Dh±tuva½so

.Namo tassa bhagavato arahato samm±sambuddhassa.

1. Tath±gatass±gamanakath±

Sambuddhamatula½ suddha½ dhamma½ saªgha½ anuttara½,
namassitv± pavakkh±mi dh±tuva½sappak±sana½;
tikkhattumagam± n±tho laªk±d²pa½ manorama½,
satt±na½ hitamicchanto s±sanassa ciraµµhiti½.
Tattha tikkhattumagam± n±tho’ti anamatagge sa½s±ravaµµe parin±metv± appatisaraºabh±vappatt±na½ lokiyalokuttarasukhanipph±danabh±vena n±tho patisaraºa bh³to bhagav± buddhadhammasaªgharatanattayamagga½ ±cikkhanto laªk±d²pa½ tikkhattu½ gato. Tattha paµhamagamane t±va bodhimaº¹a½ ±ruyha puratth²m±bhimukho nis²ditv± s³riye anatthamiteyeva m±rabala½ vidhametv±, paµhamay±me pubbeniv±sañ±ºa½ anussaritv± majjhimay±me cutupap±tañ±ºa½ patv± pacchimay±m±vas±ne paccay±k±re ñ±ºa½ ot±retv± dasabalacatuves±rajj±di guºapatimaº¹ita½ sabbaññutañ±ºa½ paµivijjhitv± bodhimaº¹appadese anukkamena sattasatt±ha½ v²tin±metv± aµµhame satt±he ajap±lanigrodham³le nisinno dhammagambhirata½ paccavekkhanena appossukkata½ ±pajjam±no dasasahassa brahmapariv±rena sahampatimah±brahmun± ±y±citadhammadesano hutv± buddhacakkhun± loka½ olokento pañcavaggiy±na½ bhikkhuna½ bah³pak±raka½ anussaritv± uµµh±y±san± k±s²na½ pura½ gantv± aññ±koºa¹aññappamukhe aµµh±rasa brahmakoµiyo amata½ p±yento dhammacakka½ pavattetv± pakkhassa pañcamiya½ pañcavaggiye sabbepi te arahante patiµµh±petv± ta½ divasameva yasakulaputtassa rattibh±ge sot±pattiphala½ datv± punadivase arahanta½ datv± tassa sah±yake catupaññ±sajane arahanta½ p±petv± eva½ loke ekasaµµhiy± arahantesu j±tesu vutthavasso pav±retv±, ‘caratha bhikkhave c±rika’ nti bhikkhu dis±su pesetv± saya½ uruvela½ gacchanto antar±magge kapp±sikavanasaº¹e bhaddavaggiye kum±re ti½sajane vinetv± ehibhikkhubh±vena pabb±jetv± uruvela½ gantv± a¹¹hu¹¹h±ni p±µih±riyasahass±ni dassento uruvelakassap±dayo sahassajaµilapariv±re tebh±tikajaµile vinento tattheva vih±si. Aparabh±ge aªgamagadharaµµhav±sino uruvelakassapassa mah±yañña½ upaµµh±pesu½. So pana icch±c±r±bhibh³to cintesi: “sac±ya½ mah±samaºo imassa sam±gamassa majjhe p±µih±riya½ kareyya l±bhasakk±ro me parih±yissati”ti. Tasseva½ pavatta-ajjh±saya½ ñatv± p±tova uttarakuruto bhikkha½ ±haritv± anotatte ±h±ra½ paribhuñjitv± s±yanha samaye phussapuººam²-uposathadivase laªk±d²passatth±ya laªk±d²pamup±gami.
Tassa pana d²passa mah±gaªg±ya dakkhiºapasse ±y±mato tiyojane puthulato ekayojanappam±ºe mah±n±gavanuyy±ne yakkhasam±gamassa majjhe tassa upari mahiyaªgaºath³passa patiµµh±naµµh±ne ±k±seyeva µh²to vuµµhiv±tandhak±ra½ dassetv± tesa½ bhaya½ upp±desi. Te bhayena upaddut± “kassa nu kho ima½ kamman”ti ito cito olokento addasa½su bhagavanta½ ±k±se nisinna½. Disv±na bhagavanta½ abhaya½ y±vi½su. Tesa½ bhagav± ±hä
“Sace tumhe abhaya½ icchatha mayha½ nisajjaµµh±nassa ok±sa½ deth±”ti. Sabbepi te tassa nisajjaµµh±na½ ada½su. Bhagav± nisajj±ya ok±sa½ gahetv± tesa½ bhaya½ vinodetv± tehi dinne bhumibh±ge cammakhaº¹a½ pattharitv± nis²di. Nisinnova pana bhagav± cammakhaº¹a½ pas±resi. Te yakkh± bh²tatasit± aññattha gantu½ asaham±n± samantato s±garat²re r±sibh³t± ahesu½. Satth± girid²pa½ iddh±nubh±vena ±haritv± dassesi. Tesu tattha patiµµhitesu puna yath±µµh±neva µhapetv± pattharitacammakhaº¹ampi sa½khipi. Tasmi½ khaºe tato tato dev± sannipati½su. Tesa½ sam±game dhamma½ desesi. Anekesa½ p±ºakoµ²na½ dhamm±bhisamayo ahosi. Saraºesu ca s²lesu ca patiµµhit± asaªkheyy± ahesu½. Sumanak³µe pana mah±sumanadevo sot±pattiphala½ patv± attano p³jan²ya½ bhagavanta½ y±ci. Bhagav± tena y±cito s²sa½ p±ºin± par±masitv± kesadh±tu½gahetv± tassa ad±si. Datv± ca pana laªk±d²pa½ tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± paritta½ katv± ±rakkha½ sa½vidh±ya puna uruvelameva ±gato. So pana kesadh±tuyo suvaººacaªgoµaken±d±ya satthu nisinnaµµh±ne n±n±ratanehi vicitta½ th³pa½ patiµµh±petv± upari indan²lamaºith³pik±hi pidahitv± gandham±l±d²hi p³jento vih±si. Parinibbute pana bhagavati s±riputtassa antev±siko sarabh³ n±ma thero kh²º±savo citakato iddhiy± tath±gatassa g²vaµµhi½ ±d±ya tasmi½ indan²lamaºith³pe patiµµh±petv± meghavaººap±s±ºehi dv±dasahattha½ th³pa½ k±r±petv± gato. Tato dev±nampiyatissarañño bh±t± c³¼±bhayo n±ma kum±ro tamabbhuta½ cetiya½ disv± abhippasanno ta½ paµicch±dento ti½sahattha½ cetiya½ patiµµh±pesi. Puna duµµhag±maº² abhayamah±r±j± ta½ paµicch±detv± as²tihattha½ kañcukacetiya½ k±r±pesi.Mahiyaªgaºa th³passa patiµµh±n±dhik±ro eva½ vitth±rato veditabbo:

