Aliªgan±ma

Ath±liªgesu n±mesu tumhamhasadd± vuccante.
Tesa½ pan±liªgatt± t²su liªgesu sam±nar³pa½. “Tumhamha”iti µhite sy±dyuppatti.
“Savibhatt²na½, tumhamh±kan”ti adhik±ro.
232. Tvamaha½ simhi ca.
Sabbesa½ tumha-amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tva½aha½iccete ±des± honti simhi vibhattimhi. Casaddena tumhassa tuvañca hoti. Tva½ pum±, tva½ itth², tva½ napu½saka½, tuva½ satth± v±. Aha½ pum±, aha½ itth², aha½ napu½saka½.
Bahuvacane “sabban±mak±rate paµhamo”ti ek±ro. Tumhe tiµµhatha, bhiyyo amhe mahemase.
“Amhass±”ti vattate.
233. Maya½ yomhi paµhame.
Sabbassa amhasaddassa savibhattissa maya½±deso hoti yomhi paµhame. Maya½ gacch±ma.
Ettha ca ekasmimpi g±ravabahum±nena bahuttasam±rop± bahuvacana½ hoti.
“A½mh²”ti vattate.
234. Tava½ mamañca nav±.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tava½ mama½iccete ±des± honti nav± yath±kkama½ mhi vibhattimhi. Tava½, mama½ passa.
235. Ta½ mama½mhi.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ ta½ ma½iccete ±des± honti yath±kkama½ mhi vibhattimhi. Ta½, ma½.
236. Tumhassa tuva½ tvama½mhi.
Sabbassa tumhasaddassa savibhattissa tuva½tva½iccete ±des± honti mhi vibhattimhi. Tuva½ tva½.
Bahuvacane “tumhamhehi, ±kan”ti ca vattate.
237. V± yvappaµhamo.
Tumhamhehi paro appaµhamo yo ±ka½ hoti v±. Tumh±ka½ pass±mi, tumhe pass±mi, amh±ka½ passasi, amhe passasi.
238. N±mhi tay± may±.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tay± may±iccete ±des± honti yath±kkama½ mhi vibhattimhi.
239. Tay±tay²na½ tak±ro tvatta½ v±.
Tay± tayiiccetesa½ tak±ro tvattam±pajjate v±. Tvay± tay±, may±, tumhehi tumhebhi, amhehi amhebhi.
“Sasmi½, v±”ti vattate.
240. Sassa½.
Tumhamhehi sassa vibhattissa am±deso hoti v±. Tumha½, amha½ d²yate.
241. Tava mama se.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tavamamaiccete ±des± honti se vibhattimhi, vikappen±ya½ vijjhantarassa vijjam±natt±.
“Se”ti vattate.
242. Tuyha½ mayhañca.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tuyha½mayha½iccete ±des± ca honti se vibhattimhi. Tava, mama tuyha½, mayha½ v± d²yate.
243. Amhassa mama½ savibhattissa se.
Sabbasseva amhasaddassa savibhattissa mama½±deso hoti se vibhattimhi. Mama½ d²yate.
“Sassan”ti ito s²hagatiy± “a”miti vattate.
244. Tumhamhehi nam±ka½.
Tumhamhehi parassa na½vacanassa ±kamicc±deso hoti, añca. “Tesu vuddh²”ti-±din± amhassa kvaci asm±deso. Tumha½ tumh±ka½, amha½ amh±ka½ asm±ka½ v±.
Pañcamiya½ “amhatumhantur±ja”icc±din± sm±vacanassa bh±v±tideso. Tay±, may± apeti, tumhehi, amhehi tumhebhi amhebhi, tumha½ amha½ tava mama, tuyha½, mayha½ mama½ pariggaho, tumha½ tumh±ka½, amha½ amh±ka½ asm±ka½ dhammat±.
“Smi½mh²”ti vattate.
