanato parappav±d±nañca hananato s²hoti vuccati. Eva½ vuttassa s²hassa n±da½ s²han±da½. Tattha yath± s²ho s²habalena samann±gato sabbattha vis±rado vigatalomaha½so s²han±da½ nadati, eva½ tath±gatas²hopi tath±gatabalehi samann±gato aµµhasu paris±su vis±rado vigatalomaha½so iti r³panti-±din± nayena n±n±vidhadesan±vil±sasampanna½ s²han±da½ nadati. Tena vutta½ “paris±su s²han±da½ nadat²”ti. Brahmacakka½ pavattet²ti ettha brahmanti seµµha½ uttama½ visiµµha½. Cakka-saddo pan±ya½–
Sampattiya½ lakkhaºe ca, rathaªge iriy±pathe;
d±ne ratanadhamm³ra-cakk±d²su ca dissati;
dhammacakke idha mato, tañca dvedh± vibh±vaye.
“Catt±rim±ni, bhikkhave, cakk±ni, yehi samann±gat±na½ devamanuss±nan”ti-±d²su (a. ni. 4.31) hi aya½ sampattiya½ dissati. “P±datalesu cakk±ni j±t±n²”ti (d². ni. 2.35) ettha lakkhaºe. “Cakka½va vahato padan”ti (dha. pa. 1) ettha rathaªge. “Catucakka½ navadv±ran”ti (sa½. ni. 1.29) ettha iriy±pathe. “Dada½ bhuñja m± ca pam±do, cakka½ pavattaya sabbap±ºinan”ti (j±. 1.7.149) ettha d±ne. “Dibba½ cakkaratana½ p±turahos²”ti (d². ni. 2.243) ettha ratanacakke. “May± pavattita½ cakkan”ti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. “Icch±hatassa posassa, cakka½ bhamati matthake”ti (j±. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. “Khurapariyantena cepi cakken±”ti (d². ni. 1.166) ettha paharaºacakke. “Asanivicakkan”ti (d². ni. 3.61; sa½. ni. 2.162) ettha asanimaº¹ale. Idha pan±ya½ dhammacakke adhippeto.
Ta½ pana dhammacakka½ duvidha½ hoti paµivedhañ±ºañceva desan±ñ±ºañca. Tattha paññ±pabh±vita½ attano ariyabal±vaha½ paµivedhañ±ºa½. Karuº±pabh±vita½ s±vak±na½ ariyabal±vaha½ desan±ñ±ºa½. Tattha paµivedhañ±ºa½ uppajjam±na½ uppannanti duvidha½. Tañhi abhinikkhamanato y±va arahattamagg± uppajjam±na½, phalakkhaºe uppanna½ n±ma. Tusitabhavanato v± y±va mah±bodhipallaªke arahattamagg± uppajjam±na½, phalakkhaºe uppanna½ n±ma. D²paªkaradasabalato paµµh±ya v± y±va arahattamagg± uppajjam±na½, phalakkhaºe uppanna½ n±ma. Desan±ñ±ºampi pavattam±na½ pavattanti duvidha½. Tañhi y±va aññ±takoº¹aññassa sot±pattimagg± pavattam±na½, phalakkhaºe pavatta½ n±ma. Tesu paµivedhañ±ºa½ lokuttara½, desan±ñ±ºa½ lokiya½. Ubhayampi paneta½ aññehi as±dh±raºa½, buddh±na½yeva orasañ±ºa½.
