Byabhic±r²bh±vappabheda
344. Nibbedo takkasaªk± sama-
dhitija¼at± d²natugg±lasatta½,
sutta½ t±so gil±nu’ssukaharisa-
satiss±vis±d±bahitth±.
Cint± gabb±’pam±ro’marisamada-
matumm±damoh± vibodho,
nidd±veg± sabi¼a½ maraºa-
sacapal±by±dhi tetti½same’te.
344. Te dasseti “nibbedo”icc±din±. D²natugg±lasattanti d²nat± ca uggatañca ±lasattañca, gil±ni ussukaiti ussukka½. Capala-iti c±palla½, saha capalena sacapalo, so c±ya½ by±dhi ca, maraºañca sacapalaby±dhi ca sam±h±re. Tañca saha bi¼±ya vattat²ti sabi¼anti ete yath±vuttabyabhic±r²bh±v± tetti½sa hont²ti. Uss±havat± v²raraso ta½vaseneva ass±d²yati. Bh²run± tu sova bhay±nakarasavaseneti lokasabh±vassa anekatt± tadatthamete byabhic±rino ekekassarasassa bahavo vaººan²y±, yato ta½vaººan±dv±rena sabbopi tesu kiñci ass±det²ti. Tattha yasm± pana m±raºopagataveridassanamekameva taªkhaºeyeva bhinna½ pakativasena bh²runo bhayassa hetu, saªg±malolassa tu uss±hanimitta½ siy±. Tath± naµena kata½ vikatam±bharaºa½ kriy±v± n²capakat²na½ µh±yino h±sassa hetu, gambh²rapakat²na½ byabhic±rino h±sassa, tasm± bh±ve vaººayat± kavin± bh±v± tath± vaººan²y±, yathocityapariposo siy±. Ocityabhaªgo tu mahat± v±y±mena pariharitabbo. Tesu nibbedo att±vam±nana½. Tassa ca itth²nañca n²c±nañca d±liddiya½ vibh±vo, yog²na½ tu tatvasa½vedana½ vibh±vo, assupatanacint±dayo ettha anubh±v±. Takko vitakkana½. Tassa sandeho vibh±vo, sirokamp±di anubh±vo. Saªk±ya viruddhacaraºa½ vibh±vo, kamp±dayo anubh±vo. Samo khedo. Tattha gaty±di vibh±vo, sed±di anubh±vo. Dhiti santoso. ѱº±di vibh±vo, anubh±vo bhog±lolat±di. Ja¼at± appaµipatti. Tass± iµµh±niµµhadassan±di vibh±vo, animisanayan±locan±di anubh±vo. D²nat± cetaso anojat±. Tass± vibh±vo duggatat±di, anubh±vo malinavatthat±di. Uggat± d±ruºatta½. Tass± vibh±vo balav±par±dh±di, tassa anubh±vo tajjan±di. ¾lasattassa parisam±di vibh±vo, jimhat±di anubh±vo. Suttassa nidd± vibh±vo, tass±d±dayo anubh±vo. T±so cittakkhobho. Vibh±vo assa gajjit±di, kampan±di anubh±vo. ¾y±sapip±s±di vibh±vo gil±niy±, vivaººat±dayo anubh±vo. K±lakkhamat± ussuka½. Vibh±vo tassa ramaº²yadassanicch±di, anubh±vo turitat±di. Cetopas±do harito. Tatra ussav±di vibh±vo, assused±dayo anubh±vo. Sadisadassan±di vibh±vo satiy±, anubh±vo bhamusamunnaman±di. Paresamukka½s±sahanat± iss±. Tass± dujjanattagabb±dayo vibh±vo, dosakathan±vaj±nan±dayo anubh±vo. Vis±do khedo. Vibh±vo tassa ±raddhak±riy±siddh±di, b±dhayat±p±di anubh±vo. Abahitth± k±yasa½varaºa½. Tass± vibh±vo lajj±di, anubh±vo’ññavikriy±. Cint± iµµh±l±bh±d²hi, anubh±vo mukulitanayan±di. Gabbo abhim±no. Vibh±vossa issariy±di, anubh±vo avaj±nan±di. Apam±ro g±harukkh±d²hi [g±harukkhapatan±d²hi (?)], Bh³p±t±dayo ettha anubh±vo. Amariso akkhamat±. Vibh±vo ass±vam±nan±di, sirokampanatajjan±dayo anubh±vo. Mado pam±dukka½so. Tassa vibh±vo p±na½, calam±naªgavacogatih±s±dayo anubh±vo. Mati kaªkhacchedo. Upades±di vibh±vo, mukhavik±s±di ettha anubh±vo. Asamekkhitak±rit± umm±do. Tassa vibh±vo sannip±tagahaº±di, aµµh±naruditag²tah±s±dayo anubh±vo. Moho bhay±d²hi, anubh±vo thambhakamp±di. Dur±c±r±d²hi bi¼a½, adhomukhat±di anubh±vo. Maraºa½ vibh±va-anubh±vehi supasiddha½. Capalat± r±gados±d²hi, sacchandacaraº±di anubh±vo. By±dhi p±kaµo. Ye v± panaññe idha niddiµµh± cittavuttivises±pi sa½vijjanti sukhumabhed±, tesu keci vuttesvantogadh± honti. Yath± hi icch±sabh±v± sabbe k±m± ratiya½ antogadh±, tath± dosappak±r± kodh± marisa-iss±d²svantogadh±, dukkhasabh±v± sokasamaby±dhigil±ni vis±d±d²svantogadh±. P²ty±dayo sukhasabh±v± hariseti daµµhabba½. Tesu bhay± t±so añño, saªk± tath± amariso. Tasm± iss±, tath± gil±nito samo, nidd±ya sutta½, ussuk± capalat±, tath± moh± palayo vakkham±no aññoti mantabba½.