245. Tumhamh±ka½ tayi mayi.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tayi mayiiccete ±des± honti yath±kkama½ smi½mhi vibhattimhi. Tak±rassa tvatta½. Tvayi tayi mayi, tumhesu amhesu.
Tesa½ eva tumha amhasadd±na½ padato paresa½ kvaci ±desantaravidh±ne r³pabhedo.
“Nav±”ti adhik±ro.
246. Padato dutiy±catutth²chaµµh²su vo no.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ vo no±des± honti yath±kkama½ dutiy±catutth²chaµµh²su bahuvacanesu nav±. Ettha ca “ekavacanes³”ti vakkham±natt± “bahuvacanes³”ti laddha½. Pah±ya vo gamiss±mi, m± no ajja vikanti½su, dhamma½ vo bhikkhave desiss±mi, sa½vibhajetha no rajjena, tuµµhosmi vo pakatiy±, satth± no bhagav± anuppatto.
Nav±ti ki½? Bhaya½ tumh±ka no siy±, eso amh±ka½ satth±.
“Padato, catutth²chaµµh²s³”ti vattate.
247. Temekavacanesu ca.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me±des± honti yath±kkama½ catutth²chaµµh²su ekavacanesu nav±. Dad±mi te g±mavar±ni pañca, dad±hi me g±mavara½, ida½ te raµµha½, aya½ me putto.
Nav±ti ki½? Ida½ c²vara½ tuyha½ vikappanatth±ya dammi, suº±tha vacana½ mama.
Nav±dhik±rato cettha,
vo no te meti ye ime;
p±d±do ca ca v± ev±-
diyoge ca na honti te.

Yath±–

Na soc±mi na rod±mi, tava sutv±na m±ºava;
tuyhañc±pi mah±r±ja, mayhañca raµµhava¹¹hana.
Evamida½ d²ghamaddh±na½ sandh±vita½ sa½sarita½ mamañceva tumh±kañc±ti.
Padatoti ki½? Tava ñ±ti, mama ñ±ti.
“Te me”ti vattate.
248. Na a½mhi.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me±des± na honti mhi vibhattimhi. Passeyya ta½ vassasata½ ±rogya½. So mamabrav²ti.
“Temekavacane”ti vattate.
249. V± tatiye ca.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me ±des± honti v± yath±kkama½ tatiyekavacane pare Kata½ te p±pa½, kata½ tay± p±pa½, kata½ me puñña½, kata½ may± puñña½.
“V±, tatiye”ti ca vattate.
250. Bahuvacanesu vo no.
Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ vo no±des± honti v± yath±kkama½ tatiy±bahuvacane pare. Kata½ vo kamma½, kata½ no kamma½.
Bahuvacananiddesena kvaci yomhi paµhame ca vo no honti. G±ma½ vo gaccheyy±tha, g±ma½ no gaccheyy±ma.
Tath± pañc±d²namaµµh±rasant±na½, katisaddassa c±liªgatt± tiliªgepi sam±nar³pa½, aliªgatt± eva pañc±dito itthippaccay±bh±vo.
“Pañca yo”it²dha–
“Yosu dvinna½ dve c±”ti ito “yos³”ti vattate, “itthipumanapu½sakasaªkhyan”ti ca.
251. Pañc±d²namak±ro.
Ant±pekkh±ya½ chaµµh², pañc±d²na½ aµµh±rasant±na½ saªkhy±na½ itthipumanapu½sake vattam±n±namantassa savibhattissa ak±ro hoti yosu paresu. ¾ e±des±pav±doya½, pañcakkhandh±, pañca gatiyo, pañca indriy±ni. Eva½ dutiy±yañca.
“Suna½his³”ti vattate.
252. Pañc±d²namatta½.
Pañc±d²namaµµh±rasant±na½ saªkhy±namanto attam±pajjate su na½ hiiccetesu paresu. Ettad²gh±pav±doya½. Pañcahi pañcabhi pañcanna½, pañcahi pañcabhi, pañcanna½, pañcasu. Eva½ cha sa tta aµµhanava dasasadd±.
