Aµµhayath±bhuccavaººan±

296. Yath± anantameva ±nañca½, bhisakkameva bhesajja½ eva½ yath±bh³t± eva yath±bhucc±ti p±¼iya½ vuttanti ±ha “yath±bhucceti yath±bh³te”ti. Vaººetabbato kittetabbato vaºº±, guº±. Katha½ paµipannoti hetu-avatth±ya½, phala-avatth±ya½, satt±na½ upak±r± vatth±yanti t²supi avatth±su lokan±thassa bahujanahit±ya paµipattiy± kathetukamyat±pucch±. Tath± hi na½ ±dito paµµh±ya y±va pariyos±n± saªkhepeneva dassento “d²paªkarap±dam³le”ti-±dim±ha. Tattha abhin²haram±noti abhin²h±ra½ karonto. Ya½ panettha mah±bhin²h±re, p±ram²su ca vattabba½, ta½ brahmaj±laµ²k±ya½ (d². ni. µ². 1.7) vutta½ ev±ti tattha vuttanayeneva veditabba½.
“Khantiv±dit±pasak±le”ti-±di (j±. 1.khant²v±d²j±taka) hetu-avatth±yameva anaññas±dh±raº±ya sudukkar±ya bahujanahit±ya paµipattiy± vibh±vana½. Yath±dhippeta½ hitasukha½ y±ya kiriy±ya vin± na ijjhati, s±pi tadatth± ev±ti dassetu½ “tusitapure y±vat±yuka½ tiµµhantop²”ti-±di vutta½.
Dhammacakkappavattan±di (sa½. ni. 5.1081; mah±va. 13; paµi. ma. 3.30) pana nibbattit± bahujanahit±ya paµipatti. ¾yusaªkh±rossajjanampi “ettaka½ k±la½ tiµµh±m²”ti pavattiy± bahujanahit±ya paµipatti. Anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±navasena bahujanahit±ya paµipatti. Ten±ha “y±vass±”ti-±di. Sesapad±n²ti “bahujanasukh±y±”ti-±d²ni pad±ni. Pacchimanti “atth±ya hit±ya sukh±y±”ti padattaya½. Purimass±ti tato purimassa padattayassa. Atthoti atthaniddeso.
Yadipi at²tenaªgena samann±gat± satth±ro ahesu½, tepi pana buddh± ev±ti atthato amh±ka½ satth± anaññoti ±ha “at²tepi buddhato añña½ na samanupass±m±”ti. Yath± ca at²te, eva½ an±gate c±ti ayamattho nayato labbhat²ti katv± vutta½ “an±gatepi na samanupass±m±”ti. Sakko pana devar±j± tamattha½ atth±pannameva katv± “na panetarahi” iccev±ha. Ki½ sakko kathet²ti vic±retv±ti “neva at²ta½se samanupassam±’ti vadanto sakko ki½ kathet²”ti vic±raºa½ samuµµhapetv±. Yasm± at²te buddh± ahesu½, an±gate bhavissant²ti n±yamattho sakkena devar±jena pariññ±to, te pana buddhas±maññena amh±ka½ bhagavat± saddhi½ gahetv± etarahi aññassa sabbena sabba½ abh±vato tath± vuttanti dassetu½ “etarah²”ti-±di vutta½. Sv±kkh±t±d²n²ti sv±kkh±tapad±d²ni. Kusal±d²n²ti “ida½ kusalan”ti-±d²ni pad±ni.
Gaªg±yamun±na½ asam±gamaµµh±ne udaka½ bhinnavaººa½ hontampi sam±gamaµµh±ne abhinnavaººa½ ev±ti ±ha “vaººenapi sa½sandati samet²”ti. Tattha kira gaªgodakasadisameva yamunodaka½. Yath± nibb±na½ kenaci kilesena anupakkiliµµhat±ya parisuddha½, eva½ nibb±nag±minipaµipad±pi kenaci kilesena anupakkiliµµhat±ya parisuddh±va icchitabb±. Ten±ha “na h²”ti-±di. Yena parisuddhatthena nibb±nassa, nibb±nag±miniy± paµipad±ya ca ±k±s³pamat±, so kenaci anupalepo, anupakkileso c±ti ±ha “±k±sampi alagga½ parisuddhan”ti. Id±ni tamattha½ nidassanena vibh³ta½ katv± dassetu½ “candimas³riy±nan”ti-±di vutta½. Sa½sandati yujjati paµipajjitabbat±paµipajjanehi aññamaññ±nucchavikat±ya.