Id±ni yehi balehi samann±gato tath±gato ±sabha½ µh±na½ paµij±n±ti, y±ni ±ditova “dasa kho panim±ni, s±riputta, tath±gatassa tath±gatabal±n²”ti nikkhitt±ni, t±ni vitth±rato dassetu½ katam±ni dasa? Idha, s±riputta, tath±gato µh±nañca µh±natoti-±dim±ha. Tattha µh±nañca µh±natoti k±raºañca k±raºato. K±raºañhi yasm± tattha phala½ tiµµhati tad±yattavuttiy±ya uppajjati ceva pavattati ca, tasm± µh±nanti vuccati. Ta½ bhagav± “ye ye dhamm± yesa½ yesa½ dhamm±na½ het³ paccay± upp±d±ya, ta½ ta½ µh±na½. Ye ye dhamm± yesa½ yesa½ dhamm±na½ na het³ na paccay± upp±d±ya, ta½ ta½ aµµh±nan”ti paj±nanto µh±nañca µh±nato aµµh±nañca aµµh±nato yath±bh³ta½ paj±n±ti. Abhidhamme paneta½, “tattha katama½ tath±gatassa µh±nañca µh±nato aµµh±nañca aµµh±nato yath±bh³ta½ ñ±ºan”ti-±din± (vibha. 809) nayena vitth±ritameva. Yamp²ti yena ñ±ºena. Idampi, s±riputta, tath±gatass±ti idampi µh±n±µµh±nañ±ºa½ tath±gatassa tath±gatabala½ n±ma hot²ti attho. Eva½ sabbapadesu yojan± veditabb±.
Kammasam±d±n±nanti sam±diyitv± kat±na½ kusal±kusalakamm±na½, kammameva v± kammasam±d±na½. Ýh±naso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gati-upadhik±lapayog± vip±kassa µh±na½. Kamma½ hetu. Imassa pana ñ±ºassa vitth±rakath± “atthekacc±ni p±pak±ni kammasam±d±n±ni gatisampattipaµib±¼h±ni na vipaccant²”ti-±din± (vibha. 810) nayena abhidhamme ±gat±yeva.
Sabbatthag±mininti sabbagatig±mini½ agatig±miniñca. Paµipadanti magga½. Yath±bh³ta½ paj±n±t²ti bah³supi manussesu ekameva p±ºa½ gh±tentesu imassa cetan± nirayag±min² bhavissati, imassa cetan± tiracch±nayonig±min²ti imin± nayena ekavatthusmimpi kusal±kusalacetan±saªkh±t±na½ paµipatt²na½ avipar²tato sabh±va½ j±n±ti. Imassa ca ñ±ºassa vitth±rakath± “tattha katama½ tath±gatassa sabbatthag±mini½ paµipada½ yath±bh³ta½ ñ±ºa½? Idha tath±gato aya½ maggo aya½ paµipad± nirayag±m²ti paj±n±t²”ti-±din± (vibha. 811) nayena abhidhamme ±gat±yeva.
Anekadh±tunti cakkhudh±tu-±d²hi k±madh±tu-±d²hi v± dh±t³hi bahudh±tu½. N±n±dh±tunti t±sa½yeva dh±t³na½ vilakkhaºat±ya n±nappak±radh±tu½. Lokanti khandh±yatanadh±tuloka½. Yath±bh³ta½ paj±n±t²ti t±sa½ t±sa½ dh±t³na½ avipar²tato sabh±va½ paµivijjhati. Idampi ñ±ºa½ “tattha katama½ tath±gatassa anekadh±tun±n±dh±tuloka½ yath±bh³ta½ ñ±ºa½, idha tath±gato khandhan±natta½ paj±n±t²”ti-±din± nayena abhidhamme vitth±ritameva.
N±n±dhimuttikatanti h²n±d²hi adhimutt²hi n±n±dhimuttikabh±va½. Idampi ñ±ºa½, “tattha katama½ tath±gatassa satt±na½ n±n±dhimuttikata½ yath±bh³ta½ ñ±ºa½, idha tath±gato paj±n±ti santi satt± h²n±dhimuttik±”ti ±din± nayena abhidhamme vitth±ritameva.