“Ekañca dasa c±”ti atthe dvandasam±se, “ekena adhik± das±”ti atthe tappurise v± kate
“Saªkhy±ne”ti vattate.
253. Dvekaµµh±nam±k±ro v±.
Dvi-eka-aµµhaiccetesamanto ±k±ro hoti v± saªkhy±ne uttarapade pare. Vavatthitavibh±s±ya½. Ek±dasa, dv±dasa, aµµh±rasa.
Saªkhy±neti kimattha½? Ekadanto, dvidanto, aµµhatthambho.
“V±”ti vattate.
254. Ek±dito dassa ra saªkhy±ne.
Ek±dito saªkhy±to parassa dasassa ±dissa dassa rak±ro hoti v± saªkhy±ne. Sesa½ sama½. Ek±rasa, ek±dasa.
Dve ca dasa ca, dv²hi v± adhik± das±ti dvidasa it²dha–
“V±”ti vattate.
255. V²satidasesu b± dvissa tu.
V²sati dasaiccetesu paresu dvisaddassa hoti v±. Tusaddena ti½s±yampi. Rak±ro, ±ttañca. B±rasa, dv±dasa.
Tayo ca dasa ca, t²hi v± adhik± das±ti terasa. Ettha “tesu vuddh²”ti-±din± tisaddassa te±deso ±navutiy±.
Catt±ro ca dasa ca, cat³hi v± adhik± das±ti catuddasa iccatra–
“Gaºane, dasass±”ti ca vattate.
256 . Cat³papadassa lopo tuttarapad±di cassa cu copi nav±.
Gaºane dasass±dimhi µhitassa catuiccetassa upapadassa tusaddo lopo hoti, uttarapad±dimhi µhitassa cat³papadassa cak±rassa cu co±des± honti nav±. Cuddasa, coddasa, catuddasa.
Apiggahaºena anupapadass±pi gaºane pad±dicak±rassa lopo, cu co honti nav±. Yath±– t±l²sa½, cutt±l²sa½, cott±l²sa½, catt±l²sa½.
Pañca ca dasa ca, pañcahi v± adhik± das±ti atthe pañcadasa. “Tesu vuddh²”ti-±din± pañcasaddassa dasa v²sat²su kvaci pannapaººa±des±. Pannarasa, paººarasa.
Cha ca dasa ca, chahi v± adhik± das±ti atthe chadasa it²dha–
“Chass±”ti vattate.
257. Dase so niccañca.
Chaiccetassa saªkhy±saddassa nicca½ so hoti dase pare.
“Saªkhy±na½, v±”ti ca vattate.
258. La dar±na½.
Saªkhy±na½ dak±rarak±r±na½ lak±r±deso hoti v±.
La¼±namaviseso Vavatthitavibh±satthoya½ saddo, tena “so¼asa” iti nicca½, “te¼asa, terasa, catt±l²sa½, catt±r²sa”miti vibh±s±, dasa pannaras±d²su na ca hoti.
Satta ca dasa ca, sattahi v± adhik± das±ti atthe sattarasa, sattadasa.
Aµµha ca dasa ca, aµµhahi v± adhik± das±ti atthe aµµhadasa it²dha ±tte kate–
“V±, dassa, ra, saªkhy±ne”ti ca vattate.
259. Aµµh±dito ca.
Aµµh±dito ca dasasaddassa dak±rassa rak±ro hoti v± saªkhy±ne. Aµµh±rasa, aµµh±dasa.
Aµµh±ditoti ki½? Catuddasa.
Katisaddo bahuvacanantova, “kati yo” it²dha
Nicca½ yolop±di, rassatta½, kati tiµµhanti, kati passasi, katihi katibhi, katina½, katihi katibhi, katina½, katisu.

Aliªgan±ma½ niµµhita½.