3. Mah±dukkhakkhandhasuttavaººan±
163. Eva½ me sutanti mah±dukkhakkhandhasutta½. Tattha vinayapariy±yena tayo jan± sambahul±ti vuccanti, tato para½ saªgho. Suttantapariy±yena tayo tayo eva, tato uddha½ sambahul±ti vuccanti. Idha suttantapariy±yena sambahul±ti veditabb±. Piº¹±ya p±visi½s³ti paviµµh±, te pana na t±va paviµµh±, pavisiss±m±ti nikkhantatt± pana pavisi½s³ti vutt±. Yath± g±ma½ gamiss±m²ti nikkhantapuriso ta½ g±ma½ appattopi “kuhi½ itthann±mo”ti vutte “g±ma½ gato”ti vuccati, eva½. Paribb±jak±na½ ±r±moti jetavanato avid³re aññatitthiy±na½ paribb±jak±na½ ±r±mo atthi, ta½ sandh±ya evam±ha½su. Samaºo, ±vusoti, ±vuso, tumh±ka½ satth± samaºo gotamo. K±m±na½ pariññanti k±m±na½ pah±na½ samatikkama½ paññapeti. R³pavedan±supi eseva nayo. Tattha titthiy± sakasamaya½ j±nant± k±m±na½ pariñña½ paññapeyyu½ paµhamajjh±na½ vadam±n±, r³p±na½ pariñña½ paññapeyyu½ ar³pabhava½ vadam±n±, vedan±na½ pariñña½ paññapeyyu½ asaññabhava½ vadam±n±. Te pana “ida½ n±ma paµhamajjh±na½ aya½ r³pabhavo aya½ ar³pabhavo”tipi na j±nanti. Te paññapetu½ asakkont±pi kevala½ “paññapema paññapem±”ti vadanti. Tath±gato k±m±na½ pariñña½ an±g±mimaggena paññapeti, r³pavedan±na½ arahattamaggena Te eva½ mahante visese vijjam±nepi idha no, ±vuso, ko vivesoti-±dim±ha½su. Tattha idh±ti imasmi½ paññ±pane. Dhammadesan±ya v± dhammadesananti yadida½ samaºassa v± gotamassa dhammadesan±ya saddhi½ amh±ka½ dhammadesana½, amh±ka½ v± dhammadesan±ya saddhi½ samaºassa gotamassa dhammadesana½ ±rabbha n±n±karaºa½ vuccetha, ta½ kinn±m±ti vadanti. Dutiyapadepi eseva nayo Iti vemajjhe bhinnasuvaººa½ viya s±sanena saddhi½ attano laddhivacanamattena samadhura½ µhapayi½su. Neva abhinandi½s³ti evametanti na sampaµicchi½su. Nappaµikkosi½s³ti nayida½ evanti nappaµisedhesu½. Kasm±? Te kira titthiy± n±ma andhasadis±, j±nitv± v± aj±nitv± v± katheyyunti n±bhinandi½su, pariññanti vacanena ²saka½ s±sanagandho atth²ti nappaµikkosi½su. Janapadav±sino v± te sakasamayaparasamayesu na suµµhu kusal±tipi ubhaya½ n±ka½su. 165. Na ceva samp±yissant²ti samp±detv± kathetu½ na sakkhissanti. Uttariñca vigh±tanti asamp±yanato uttarimpi dukkha½ ±pajjissanti. Samp±detv± kathetu½ asakkont±na½ n±ma hi dukkha½ uppajjati. Yath± ta½, bhikkhave, avisayasminti ettha yath±ti k±raºavacana½, tanti nip±tamatta½. Yasm± avisaye pañho pucchito hot²ti attho. Sadevaketi saha devehi sadevake. Sam±rak±d²supi eseva nayo. Eva½ t²ºi µh±n±ni loke pakkhipitv± dve paj±y±ti pañcahipi sattalokameva pariy±diyitv± etasmi½ sadevak±dibhede loke ta½ deva½ v± manussa½ v± na pass±m²ti d²peti. Ito v± pana sutv±ti ito v± pana mama s±sanato sutv± atath±gatopi atath±gatas±vakopi ±r±dheyya paritoseyya. Aññath± ±r±dhana½ n±ma natth²ti dasseti. 