Bodhi½ patv±na sambuddho bodhim³le nar±sabho
Nis²ditv±na satt±ha½ p±µih²ra½ tato ak±.
Tato pubbuttare µhatv± pallaªk± ²sake jino
Animisena nettena satt±ha½ ta½ udikkhayi.
Caªkamitv±na satt±ha½ cakkhame ratan±maye
Vicinitv± jino dhamma½ vara½ so ratan±ghare.
Ajap±lamhi satt±ha½ anubhosi sam±dhija½
Ramme ca mucalindasmi½ vimuttisukhamuttama½.
R±j±yatanam³lamhi sattarattindiva½ vas²
Dantaponodaka½ sakko ad±si satthuno tad±.
Catuhi lokap±lehi sil±patta½ sam±haµa½ catukkamekaka½ katv± adhiµµh±nena n±yako.
V±ºijehi tad± dinna½ manthañca madhupiº¹ika½
Tahi½ pana gahetv±na bhattakicca½ ak± jino.
Gaºhi½su saraºa½ tassa tapussabhallik± ubho
Saraºa½ agamu½ te ta½ satthu dinnasiroruh±.
Gantv±na te saka½ raµµha½ th³pa½ katv± manorama½
Namassi½su ca p³jesu½ dvebh±tikop±sak±.
Iti so sattasatt±ha½ v²tin±mesi n±yako:
Brahmun± y±cito satth± dhammacakka½ pavattitu½.
Tato b±r±ºasi½ gantv± dhammacakka½ pavattayi
Koº¹añño desite dhamme sot±pattiphala½ labhi.
Brahm±no’µµh±rasakoµ² devat± ca asaªkhiy±
Sot±pattiphala½ patt± dhammacakke pavattite.