Paµipad±ya µhit±nanti paµipada½ maggapaµipatti½ paµipajjam±n±na½. Vusitavatanti brahmacariyav±sa½ vusitavant±na½ etesa½. Laddhasah±yoti et±sa½ paµipad±na½ vasena laddhasah±yo. Tattha tattha s±vakehi satthu k±tabbakicce. Ida½ pana “adutiyo”ti-±di suttantare ±gatavacana½ aññehi asadisaµµhena vutta½, na yath±vuttasah±y±bh±vato. Apanujj±ti apan²ya vivajjetv±. “Apanujj±”ti ca antogadh±vadh±raºa½ ida½ vacana½ ekantikatt± tassa apanodass±ti vutta½ “apanujjev±”ti.
Labbhat²ti l±bho, so pana ukka½sagativij±nanena s±tisayo, vipulo eva ca idh±dhippetoti ±ha “mah±l±bho uppanno”ti. Ussannapuññanissandasamuppannoti yath±vuttak±la½ sambhatasuvipula-u¼±ratarapuññ±bhisandato nibbatto.“Ime nibbatt±, ito para½ mayha½ ok±so natth²”ti uss±haj±to viya upar³pari va¹¹ham±no udap±di. Sabbadis±su hi yamakamah±megho uµµhahitv± mah±megha½ viya sabbap±ramiyo “ekasmi½ attabh±ve vip±ka½ dass±m±”ti sampiº¹it± viya bhagavato ida½ l±bhasakk±rasiloka½ nibbattayi½su, tato annap±navatthay±nam±l±gandhavilepan±dihatth± khattiyabr±hmaº±dayo upagantv± “kaha½ buddho, kaha½ bhagav±, kaha½ devadevo, kaha½ nar±sabho, kaha½ purisas²ho”ti bhagavanta½ pariyesanti, sakaµasatehipi paccaye ±haritv± ok±sa½ alabham±n± samant± g±vutappam±ºampi sakaµadhurena sakaµadhura½ ±hacca tiµµhanti ceva anubandhanti ca andhakavindabr±hmaº±dayo viya. Sabba½ khandhake, tesu tesu ca suttesu ±gatanayena veditabba½. Ten±ha “l±bhasakk±ro mahogho viy±”ti-±di.
Paµip±µibhattanti bah³su “d±na½ dass±m±”ti ±haµapaµip±µik±ya uµµhitesu anupaµip±µiy± d±tabba bhatta½.
Matthaka½ patto anaññas±dh±raºatt± tassa d±nassa. Up±ya½ ±cikkhi n±gar±na½ asakkuºeyyar³pena d±na½ d±petu½. S±lakaly±ºirukkh± r±japariggah± aññehi as±dh±raº±, tasm± tesa½ padarehi maº¹apo k±rito, hatthino ca r±jabhaº¹abh³t± n±garehi na sakk± laddhunti tehi chatta½ dh±r±pita½, tath± khattiyadh²t±hi veyy±vacca½ k±rita½. “Pañca ±sanasat±n²”ti ida½ s±lakaly±ºimaº¹ape paññatte sandh±ya vutta½, tato bahi pana bah³ni paññatt±ni ahesu½ Catujj±tiyagandha½ pisati buddhappamukhassa saªghassa p³janatthañceva pattassa ubbaµanatthañca. Udakanti pattadhovana-udaka½. Anaggh±ni ahesu½ anaggharatan±bhisaªkhatatt±.
Sattadh± muddh± phalissati an±darak±raº±din±. K±¼a½ olokess±m²ti k±¼a½ eva½ anupekkhiss±mi, tassa uppajjanaka½ anattha½ parihariss±m²ti attho.
Kadariy±ti thaddhamaccharino puññakammavimukh±. Devaloka½ na vajanti puññassa akatatt±, maccharibh±vena ca p±passa pasutatt±. B±l±ti duccintitacintan±din± b±lalakkhaºayutt±. Nappasa½santi d±na½ pasa½situmpi na visahanti. Dh²roti dh²tisampanno u¼±rapañño parehi kata½ d±na½ anumodam±nopi, teneva d±n±numodaneneva. Sukh² paratth±ti paraloke k±yikacetasikasukhasamaªg² hoti.