166. Id±ni attano tesa½ pañh±na½ veyy±karaºena citt±r±dhana½ dassento ko ca, bhikkhaveti-±dim±ha. K±maguº±ti k±mayitabbaµµhena k±m±. Bandhanaµµhena guº±. “Anuj±n±mi, bhikkhave, ahat±na½ vatth±na½ dviguºa½ saªgh±µin”ti (mah±va. 348) ettha hi paµalaµµho guºaµµho. “Accenti k±l± tarayanti rattiyo, vayoguº± anupubba½ jahant²”ti (sa½. ni. 1.4) ettha r±saµµho guºaµµho. “Sataguº± dakkhiº± p±µikaªkhitabb±”ti (ma. ni. 3.379) ettha ±nisa½saµµho guºaµµho. “Anta½ antaguºa½ (khu. p±. 3 dvatti½s±k±re; d². ni. 2.377) kayir± m±l±guºe bah³”ti (dha. pa. 53) ettha bandhanaµµho guºaµµho. Idh±pi eseva adhippeto, tena vutta½ “bandhanaµµhena guº±”ti. Cakkhuviññeyy±ti cakkhuviññ±ºena passitabb±. Etenup±yena sotaviññeyy±d²supi attho veditabbo. Iµµh±ti pariyiµµh± v± hontu m± v±, iµµh±rammaºabh³t±ti attho. Kant±ti kaman²y±. Man±p±ti manava¹¹hanak±. Piyar³p±ti piyaj±tik±. K±m³pasa½hit±ti ±rammaºa½ katv± uppajjam±nena k±mena upasa½hit±. Rajan²y±ti rajjaniy±, r±guppattik±raºabh³t±ti attho. 167. Yadi mudd±y±ti-±d²su mudd±ti aªgulipabbesu sañña½ µhapetv± hatthamudd±. Gaºan±ti acchiddagaºan±. Saªkh±nanti piº¹agaºan±. Y±ya khetta½ oloketv± idha ettak± v²h² bhavissanti rukkha½ oloketv± idha ettak±ni phal±ni bhavissanti, ±k±sa½ oloketv± ime ±k±se sakuº± ettak± n±ma bhavissant²ti j±nanti. Kas²ti kasikamma½. Vaºijj±ti jaªghavaºijjathalavaºijj±divaºippatho. Gorakkhanti attano v± paresa½ v± g±vo rakkhitv± pañcagorasavikkayena j²vanakamma½. Issattho vuccati ±vudha½ gahetv± upaµµh±nakamma½. R±japorisanti ±vudhena r±jakamma½ katv± upaµµh±na½. Sippaññataranti gahit±vasesa½ hatthi-assasipp±di. S²tassa purakkhatoti lakkha½ viya sarassa s²tassa purato, s²tena b±dh²yam±noti attho. Uºhepi eseva nayo. Þa½s±d²su ¹a½s±ti piªgalamakkhik±. Makas±ti sabbamakkhik±, sar²sap±ti ye keci saritv± gacchanti. Rissam±noti ruppam±no, ghaµµiyam±no. M²yam±noti maram±no. Aya½, bhikkhaveti, bhikkhave, aya½ mudd±d²hi j²vikakappana½ ±gamma s²t±dipaccayo ±b±dho. K±m±na½ ±d²navoti k±mesu upaddavo, upassaggoti attho. Sandiµµhikoti paccakkho s±ma½ passitabbo. Dukkhakkhandhoti dukkhar±si. K±mahet³ti-±d²su paccayaµµhena k±m± assa het³ti k±mahetu. M³laµµhena k±m± nid±namass±ti k±manid±no. Liªgavipall±sena pana k±manid±nanti vutto. K±raºaµµhena k±m± adhikaraºa½ ass±ti k±m±dhikaraºo. Liªgavipall±seneva pana k±m±dhikaraºanti vutto. K±m±nameva het³ti ida½ niyamavacana½, k±mapaccay± uppajjatiyev±ti attho. Uµµhahatoti ±j²vasamuµµh±pakav²riyena uµµhahantassa. Ghaµatoti ta½ v²riya½ pubben±para½ ghaµentassa. V±yamatoti v±y±ma½ parakkama½ payoga½ karontassa. N±bhinipphajjant²ti na nipphajjanti, hattha½ n±bhiruhanti. Socat²ti citte uppannabalavasokena socati. Kilamat²ti k±ye uppannadukkhena kilamati. Paridevat²ti v±c±ya paridevati. Uratt±¼inti ura½ t±¼etv±. Kandat²ti rodati. Sammoha½ ±pajjat²ti visaññ² viya samm³¼ho hoti. Moghanti tuccha½. Aphaloti nipphalo. ¾rakkh±dhikaraºanti ±rakkhak±raº±. Kint²ti kena nu kho up±yena. Yampi meti yampi mayha½ kasikamm±d²ni katv± upp±dita½ dhana½ ahosi. Tampi no natth²ti tampi amh±ka½ id±ni natthi. 