344. Id±ni te byabhic±r²bh±ve sar³pena dasseti “nibbedo”icc±din±. Nibbedo attanind±saªkhato ca, takkasaªk± ca, samadhitija¼at± parisamo santosalakkhaº± dhiti ja¼at± ca, d²natugg±lasatta½ d²nabh±vad±ruºabh±va-alasabh±v± ca, sutta½ sayanañca, t±so cittakkhobho ca, gil±naparimadditabh±vo ca, ussukaharisasatiss±vis±d±bahitth± uss±hapitisati-iss±kheda-±k±rasa½var± ca, cint± ca, gabbo abhim±no ca, apam±ro ca, amarisamadamatumm±damoh± akkhantipam±d±dhikk± kaªkhaccheda-umm±damoh± ca, vibodho pabodho ca, nidd±veg± nidd± ca, ±vegasaªkh±to sambhamo ca, sabi¼a½ lajj±sahita½ maraºasacapal±by±dhi maraºañca c±palyasahit± by±dhi ceti. Ete tetti½sa byabhic±r²bh±v± n±ma honti. Takko ca saªk± ceti ca, samo ca dhiti ca ja¼at± ceti ca, d²nat± ca uggo ca alasattañc±ti ca, ussukañcahariso ca sati ca iss± ca vis±do ca abahitth± ceti ca, amariso ca mado ca mati ca umm±do ca moho ceti ca, nidd± ca ±vego ceti ca, saha bi¼±ya vattat²ti ca, saha capalena c±palyena vattat²ti ca, sacapalo ca so by±dhiceti ca, maraºañca sacapalaby±dhi ceti ca v±kya½. Maraºasacapal±by±dh²ti sam±h±radvando. Tasm± “sabi¼an”ti pada½ etassa visesana½ hoti.
Lokasabh±vassa anekavidhatt± ekoyeva v²raraso uss±havat± v²raras±k±rena ass±dan²yo hoti, soyeva bh²run± bhay±k±rena ass±dan²yo hoti. Tasm± ekekassa rasassa ime bah³ byabhic±rino vaººetabb± honti. Eva½ sati anek±dhipp±yako loko tesu kiñci ass±deti. Eva½ sati bandho sabbajanassa kanto hoti. Tassa½ bh±vavaººan±ya½ yasm± m±retum±gacchant±na½ satt³na½ dassanamekameva taªkhaºe jan±dhipp±yato bhijjitv± pakatibh²r³na½ puris±na½ bhayassa ca yuddhalolassa uss±hanassa ca k±raºa½ hoti. Eva½ naµena hasanattha½ katavikatam±bharaºañca t±disakiriy± ca utt±napakatik±na½ puris±na½ µh±y²h±sassa ca gambh²rapakatik±na½ byabhic±r²h±sassa ca hetu bhaveyya. Tasm± bh±ve vaººentena kavin± ocityabhaªgamakatv± sakkaccamocitya½ sajjetv± bh±vappak±sak±ni savibh±v±nubh±vakavivacan±ni vaººetabb±ni. Ettha bh±v±vabodhakavibh±v±d²na½ j±nitabbatt± tehi tehi bh±vehi saddhi½ eva½ veditabb±. Tesu bh±vesu att±vam±nanalakkhaºo nibbedo. Itth²na½, h²n±na½ [h²n±c±r±na½ (ka.)] v± uppajjati ce, d±liddiya½ ±lambaºavibh±vo n±ma, yog²na½ ce, tath±vabodho ±lambaºavibh±vo, ettha assupatanacint±dika½ anubh±vo n±ma. Vitakkassa sandeho udd²panavibh±vo n±ma, sirokamp±dika½ anubh±vo n±ma. Saªk±ya viruddhappavatti udd²panavibh±vo, kamp±diko anubh±vo. Upari “vibh±vo”ti vutte ±lambaºudd²panesu dv²su ya½ yujjati, ta½ gahetabba½. Khedalakkhaºassa samassa gaman±dika½ vibh±vo, sed±di anubh±vo. Santosalakkhaº±ya dhitiy± ñ±º±di vibh±vo, bhogesu alolabh±v±di anubh±vo. Ayoggat±lakkhaº±ya ja¼at±ya iµµh±niµµh±na½ aj±nan±di vibh±vo, vivaµanayanehi abhimukhavilokanat±di anubh±vo. Cittassanittejalakkhaº±ya d²nat±ya duggatat±di vibh±vo, malinavatthat±di