Patto p±µipade vappo bhaddiyo dutiye phala½,
tatiye ca mah±n±mo assaj² ca catutth²ya½.
Te sabbe sannip±tetv± pañca’me pañcavaggiye,
anattasutta½ desetv± bodhiyagga phalena te.
Bodhi½ p±petv± pañc±he yasatther±dike jane,
tato maggantare ti½sakum±re bhaddavaggiye.
Uruvela½ tato gantv± uruvel±ya saññita½,
uruvelenanuññ±to uruvelan±ga½ dami.
Ta½ ta½ dam² jino n±ga½ damanena ur±diga½,
tath±gata½ nimanti½su disv± te p±µih±riya½.
Idheva vanasaº¹asmi½ vih±retv± mah±mun²,
upaµµh±h±mase sabbe niccabhattena ta½ maya½.
Uruvelakassapassa mah±yaññe upaµµhite,
tassa’ttano n±gamane icch±c±ra½ vij±niya.
Uttarakuruto bhikkha½ haritv± dipaduttamo,
anotattadahe bhutv± s±yanha samaye saya½.
Bodhito navame m±se phussapuººamiya½ jino,
laªk±d²pa½ visodhetu½ laªk±d²pamup±gami.
Yakkhe damitv± sambuddho dh±tu½ datv±na n±yako,
gantv±na uruvela½ so vas² tattha vane jino.

Paµhamagamanakath± samatt±.

Dutiyagamane pana bodhito pañcame vasse jetavanamah±vih±re vasanto c³¼odara’mahodar±na½ m±tulabh±gineyy±na½ n±g±na½ maºipallaªka½ niss±ya saªg±ma½ paccupaµµhita½ disv± saya½ pattac²varam±d±ya cittam±sassa k±¼apakkhe uposathadivase n±gad²pa½ gantv± tesa½ saªg±mamajjhe ±k±se nisinno andhak±ra½ ak±si. Te andhak±r±bhibh³te samass±setv± ±loka½ dassetv± attano saraºabh³t±na½ tesa½ s±maggikaraºattha½ phalabharitarukkha½ c±lento viya dhamma½ desesi. Te ubhopi dhamme pas²ditv± tampi pallaªka½ tath±gatassa ada½su. Bhagav± pallaªke nisinno dibbannap±nehi santappito bhatt±numodana½ katv± as²tikoµiyo n±ge saraºesu ca s²lesu ca patiµµh±pesi. Tasmi½ sam±game mahodarassa m±tulo maºi-akkhiko n±ma n±gar±j± bhagavanta½ puna kaly±ºidesam±gamanattha½. Ay±ci. Bhagav± pana tuºh²bh±vena adhiv±setv± “jetavanameva gato.
Evañhi so n±gad²pa½ upeto,
m±r±bhibhu sabbavidu sumedho;
dametva n±ge karuº±yupeto,
gantv± vas² jetavane munindo.

Dutiyagamanakath± samatt±.

