Aliªgan±ma
Ath±liªgesu n±mesu tumhamhasadd± vuccante. Tesa½ pan±liªgatt± t²su liªgesu sam±nar³pa½. “Tumhamha”iti µhite sy±dyuppatti. “Savibhatt²na½, tumhamh±kan”ti adhik±ro. 232. Tvamaha½ simhi ca. Sabbesa½ tumha-amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tva½aha½iccete ±des± honti simhi vibhattimhi. Casaddena tumhassa tuvañca hoti. Tva½ pum±, tva½ itth², tva½ napu½saka½, tuva½ satth± v±. Aha½ pum±, aha½ itth², aha½ napu½saka½. Bahuvacane “sabban±mak±rate paµhamo”ti ek±ro. Tumhe tiµµhatha, bhiyyo amhe mahemase. “Amhass±”ti vattate. 233. Maya½ yomhi paµhame. Sabbassa amhasaddassa savibhattissa maya½±deso hoti yomhi paµhame. Maya½ gacch±ma. Ettha ca ekasmimpi g±ravabahum±nena bahuttasam±rop± bahuvacana½ hoti. “A½mh²”ti vattate. 234. Tava½ mamañca nav±. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tava½ mama½iccete ±des± honti nav± yath±kkama½ a½mhi vibhattimhi. Tava½, mama½ passa. 235. Ta½ mama½mhi. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ ta½ ma½iccete ±des± honti yath±kkama½ a½mhi vibhattimhi. Ta½, ma½. 236. Tumhassa tuva½ tvama½mhi. Sabbassa tumhasaddassa savibhattissa tuva½tva½iccete ±des± honti a½mhi vibhattimhi. Tuva½ tva½. Bahuvacane “tumhamhehi, ±kan”ti ca vattate. 237. V± yvappaµhamo. Tumhamhehi paro appaµhamo yo ±ka½ hoti v±. Tumh±ka½ pass±mi, tumhe pass±mi, amh±ka½ passasi, amhe passasi. 238. N±mhi tay± may±. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tay± may±iccete ±des± honti yath±kkama½ n±mhi vibhattimhi. 239. Tay±tay²na½ tak±ro tvatta½ v±. Tay± tayiiccetesa½ tak±ro tvattam±pajjate v±. Tvay± tay±, may±, tumhehi tumhebhi, amhehi amhebhi. “Sasmi½, v±”ti vattate. 240. Sassa½. Tumhamhehi sassa vibhattissa am±deso hoti v±. Tumha½, amha½ d²yate. 241. Tava mama se. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tavamamaiccete ±des± honti se vibhattimhi, vikappen±ya½ vijjhantarassa vijjam±natt±. “Se”ti vattate. 242. Tuyha½ mayhañca. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ yath±kkama½ tuyha½mayha½iccete ±des± ca honti se vibhattimhi. Tava, mama tuyha½, mayha½ v± d²yate. 243. Amhassa mama½ savibhattissa se. Sabbasseva amhasaddassa savibhattissa mama½±deso hoti se vibhattimhi. Mama½ d²yate. “Sassan”ti ito s²hagatiy± “a”miti vattate. 244. Tumhamhehi nam±ka½. Tumhamhehi parassa na½vacanassa ±kamicc±deso hoti, añca. “Tesu vuddh²”ti-±din± amhassa kvaci asm±deso. Tumha½ tumh±ka½, amha½ amh±ka½ asm±ka½ v±. Pañcamiya½ “amhatumhantur±ja”icc±din± sm±vacanassa n±bh±v±tideso. Tay±, may± apeti, tumhehi, amhehi tumhebhi amhebhi, tumha½ amha½ tava mama, tuyha½, mayha½ mama½ pariggaho, tumha½ tumh±ka½, amha½ amh±ka½ asm±ka½ dhammat±. “Smi½mh²”ti vattate. 245. Tumhamh±ka½ tayi mayi. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ tayi mayiiccete ±des± honti yath±kkama½ smi½mhi vibhattimhi. Tak±rassa tvatta½. Tvayi tayi mayi, tumhesu amhesu. Tesa½ eva tumha amhasadd±na½ padato paresa½ kvaci ±desantaravidh±ne r³pabhedo. “Nav±”ti adhik±ro. 246. Padato dutiy±catutth²chaµµh²su vo no. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ vo no±des± honti yath±kkama½ dutiy±catutth²chaµµh²su bahuvacanesu nav±. Ettha ca “ekavacanes³”ti vakkham±natt± “bahuvacanes³”ti laddha½. Pah±ya vo gamiss±mi, m± no ajja vikanti½su, dhamma½ vo bhikkhave desiss±mi, sa½vibhajetha no rajjena, tuµµhosmi vo pakatiy±, satth± no bhagav± anuppatto. Nav±ti ki½? Bhaya½ tumh±ka no siy±, eso amh±ka½ satth±. “Padato, catutth²chaµµh²s³”ti vattate. 247. Temekavacanesu ca. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me±des± honti yath±kkama½ catutth²chaµµh²su ekavacanesu nav±. Dad±mi te g±mavar±ni pañca, dad±hi me g±mavara½, ida½ te raµµha½, aya½ me putto. Nav±ti ki½? Ida½ c²vara½ tuyha½ vikappanatth±ya dammi, suº±tha vacana½ mama.