168. Puna capara½, bhikkhave, k±mahet³ti-±din±pi k±raºa½ dassetv±va ±d²nava½ d²peti. Tattha k±mahet³ti k±mapaccay± r±j±nopi r±j³hi vivadanti. K±manid±nanti bh±vanapu½saka½, k±me nid±na½ katv± vivadant²ti attho. K±m±dhikaraºantipi bh±vanapu½sakameva, k±me adhikaraºa½ katv± vivadant²ti attho. K±m±nameva het³ti g±manigamanagarasen±patipurohitaµµh±nantar±d²na½ k±m±nameva hetu vivadant²ti attho. Upakkamant²ti paharanti. Asicammanti asiñceva kheµakaphalak±d²ni ca. Dhanukal±pa½ sannayhitv±ti dhanu½ gahetv± sarakal±pa½ sannayhitv±. Ubhatoby³¼anti ubhato r±sibh³ta½. Pakkhandant²ti pavisanti. Us³s³ti kaº¹esu. Vijjotalantes³ti viparivattantesu. Te tatth±ti te tasmi½ saªg±me. Add±valepan± upak±riyoti cettha manuss± p±k±rap±da½ assakhurasaºµh±nena iµµhak±hi cinitv± upari sudh±ya limpanti. Eva½ kat± p±k±rap±d± upak±riyoti vuccanti. T± tintena kalalena sitt± add±valepan± n±ma honti. Pakkhandant²ti t±sa½ heµµh± tikhiºa-ayas³l±d²hi vijjh²yam±n±pi p±k±rassa picchilabh±vena ±rohitu½ asakkont±pi upadh±vantiyeva. Chakaºak±y±ti kuthitagomayena. Abhivaggen±ti satadantena. Ta½ aµµhadant±k±rena katv± “nagaradv±ra½ bhinditv± pavisiss±m±”ti ±gate uparidv±re µhit± tassa bandhanayott±ni chinditv± tena abhivaggena omaddanti. 169. Sandhimpi chindant²ti gharasandhimpi chindanti. Nillopanti g±me paharitv± mah±vilopa½ karonti. Ek±g±rikanti paºº±samatt±pi saµµhimatt±pi pariv±retv± j²vagg±ha½ gahetv± ±har±penti. Paripanthepi tiµµhant²ti panthad³hanakamma½ karonti. A¹¹hadaº¹akeh²ti muggarehi pah±ras±dhanattha½ v± catuhatthadaº¹a½ dvedh± chetv± gahitadaº¹akehi. Bilaªgath±likanti kañjiya-ukkhalikammak±raºa½, ta½ karont± s²sakap±la½ upp±µetv± tatta½ ayogu¼a½ saº¹±sena gahetv± tattha pakkhipanti, tena matthaluªga½ pakkuthitv± upari uttarati. Saªkhamuº¹ikanti saªkhamuº¹akammak±raºa½, ta½ karont± uttaroµµha-ubhatokaººac³¼ikaga¼av±µaparicchedena camma½ chinditv± sabbakese ekato gaºµhi½ katv± daº¹akena vallitv± upp±µenti, saha kesehi camma½ uµµhahati. Tato s²sakaµ±ha½ th³lasakkhar±hi gha½sitv± dhovant± saªkhavaººa½ karonti. R±humukhanti r±humukhakammak±raºa½, ta½ karont± saªkun± mukha½ vivaritv± antomukhe d²pa½ j±lenti Kaººac³¼ik±hi v± paµµh±ya mukha½ nikh±danena khaºanti. Lohita½ paggharitv± mukha½ p³reti. Jotim±likanti sakalasar²ra½ telapilotik±ya veµhetv± ±limpanti. Hatthapajjotikanti hatthe telapilotik±ya veµhetv± d²pa½ viya j±lenti. Erakavattikanti erakavattakammak±raºa½, ta½ karont± g²vato paµµh±ya cammabaddhe kantitv± gopphake µhapenti. Atha na½ yottehi bandhitv± ka¹¹hanti. So attano cammabaddhe akkamitv± akkamitv± patati. C²rakav±sikanti c²rakav±sikakammak±raºa½, ta½ karont± tatheva cammabaddhe kantitv± kaµiya½ µhapenti. Kaµito paµµh±ya kantitv± gopphakesu µhapenti. Uparimehi heµµhimasar²ra½ c²rakaniv±sananivattha½ viya hoti. Eºeyyakanti eºeyyakakammak±raºa½. Ta½ karont± ubhosu kapparesu ca j±º³su ca ayavalay±ni datv± ayas³l±ni koµµenti. So cat³hi ayas³lehi bh³miya½ patiµµhahati. Atha na½ pariv±retv± aggi½ karonti. “Eºeyyako