Parasatt±nanti padh±nasatt±na½. Parapuggal±nanti tato paresa½ h²nasatt±na½. Ekatthameva v± eta½ padadvaya½. Veneyyavasena pana dvedh± vutta½. Indriyaparopariyattanti saddh±d²na½ indriy±na½ parabh±va½ aparabh±vañca, vuddhiñca h±niñc±ti attho. Imassapi ñ±ºassa vitth±rakath±– “tattha katama½ tath±gatassa parasatt±na½ parapuggal±na½ indriyaparopariyatta½ yath±bh³ta½ ñ±ºa½, idha tath±gato satt±na½ ±saya½ paj±n±ti anusaya½ paj±n±t²”ti-±din± (vibha. 814) nayena abhidhamme ±gat±yeva.
Jh±navimokkhasam±dhisam±patt²nanti paµham±d²na½ catunna½ jh±n±na½ r³p² r³p±ni passat²ti-±d²na½ aµµhanna½ vimokkh±na½ savitakkasavic±r±d²na½ tiººa½ sam±dh²na½ paµhamajjh±nasam±patti-±d²nañca navanna½ anupubbasam±patt²na½. Sa½kilesanti h±nabh±giyadhamma½. Vod±nanti visesabh±giyadhamma½. Vuµµh±nanti “vod±nampi vuµµh±na½. Tamh± tamh± sam±dhimh± vuµµh±nampi vuµµh±nan”ti (vibha. 828) eva½ vuttapaguºajjh±nañceva bhavaªgaphalasam±pattiyo ca. Heµµhima½ heµµhimañhi paguºajjh±na½ uparimassa uparimassa padaµµh±na½ hoti. Tasm± “vod±nampi vuµµh±nan”ti vutta½. Bhavaªgena pana sabbajjh±nehi vuµµh±na½ hoti. Phalasam±pattiy± nirodhasam±pattito vuµµh±na½ hoti. Ta½ sandh±ya “tamh± tamh± sam±dhimh± vuµµh±nampi vuµµh±nan”ti vutta½. Idampi ñ±ºa½ “tattha katama½ tath±gatassa jh±navimokkhasam±dhisam±patt²na½ sa½kilesa½ vod±na½ vuµµh±na½ yath±bh³ta½ ñ±ºa½, jh±y²ti catt±ro jh±y², atthekacco jh±y² sampatti½yeva sam±na½ vipatt²ti paccet²”ti-±din± (vibha. 828) nayena abhidhamme vitth±rita½. Sattanna½ ñ±º±na½ vitth±rakath±vinicchayo sammohavinodaniya½ vibhaªgaµµhakath±ya½ vutto. Pubbeniv±s±nussatidibbacakkhuñ±ºakath± visuddhimagge vitth±rit±. ¾savakkhayakath± bhayabherave.
149. Im±ni kho s±riputt±ti y±ni pubbe “dasa kho panim±ni, s±riputta, tath±gatassa tath±gatabal±n²”ti avoca½, im±ni t±n²ti appana½ karoti. Tattha parav±d²kath± hoti– dasabalañ±ºa½ n±ma p±µiyekka½ natthi, sabbaññutaññ±ºassev±ya½ pabhedoti. Ta½ na tath± daµµhabba½. Aññameva hi dasabalañ±ºa½, añña½ sabbaññutaññ±ºa½. Dasabalañ±ºañhi sakasakakiccameva j±n±ti. Sabbaññutañ±ºa½ tampi tato avasesampi paj±n±ti. Dasabalañ±ºesu hi paµhama½ k±raº±k±raºameva j±n±ti. Dutiya½ kammantaravip±kantarameva. Tatiya½ kammaparicchedameva. Catuttha½ dh±tun±nattak±raºameva. Pañcama½ satt±na½ ajjh±say±dhimuttimeva. Chaµµha½ indriy±na½ tikkhamudubh±vameva. Sattama½ jh±n±d²hi saddhi½ tesa½ sa½kiles±dimeva. Aµµhama½ pubbenivutthakhandhasantatimeva. Navama½ satt±na½ cutipaµisandhimeva. Dasama½ saccaparicchedameva. Sabbaññutaññ±ºa½ pana