anubh±vo. D±ruºat±lakkhaºassa uggabh±vass±tisay±par±dh±di vibh±vo, tajjan±di anubh±vo. Alasattassa aµµh±naparisam±di vibh±vo, vaªkikabh±vo anubh±vo. Sayanasaªkh±tassa suttassa nidd±di vibh±vo, ass±d±di anubh±vo. Ettha ass±dana½ n±ma seyyasukhapassasukh±dika½. Cittakkhobhasaªkh±tassa t±sassa gajjit±di vibh±vo, gajjita½ n±ma bhayajanakavacana½. Kopena kampan± anubh±vo. P²¼±saªkh±tassa gil±nassa ±y±sapip±s±di vibh±vo, dubbaººat±di anubh±vo. Anur³pak±lassa anolokanassa ussukkassa rammavatthudassanicch±di vibh±vo, turitat±di anubh±vo. Cetopas±dalakkhaºassa harisassa maªgalak²¼±di vibh±vo, santosavacan±di anubh±vo. Saraºalakkhaº±ya satiy± saññ±ºadassan±di vibh±vo, bhamukkhep±di anubh±vo. Parasampatti-asahanalakkhaº±ya iss±ya dujjanabh±vagabb±di vibh±vo, dosakathan±vaj±nan±di anubhavo. Khedalakkhaºassa vis±dassa ±raddhak±riy±siddhik±riyaby±patti-±di vibh±vo, manosant±p±di anubh±vo. ¾k±rasa½varaºalakkhaº±ya, rasasabh±vapaµicch±danalakkhaº±ya v± abahitthayalajj±di vibh±vo, tadaññakriy±karaºa½, adhomukhakaraºa½, p±dehi bh³mikhaºananti-±di anubh±vo. Cint±ya iµµhatth±l±bh±d² vibh±vo, makulitanayan±di adhokhittacakkh±di v± anubh±vo. Gabbassa issariy±di vibh±vo, avaj±nan±di anubh±vo. Apam±rassa yakkhap²¼±di vibh±vo, bh³mipatan±dayo anubh±vo. Akkhamalakkhaºassa amarisassa avam±nan±di vibh±vo, sirokampanatajjan±di anubh±vo. Pam±d±dhikkalakkhaºassa madassa santosap±na½ vibh±vo, kampam±nahatthap±davacanagamanah±s±d² anubh±vo. Kaªkh±cchedanalakkhaº±ya matiy± upades±di vibh±vo, mukhasantos±di anubh±vo. Anupaparikkhak±rit±lakkhaºassa umm±dassa sannip±tajjarayakkh±di vibh±vo, ak±raºarodanahasan±di anubh±vo. Muyhanalakkhaºassa mohassa adhikabhay±di vibh±vo, sabh±v±navabodhan±di anubh±vo. Nidd±pagamasaªkh±tassa vibodhassa k±lapariº±m±di ±lokasaraº±di v± vibh±vo, akkhimaddan±di anubh±vo. Manosamp²¼analakkhaº±ya nidd±ya kassaci acintana-akaraº±di vibh±vo, akkhipidahan±di anubh±vo. Bhay±gamanalakkhaºassa ±vegassa paccatthikadassan±di vibh±vo, utr±sakamp±di anubh±vo. Lajj±lakkhaº±ya bi¼±ya dur±c±r±di vibh±vo, adhomukhat±di anubh±vo. Maraºassa satthapah±rarog±di vibh±vo, mukhavik±r±di anubh±vo. C±pallassa r±gados±di vibh±vo, attano sacchandacaraº±di anubh±vo. By±dhiy± v±tapitt±d²na½ ussadabh±v±di vibh±vo, nitthunan±di anubh±vo. Imasmi½ subodh±laªk±re adassitasukhumabhed± aññ±pi cittavuttivises± santi, tesu icch±sabh±v± sabbe bhed± k±maratiyañca, dosapak±r± kodha-amarisa-iss±d²su ca, dukkhasabh±v± sokasamaby±dhigil±navis±d±d²su ca, piti-±dayo harise ca antogadh±ti veditabb±. Eva½ sam±n±na½ saªgahe satipi t±sato bhayassa ca, saªk±ya amarissa ca, amarisato iss±ya ca, gil±nato samassa ca, nidd±ya suttassa ca, ussukkato capalat±ya ca, mohato vakkham±napalayassa ca p±kaµavisesena aññath± visu½ visu½ dassitanti daµµhabba½.