Vararojo n±ma tasmi½ k±le eko khattiyo, tassa vararojassa. Anavajja…pe… phaleyya abh³tav±dibh±vatoti adhipp±yo. Atirekapadasahassena ti½s±dhikena a¹¹hateyyag±th±satena vaººameva kathesi r³pappasannat±ya ca.
Y±va maññe khattiy±ti ettha y±v±ti avadhiparicchedavacana½, aññeti nip±tamatta½, y±va khattiy± khattiye avadhi½ katv± sabbe devamanuss±ti adhipp±yo. Ten±ha “khattiy± br±hmaº±”ti-±di. Madapamattoti l±bhasakk±rasilokamadena pamatto ceva tadanvayena pam±dena pamatto ca hutv±.
Tadanvayamev±ti tadanugatameva. V±c±…pe… samet²ti vac²kammak±yakamm±ni aññamañña½ aviruddh±ni, aññadatthu sa½sandanti. Aj± eva mig±ti aj±mig±, te aj±mige.
Tiººavicikiccho sabbaso atikkantavicikicch±kant±ro Nanu ca sabbepi sot±pann± tiººavicikicch±, vigatakatha½kath± ca? Saccameta½, ida½ pana na t±disa½ tiººavicikicchata½ sandh±ya vutta½, atha kho sabbasmi½ ñeyyadhamme sabb±k±r±vabodhasaªkh±tasanniµµh±navasena sabbaso nir±kata½ sandh±y±ti dassento “yath± h²”ti ±dim±ha. Ussannussannatt±ti paroparabh±vato, ayañca attho bhagavato anekadh±tun±n±dh±tuñ±ºabalenapi ijjhati. Sabbattha vigatakatha½katho sabbadass±vibh±vato. Sabbesa½ paramatthadhamm±na½ sacc±bhisamayavasena paµividdhatt± vutta½ “voh±ravasen±”ti v± n±magott±divasen±ti attho.
Pariyositasaªkappoti sabbaso niµµhitamanoratho. Nanu ca ariyamaggena pariyositasaªkappat± n±ma so¼asakiccasiddhiy± katakaraº²yabh±vena, na sabbañeyyadhamm±vabodhen±ti codana½ sandh±y±ha “pubbe ananussutes³”ti-±di. S±vak±na½ s±vakap±ramiñ±ºa½ viya, hi paccekabuddh±na½ paccekabodhiñ±ºa½ viya ca samm±sambuddh±na½ sabbaññutaññ±ºa½ catusacc±bhisambodhapubbakamev±ti. Ananussutes³ti na anussutesu. S±manti sayameva. Padadvayen±pi parato ghosena vin±ti dasseti. Tatth±ti nimittatthe bhumma½, sacc±bhisambodhanimittanti attho. Sacc±bhisambodho ca aggamaggavasen±ti daµµhabba½. Balesu ca vas²bh±vanti dasanna½ balañ±º±na½ yath±ruci pavatti. J±tatt± j±t±ti samm±sambuddhe vadati.
297. Tattha tattha r±jadh±ni-±dike nibaddhav±sa½ vasanto. T²su maº¹alesu yath±k±la½ c±rika½ caranto.
298. Ass±ti phalassa. Tanti k±raºa½. Dvinnampi ekato uppattiy± k±raºa½ natthi, pageva tiººa½, catunna½ v±ti. “Ettha c±”ti-±di “ekiss± lokadh±tuy±”ti vuttalokadh±tuy± pam±ºaparicchedadassanattha½ ±raddha½.
Y±vat±ti yattakena µh±nena. Pariharant²ti sineru½ parikkhipant± parivattanti. Dis±ti dis±su, bhummatthe eta½ paccattavacana½. Bhanti dibbanti. Virocan±ti obh±sant±, virocan± v± sobham±n± candimas³riy± bhanti, tato eva dis± ca bhanti. T±va sahassadh±ti tattako sahassaloko.
Ettakanti ima½ cakkav±¼a½ majjhe katv± imin±va saddhi½ cakkav±¼a½ dasasahassa½. Ya½ panettha vattabba½, ta½ mah±pad±navaººan±ya½ vuttameva. Na paññ±yat²ti t²su piµakesu an±gatatt±.