Diµµhadhammanibb±nav±davaººan±
93. Diµµhadhammanibb±nav±de diµµhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paµiladdhattabh±vasseta½ adhivacana½. Diµµhadhamme nibb±na½ diµµhadhammanibb±na½, imasmi½yeva attabh±ve dukkhav³pasamananti attho. Ta½ vadant²ti diµµhadhammanibb±nav±d±. Paramadiµµhadhammanibb±nanti parama½ diµµhadhammanibb±na½ uttamanti attho. 94. Pañcahi k±maguºeh²ti man±piyar³p±d²hi pañcahi k±makoµµh±sehi bandhanehi v±. Samappitoti suµµhu appito all²no hutv±. Samaªg²bh³toti samann±gato. Paric±ret²ti tesu k±maguºesu yath±sukha½ indriy±ni c±reti sañc±reti itocito ca upaneti. Atha v± la¼ati ramati k²¼ati. Ettha ca duvidh± k±maguº±– m±nusak± ceva dibb± ca. M±nusak± mandh±tuk±maguºasadis± daµµhabb±, dibb± paranimmitavasavattidevar±jassa k±maguºasadis±ti. Evar³pe k±me upagat±nañhi te diµµhadhammanibb±nasampatti½ paññapenti. 95. Dutiyav±re hutv± abh±vaµµhena anicc± paµip²¼anaµµhena dukkh±, pakatijahanaµµhena vipariº±madhamm±ti veditabb±. Tesa½ vipariº±maññath±bh±v±ti tesa½ k±m±na½ vipariº±masaªkh±t± aññath±bh±v±, yampi me ahosi, tampi me natth²ti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassup±y±s±. Tattha antonijjh±yanalakkhaºo soko, tannissital±lappanalakkhaºo paridevo, k±yappaµip²¼analakkhaºa½ dukkha½, manovigh±talakkhaºa½ domanassa½, vis±dalakkhaºo up±y±so, vivicceva k±meh²ti-±d²namattho visuddhimagge vutto. 96. Vitakkitanti abhiniropanavasena pavatto vitakko. Vic±ritanti anumajjanavasena pavatto vic±ro. Etenetanti etena vitakkitena ca vic±ritena ca eta½ paµhamajjh±na½ o¼±rika½ sakaº¹aka½ viya kh±yati. 97-98. P²tigatanti p²tiyeva. Cetaso uppil±vitattanti cittassa uppilabh±vakaraºa½. Cetaso ±bhogoti jh±n± vuµµh±ya tasmi½ sukhe punappuna½ cittassa ±bhogo manasik±ro samann±h±roti. Sesamettha diµµhadhammanibb±nav±de utt±nameva. Ett±vat± sabb±pi dv±saµµhidiµµhiyo kathit± honti. Y±sa½ satteva ucchedadiµµhiyo, ses± sassatadiµµhiyo. 100-104. Id±ni– “imehi kho te, bhikkhave”ti imin± v±rena sabbepi te aparantakappike ekajjha½ niyy±tetv± sabbaññutaññ±ºa½ vissajjeti. Puna– “imehi, kho te bhikkhave”ti-±din± v±rena sabbepi te pubbant±parantakappike ekajjha½ niyy±tetv± tadeva ñ±ºa½ vissajjeti. Iti “katame ca te, bhikkhave, dhamm±”ti-±dimhi puccham±nopi sabbaññutaññ±ºameva pucchitv± vissajjam±nopi satt±na½ ajjh±saya½ tul±ya tulayanto viya sinerup±dato v±luka½ uddharanto viya dv±saµµhi diµµhigat±ni uddharitv± sabbaññutaññ±ºameva vissajjeti. Evamaya½ yath±nusandhivasena desan± ±gat±. Tayo hi suttassa anusandh²– pucch±nusandhi, ajjh±say±nusandhi, yath±nusandh²ti. Tattha “eva½ vutte aññataro bhikkhu bhagavanta½ etadavoca– ki½ nu kho, bhante, orima½ t²ra½, ki½ p±rima½ t²ra½, ko majjhe sa½s²do, ko thale uss±do, ko manussagg±ho, ko amanussagg±ho, ko ±vaµµagg±ho, ko antop³tibh±vo”ti (sa½. ni. 4.241) eva½ pucchant±na½ bhagavat± vissajjitasuttavasena pucch±nusandhi veditabbo. Atha kho aññatarassa bhikkhuno eva½ cetaso parivitakko udap±di– “iti kira bho r³pa½ anatt±…, vedan±…, saññ±…, saªkh±r± , viññ±ºa½ anatt±, anattakat±ni kira kamm±ni kamatt±na½ phusissant²”ti. Atha kho bhagav± tassa bhikkhuno cetas± ceto parivitakkamaññ±ya bhikkh³ ±mantesi– “µh±na½ kho paneta½, bhikkhave, vijjati, ya½ idhekacco moghapuriso avidv± avijj±gato taºh±dhipateyyena cetas± satthus±sana½ atidh±vitabba½ maññeyya– “iti kira bho r³pa½ anatt±…pe… phusissant²”ti. Ta½ ki½ maññatha, bhikkhave, r³pa½ nicca½ v± anicca½ v±”ti (ma. ni. 3.10). Eva½ paresa½ ajjh±saya½ viditv± bhagavat± vuttasuttavasena ajjh±say±nusandhi veditabbo. Yena pana dhammena ±dimhi desan± uµµhit±, tassa dhammassa anur³padhammavasena v± paµipakkhavasena v± yesu suttesu upari desan± ±gacchati, tesa½ vasena yath±nusandhi veditabbo. Seyyathida½, ±kaªkheyyasutte heµµh± s²lena desan± uµµhit±, upari cha abhiññ± ±gat±. Vatthasutte heµµh± kilesena desan± uµµhit±, upari brahmavih±r± ±gat±. Kosambakasutte heµµh± bhaº¹anena uµµhit±, upari s±raº²yadhamm± ±gat±. Kakac³pame heµµh± akkhantiy± uµµhit±, upari kakac³pam± ±gat±. Imasmimpi brahmaj±le heµµh± diµµhivasena desan± uµµhit±, upari suññat±pak±sana½ ±gata½. Tena vutta½– “evamaya½ yath±nusandhivasena desan± ±gat±”ti.