jotipariggaho yath±”ti ±gataµµh±nepi idameva vutta½. Ta½ k±lena k±la½ s³l±ni apanetv± cat³hi aµµhikoµ²hiyeva µhapenti. Evar³p± k±raº± n±ma natthi. Ba¼isama½sikanti ubhatomukhehi ba¼isehi paharitv± cammama½sanh±r³ni upp±µenti. Kah±paºikanti sakalasar²ra½ tiºh±hi v±s²hi koµito paµµh±ya kah±paºamatta½ kah±paºamatta½ p±tent± koµµenti. Kh±r±patacchikanti sar²ra½ tattha tattha ±vudhehi paharitv± kocchehi kh±ra½ gha½santi. Cammasa½sanh±r³ni paggharitv± savanti. Aµµhikasaªkhalik±va tiµµhati. Palighaparivattikanti ekena passena nipajj±petv± kaººacchidde ayas³la½ koµµetv± pathaviy± ek±baddha½ karonti. Atha na½ p±de gahetv± ±vijjhanti. Pal±lap²µhakanti cheko k±raºiko chavicamma½ acchinditv± nisadapotehi aµµh²ni bhinditv± kesesu gahetv± ukkhipanti. Ma½sar±siyeva hoti, atha na½ keseheva pariyonandhitv± gaºhanti. Pal±lavaµµi½ viya katv± pana veµhenti. Sunakhehip²ti katipay±ni divas±ni ±h±ra½ adatv± ch±takehi sunakhehi kh±d±penti. Te muhuttena aµµhisaªkhalikameva karonti. Sampar±yikoti sampar±ye dutiyattabh±ve vip±koti attho. 170. Chandar±gavinayo chandar±gappah±nanti nibb±na½. Nibb±nañhi ±gamma k±mesu chandar±go vin²yati ceva pah²yati ca, tasm± nibb±na½ chandar±gavinayo chandar±gappah±nanti ca vutta½. S±ma½ v± k±me parij±nissant²ti saya½ v± te k±me t²hi pariññ±hi parij±nissanti. Tathatt±y±ti tathabh±v±ya. Yath±paµipannoti y±ya paµipad±ya paµipanno. 171. Khattiyakaññ± v±ti-±di aparittena vipulena kusalena gahitapaµisandhika½ vatth±laªk±r±d²ni labhanaµµh±ne nibbatta½ dassetu½ vutta½. Pannarasavassuddesik±ti pannarasavassavay±. Dutiyapadepi eseva nayo. Vayapadesa½ kasm± gaºh±ti? Vaººasampattidassanattha½. M±tug±massa hi duggatakule nibbattass±pi etasmi½ k±le thoka½ thoka½ vaºº±yatana½ pas²dati. Puris±na½ pana v²sativassak±le pañcav²sativassak±le pasanna½ hoti. N±tid²gh±ti-±d²hi chadosavirahita½ sar²rasampatti½ d²peti. Vaººanibh±ti vaººoyeva. Jiººanti jar±jiººa½. Gop±nasivaªkanti gop±nas² viya vaªka½. Bhogganti bhagga½, imin±pissa vaªkabh±vameva d²peti. Daº¹apar±yaºanti daº¹apaµisaraºa½ daº¹adutiya½. Pavedham±nanti kampam±na½. ¾turanti jar±tura½. Khaº¹adantanti jiººabh±vena khaº¹itadanta½. Palitakesanti paº¹arakesa½. Vil³nanti luñcitv± gahitakesa½ viya khall±µa½. Khalitasiranti mah±khall±µas²sa½. Valinanti sañj±tavali½. Tilak±hatagattanti setak±¼atilakehi vikiººasar²ra½. ¾b±dhikanti by±dhika½. Dukkhitanti dukkhapatta½. B±¼hagil±nanti adhimattagil±na½. Sivathik±ya cha¹¹itanti ±makasus±ne p±tita½. Sesamettha satipaµµh±ne vuttameva. Idh±pi nibb±na½yeva chandar±gavinayo. 173. Neva tasmi½ samaye attaby±b±dh±y±ti tasmi½ samaye attanopi dukkhatth±ya na ceteti. Aby±bajjha½yev±ti niddukkhameva 174. Ya½, bhikkhave, vedan± anicc±ti, bhikkhave, yasm± vedan± anicc±, tasm± aya½ anicc±di-±k±rova vedan±ya ±d²navoti attho, nissaraºa½ vuttappak±ramev±ti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
Mah±dukkhakkhandhasuttavaººan± niµµhit±.