Tatiyagamane pana bodhito aµµhame vasse jetavanamah±vih±re viharanto bhagav±: “mama parinibb±nato pacch± tambapaººid²pe s±sana½ patiµµhahissati, so d²po bahu bhikkhubhikkhun²-up±sakop±sik±di ariyagaºasevito k±s±vapajjoto bhavissati, mayha½ catunna½ d±µh±dh±tuna½ antare ek± d±µh± ca dakkhiºa-akkhadh±tu ca nal±µadh±tu ca r±mag±mav±s²hi laddho ekakoµµh±so ca aññe bahusar²radh±tu ca kesadh±tuyo ca tattheva patiµµhahissanti anek±ni saªgh±r±masahass±ni ca. Buddhadhammasaªgharatane patiµµhitasaddho mah±jano bhavissati. Tasm± laªk±d²pa½ gantv± tattha sam±patti½ sam±pajjitv± ±gantu½ vaµµat² “ti cintetv± ±nandatthera½ ±mantesi: “±nanda catupaµisambhidappatt±na½ pañcasatamah±kh²º±sav±na½ bhikkh³na½ paµivedesi. Amhehi saddhi½ gantabba “nti. ¾nandatthero kapilavatthuko¼iya nagarav±s²na½ pañcasatamah±kh²º±sav±na½ bhikkh³na½ paµivedesi. Te paµivedit± pañcasatakh²º±sav± pattac²varadh±r± hutv± satth±ra½ vanditv± añjali½ paggayha namassam±n± aµµha½su. Satthuno pana salal±ya n±ma gandhakuµiy± avid³re rattasetan²luppalakumudapadumapuº¹ar²kasatapattasahassapattajalajehi sogandhika n±n±pupphehi sañcann±,subhasop±n±, pas±ditasamatittikak±kapeyyasuramaº²yas²talamadhurodak± suphullapupphaphaladh±rita n±n±vidhavicittas±lasalalacampak±sokarukkh±n±garukkh±d²hi susajjitabh³mipades± accantaramaºiy± pokkharaº² atthi. Tattha adhivattho mah±nubh±vo sumanon±ma n±gar±j± so¼asasahassamatt±hi n±gam±ºavik±hi parivuto mahanta½ sirisampatti½ anubhavam±no tath±gatassa r³pasobhaggappatta½ attabh±va½ oloketv± mahanta½ sukhasomanassa½ anubhavam±no attano m±tara½ nandan±gam±navika½ garuµµh±ne µhapetv± tass± veyy±vacca½ kurum±no tasmi½yeva pokkharaºi½ ajjh±vasati. Satth± pana attano gamana½ sa½vidh±n±nantare sumana½ n±gar±j±na½ avidure µhita½ ±mantetv± sapariv±ro ±gacch± h²ti ±ha. So s±dhuti sampaµicchitv± attano pariv±re chakoµimatte n±ge gahetv± supupp²tacampakarukkha½ tath±gatassa s³riyara½siniv±raºattha½ chatta½ katv± gaºhi. Atha bhagav± ravirasmipatthaµasuvaººapabbato viya virocam±no attano pattac²varam±d±ya ±k±sa½ abbh³ggañchi. Satth±ra½ pariv±retv± µh²t± te pañcasatakh²º±sav±pi saka½ saka½ pattac²varam±d±ya ±k±sa½ uggantv± satth±ra½ pariv±rayi½su. Satth± pañcasatakh²º±savaparivuto vis±khapuººamuposathadivase kaly±ºiya½ gantv± mah±rahe maº¹apamajjhe paññattavara buddh±sane pañcasatakh²º±savaparivuto hutv± nis²di.