etehi j±nitabbañca tato uttariñca paj±n±ti. Etesa½ pana kicca½ na sabba½ karoti. Tañhi jh±na½ hutv± appetu½ na sakkoti, iddhi hutv± vikubbitu½ na sakkoti, maggo hutv± kilese khepetu½ na sakkoti. Apica parav±d² eva½ pucchitabbo– “dasabalañ±ºa½ n±ma eta½ savitakkasavic±ra½ avitakkavic±ramatta½ avitakka-avic±ra½ k±m±vacara½ r³p±vacara½ ar³p±vacara½ lokiya½ lokuttaran”ti? J±nanto paµip±µiy± satta ñ±º±ni savitakkasavic±r±n²ti vakkhati. Tato par±ni dve avitakka-avic±r±n²ti vakkhati. ¾savakkhayañ±ºa½ siy± savitakkasavic±ra½, siy± avitakkavic±ramatta½, siy± avitakka-avic±ranti vakkhati. Tath± paµip±µiy± satta k±m±vacar±ni, tato par±ni dve r³p±vacar±ni, avas±ne eka½ lokuttaranti vakkhati, sabbaññutaññ±ºa½ pana savitakkasavic±rameva k±m±vacarameva lokiyamev±ti vakkhati.
Evamettha anupadavaººana½ katv± id±ni yasm± tath±gato paµhama½yeva µh±n±µµh±nañ±ºena veneyyasatt±na½ ±savakkhay±dhigamassa ceva anadhigamassa ca µh±n±µµh±nabh³ta½ kiles±varaº±bh±va½ passati, lokiyasamm±diµµhiµµh±nadassanato niyatamicch±diµµhiµµh±n±bh±vadassanato ca. Atha nesa½ kammavip±kañ±ºena vip±k±varaº±bh±va½ passati, tihetukapaµisandhidassanato. Sabbatthag±min²paµipad±ñ±ºena kamm±varaº±bh±va½ passati, anantariyakamm±bh±vadassanato. Eva½ an±varaº±na½ anekadh±tun±n±dh±tuñ±ºena anuk³ladhammadesanattha½ cariyavisesa½ passati, dh±tuvemattadassanato. Atha nesa½ n±n±dhimuttikat±ñ±ºena adhimutti½ passati, payoga½ an±diyitv±pi adhimuttivasena dhammadesanattha½. Atheva½ diµµh±dhimutt²na½ yath±satti yath±bala½ dhamma½ desetu½ indriyaparopariyattañ±ºena indriyaparopariyatta½ passati, saddh±d²na½ tikkhamudubh±vadassanato. Eva½ pariññ±tindriyaparopariyatt± pana te sace d³re honti, paµhamajjh±n±d²su vas²bh³tatt± iddhivisesena te khippa½ upagacchati. Upagantv± ca nesa½ pubbeniv±s±nussatiñ±ºena pubbaj±tibh±vana½, dibbacakkhuñ±º±nubh±vato pattabbena cetopariyañ±ºena sampati cittavisesa½ passanto ±savakkhayañ±º±nubh±vena ±savakkhayag±miniy± paµipad±ya vigatasammohatt± ±savakkhay±ya dhamma½ deseti. Tasm± imin± anukkamena im±ni dasabal±ni vutt±n²ti veditabb±ni.
Ta½, s±riputta, v±ca½ appah±y±ti-±d²su puna evar³pi½ v±ca½ na vakkh±m²ti vadanto ta½ v±ca½ pajahati n±ma. Puna evar³pa½ citta½ na upp±dess±m²ti cintento citta½ pajahati n±ma. Puna evar³pa½ diµµhi½ na gaºhiss±m²ti pajahanto diµµhi½ paµinissajjati n±ma, tath± akaronto neva pajahati, na paµinissajjati. So yath±bhata½ nikkhitto eva½ nirayeti yath± nirayap±lehi ±haritv± niraye µhapito, eva½ niraye µhapitoyev±ti veditabbo.