Atha maºi-akkhiko n±ma n±gar±j± buddhapamukha½ bhikkhu saªgha½ anekehi dibbehi khajjabhojjehi santappetv± ekamanta½ nis²di. Satth± tassa bhatt±numodana½ katv± sumanakuµe padalañchana½ dassetv± tasmi½ pabbatap±de anekap±dap±kiººabh³mippadese nisinno div±vih±ra½ katv± tato vuµµh±ya d²ghav±picetiyaµµh±ne sam±patti½ sam±pajji. Mah±pathav² udakapariyanta½ katv± satav±ra½ sahassav±ra½ saªkampi. Tattha mah±sena½ n±ma devaputta½ ±rakkhatth±ya nivattetv± tato vuµµh±ya mah±th³paµµh±ne tatheva sam±patti½ sam±pajji. Mah±pathavi tatheva kampi. Tatr±pi vis±lar³pa devaputta½ ±rakkha½ gaºhanatth±ya µhapetv± tato vuµµh±ya th³p±r±ma cetiyaµµh±ne tatheva nirodhasam±patti½ sam±pajji. Mah±pathav² tatheva kampi. Tattha ca pathavip±la devaputta½ ±rakkhatth±ya. Nivattetv± tato vuµµh±ya maricavaµµicetiyaµµh±na½ gantv± pañcahi bhikkhusatehi saddhi½ sam±patti½ appayi. Pathavi tatheva kampi. Tasmi½ µh±ne indakadevaputta½ ±rakkha½ gaºhanatth±ya µhapesi. Tato vuµµh±ya k±carag±macetiyaµµh±ne tatheva sam±patti½ sam±pajji. Pathavi tatheva kampi. (Tasmi½ µh±ne mah±ghosa devaputta½ ±rakkha½ gaºhanatth±ya niyy±desi) etasmi½ mah±cetiyaµµh±ne mah±ghosa½ n±ma devaputta½ ±rakkha½ gahaºatth±ya nivattetv± tato vuµµh±ya tissamah±vih±racetiyaµµh±ne tatheva sam±patti½ sam±pajji. Pathavi tatheva kampi. Tattha maºimekhala½ n±ma devadh²tara½ ±rakkha½ g±h±petv± tato n±gamah±vih±racetiyaµµh±ne tatheva sam±patti½ sam±pajji. Pathavi tatheva kampi. Tasmimpi mahinda½ n±ma devaputta½ ±rakkha½ gahaºatth±ya µhapesi. Tato vuµµh±ya mah±gaªg±ya dakkhiºadis±bh±ge seru n±ma dahassa ante var±ha n±ma soº¹imatthake atimanorama½ udakabubbu¼akel±sak³µapaµibh±ga½ cetiya½ patiµµhahissat²’ti pañcasatakh²º±savehi saddhi½ nirodhasam±patti½ sam±pajji. Bahalaghanamah±pathavi paribbhamitakumbhak±racakka½ viya pabhintamadamah± hatthin±gassa kuñcan±dakaraºa½ viya ucchukoµµana yanta-mukhasaddo viya (ca) satav±ra½ sahassav±ra½ nadam±n± somanassappatt± viya sakalalaªk±d²pa½ unn±da½ kurum±n± sa½kampi. Tato vuµµh±ya sumanan±garañño hatthesu µhita campakarukkhato pupph±ni ±d±ya tattha p³jetv± punappuna½ ta½ olokesi. So satth±ra½ vanditv± may± bhante ki½ kattabbanti pucchi. Imassa µh±nassa ±rakkha½ karoh²ti ±ha. So ta½ sutv± bhante tumh±ka½ gandhakuµi½ mama ±rakkha½ karontassa r³pasobhaggappatta½ as²ty±nubyañjanaby±mappabh±dvatti½samah±purisalakkhaºavicitta½ dassan±nuttariyabh³ta½ passantassa manosil±tale s²han±da½ nadanto taruºas²ho viya gajjanto p±vussakamah±megho viya ±k±sagaªga½ otaranto viya ratanad±ma½ ganthento viya ca aµµhaªgasamann±gata½ savan²yasara½ vissajjetv± bramhaghosa½ nicch±rento n±n±nayehi vicittakatha½ kathayam±n±na½ savan±nurittayabh³ta½ sa½s±raººavanimugg±na½ t±raºasamattha½ madhura dhammadesana½ suºantassa, ñ±ºiddhiy± koµippatte s±riputtamoggall±n±dayo as²timah±s±vake passantassa, tattheva mayha½ vasana½ ruccati. Na sakkomi aññattha tumhehi vin± vasitunti ±ha. Bhagav± tassa katha½ sutv± nagar±ja, ima½ padesa½ tay± cira½ vasitaµµh±na½. Kakusandhassa bhagavato dh±tu imasmi½yeva µh±ne patiµµhit±, tvameva tasmi½ k±le varaniddo n±ma n±gar±j± hutv± tass± dh±tuy± ±rakkha½ gahetv± gandham±l±d²hi p³ja½ karonto cira½ vih±si. Puna koº±gamanassa bhagavato dh±tu imasmi½yeva µh±ne patiµµhit± tvameva tasmi½ k±le jayaseno n±ma devaputto hutv± tass± dh±tuy± ±rakkha½ gahetv± gandham±l±d²hi p³ja½ katv± tattheva cira½ vih±si. Puna kassapassa bhagavato dh±tu imasmi½yeva µh±ne patiµµhit±. Tvameva tasmi½ k±le d²ghas±lo n±ma n±gar±j± hutv± t±ya dh±tuy± ±rakkha½ gahetv± gandham±l±d²hi p³ja½ karonto vih±si. Mayi pana parinibbute k±kavaººatissamah±r±j± mayha½ nal±µadh±tu½ imasmi½yeva µh±ne patiµµh±pessati, tasm± tva½ imassa µh±nassa ±rakkha½ karoh²ti vatv± pañcas²lesu patiµµh±petv± pañcasatakh²º±savehi saddhi½ cetiyaµµh±na½ padakkhiºa½ katv± tva½ appamatto hoh²ti vatv± ±k±sa½ uppatitv± jetavanameva gato.
Tassa pana n±garañño m±t± indam±navik± n±ma ±gantv± tath±gata½ vanditv± ekamanta½ µhit±, bhante mama putto sumano n±ma n±gar±j± kuhinti ±ha. Tava putto tambapaººid²pe mah±v±lukagaªg±ya dakkhiºabh±ge seru n±ma dahassa sam²pe var±ha n±ma soº¹iya½ sam±dhi appitatt± attano pariv±re chakoµimatte n±ge gahetv± satth±ra½ vanditv± bhante ito paµµh±ya tumh±ka½ dassana½ dullabha½, khamatha meti accaya½ desetv± mahati½ n±gasampatti½ gahetv± puttassa sumanan±gar±jassa santika½ gantv± mahati½ issariyasampatti½ anubhavanti tattheva ±rakkha½ gahetv± cira½ vih±si.
Mah±pañño mah±saddho mah±v²ro mah±-isi,
mah±balena sampanno mahantaguºabhusito;
gantv±na tambapaººi½ so satt±nuddayam±naso,
gantv± n±gavara½ d²pa½ ag± jetavana½ vidu.
Atisayamatis±ro s±rad±na½ karonto,
ati-adhiramaºiyo sabbalokekanetto;
atiguºadharaº²yo sabbasatte tamagga½,
ativipuladayo t±netum±g± sud²pa½.

Tatiyagamanakath± samatt±.

Iti ariyajanapas±danatth±ya kate dh±tuva½se tath±gatassa gamana½ n±ma paµhamo paricchedo.

¾gantv± tambapaººi½ so satt±nuddayam±naso
Puna gantv± n±gad²pa½ ag± jetavana½ vara½
Atisayamatis±ro s±rad±neka ratto
Atidhitiramaºiyo sabbalokekanetto
Atiguºaramaº²ya½ sabbasantekamagga½
Ativipuladayatt± laªkam±g± sud²pa½

Iti s²ha¼abh±s±ya kate dh±tuva½se dissate.