Id±nissa atthas±dhaka½ upama½ dassento seyyath±p²ti-±dim±ha. Tattha s²lasampannoti-±d²su lokiyalokuttar± s²lasam±dhipaññ± veditabb±. Lokuttaravaseneva vinivattetumpi vaµµati. Ayañhi samm±v±c±kammant±j²vehi s²lasampanno, samm±v±y±masatisam±dh²hi sam±dhisampanno, samm±diµµhisaªkappehi paññ±sampanno, so eva½ s²l±disampanno bhikkhu yath± diµµheva dhamme imasmi½yeva attabh±ve añña½ ±r±dheti arahatta½ p±puº±ti, eva½sampadamida½, s±riputta, vad±mi imampi k±raºa½ evar³pameva Yath± hi magg±nantara½ avirajjhitv±va phala½ nibbattati, evameva imass±pi puggalassa cuti-anantara½ avirajjhitv±va niraye paµisandhi hot²ti dasseti. Sakalasmiñhi buddhavacane im±ya upam±ya g±¼hatara½ katv± vutta-upam± n±ma natthi.
150. Ves±rajj±n²ti ettha s±rajjapaµipakkho ves±rajja½, cat³su µh±nesu s±rajj±bh±va½ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañ±ºasseta½ n±ma½. Samm±sambuddhassa te paµij±natoti aha½ samm±sambuddho, sabbe dhamm± may± abhisambuddh±ti eva½ paµij±nato tava. Anabhisambuddh±ti ime n±ma dhamm± tay± anabhisambuddh±. Tatra vat±ti tesu vata anabhisambuddh±ti eva½ dassitadhammesu. Sahadhammen±ti sahetun± sak±raºena vacanena sunakkhatto viya vippalapanto appam±ºa½. Nimittametanti ettha puggalopi dhammopi nimittanti adhippeto. Ta½ puggala½ na pass±mi, yo ma½ paµicodessati, ta½ dhamma½ na pass±mi, ya½ dassetv± aya½ n±ma dhammo tay± anabhisambuddhoti ma½ paµicodessat²ti ayamettha attho. Khemappattoti khema½ patto, sesapadadvaya½ imasseva vevacana½. Sabbañheta½ ves±rajjañ±ºameva sandh±ya vutta½. Dasabalassa hi aya½ n±ma dhammo tay± anabhisambuddhoti codaka½ puggala½ v± codan±k±raºa½ anabhisambuddhadhamma½ v± apassato sabh±vabuddhoyeva v± sam±no aha½ buddhosm²ti vad±m²ti paccavekkhantassa balavatara½ somanassa½ uppajjati. Tena sampayutta½ ñ±ºa½ ves±rajja½ n±ma. Ta½ sandh±ya “khemappatto”ti-±dim±ha. Eva½ sabbattha attho veditabbo.
Antar±yik± dhamm±ti ettha pana antar±ya½ karont²ti antar±yik±, te atthato sañcicca v²tikkant± satta ±pattikkhandh±. Sañcicca v²tikkantañhi antamaso dukkaµa-dubbh±sitampi maggaphal±na½ antar±ya½ karoti. Idha pana methunadhammo adhippeto. Methuna½ sevato hi yassa kassaci nissa½sayameva maggaphal±na½ antar±yo hoti. Yassa kho pana tesu atth±y±ti r±gakkhay±d²su yassa atth±ya. Dhammo desitoti asubhabh±van±didhammo kathito Tatra vata manti tasmi½ aniyy±nikadhamme ma½. Sesa½ vuttanayeneva veditabba½.

Dasabalañ±º±divaººan± niµµhit±.