Nav±dhik±rato cettha,
vo no te meti ye ime;
p±d±do ca ca v± ev±-
diyoge ca na honti te.
Yath±–
Na soc±mi na rod±mi, tava sutv±na m±ºava;
tuyhañc±pi mah±r±ja, mayhañca raµµhava¹¹hana.
Evamida½ d²ghamaddh±na½ sandh±vita½ sa½sarita½ mamañceva tumh±kañc±ti. Padatoti ki½? Tava ñ±ti, mama ñ±ti. “Te me”ti vattate. 248. Na a½mhi. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me±des± na honti a½mhi vibhattimhi. Passeyya ta½ vassasata½ ±rogya½. So mamabrav²ti. “Temekavacane”ti vattate. 249. V± tatiye ca. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ te me ±des± honti v± yath±kkama½ tatiyekavacane pare Kata½ te p±pa½, kata½ tay± p±pa½, kata½ me puñña½, kata½ may± puñña½. “V±, tatiye”ti ca vattate. 250. Bahuvacanesu vo no. Sabbesa½ tumha amhasadd±na½ savibhatt²na½ padasm± paresa½ vo no±des± honti v± yath±kkama½ tatiy±bahuvacane pare. Kata½ vo kamma½, kata½ no kamma½. Bahuvacananiddesena kvaci yomhi paµhame ca vo no honti. G±ma½ vo gaccheyy±tha, g±ma½ no gaccheyy±ma. Tath± pañc±d²namaµµh±rasant±na½, katisaddassa c±liªgatt± tiliªgepi sam±nar³pa½, aliªgatt± eva pañc±dito itthippaccay±bh±vo. “Pañca yo”it²dha– “Yosu dvinna½ dve c±”ti ito “yos³”ti vattate, “itthipumanapu½sakasaªkhyan”ti ca. 251. Pañc±d²namak±ro. Ant±pekkh±ya½ chaµµh², pañc±d²na½ aµµh±rasant±na½ saªkhy±na½ itthipumanapu½sake vattam±n±namantassa savibhattissa ak±ro hoti yosu paresu. ¾ e±des±pav±doya½, pañcakkhandh±, pañca gatiyo, pañca indriy±ni. Eva½ dutiy±yañca. “Suna½his³”ti vattate. 252. Pañc±d²namatta½. Pañc±d²namaµµh±rasant±na½ saªkhy±namanto attam±pajjate su na½ hiiccetesu paresu. Ettad²gh±pav±doya½. Pañcahi pañcabhi pañcanna½, pañcahi pañcabhi, pañcanna½, pañcasu. Eva½ cha sa tta aµµhanava dasasadd±. “Ekañca dasa c±”ti atthe dvandasam±se, “ekena adhik± das±”ti atthe tappurise v± kate “Saªkhy±ne”ti vattate. 253. Dvekaµµh±nam±k±ro v±. Dvi-eka-aµµhaiccetesamanto ±k±ro hoti v± saªkhy±ne uttarapade pare. Vavatthitavibh±s±ya½. Ek±dasa, dv±dasa, aµµh±rasa. Saªkhy±neti kimattha½? Ekadanto, dvidanto, aµµhatthambho. “V±”ti vattate. 254. Ek±dito dassa ra saªkhy±ne. Ek±dito saªkhy±to parassa dasassa ±dissa dassa rak±ro hoti v± saªkhy±ne. Sesa½ sama½. Ek±rasa, ek±dasa. Dve ca dasa ca, dv²hi v± adhik± das±ti dvidasa it²dha– “V±”ti vattate. 255. V²satidasesu b± dvissa tu. V²sati dasaiccetesu paresu dvisaddassa b± hoti v±. Tusaddena ti½s±yampi. Rak±ro, ±ttañca. B±rasa, dv±dasa. Tayo ca dasa ca, t²hi v± adhik± das±ti terasa. Ettha “tesu vuddh²”ti-±din± tisaddassa te±deso ±navutiy±. Catt±ro ca dasa ca, cat³hi v± adhik± das±ti catuddasa iccatra– “Gaºane, dasass±”ti ca vattate. 256 . Cat³papadassa lopo tuttarapad±di cassa cu copi nav±. Gaºane dasass±dimhi µhitassa catuiccetassa upapadassa tusaddo lopo hoti, uttarapad±dimhi µhitassa cat³papadassa cak±rassa cu co±des± honti nav±. Cuddasa, coddasa, catuddasa. Apiggahaºena anupapadass±pi gaºane pad±dicak±rassa lopo, cu co honti nav±. Yath±– t±l²sa½, cutt±l²sa½, cott±l²sa½, catt±l²sa½. Pañca ca dasa ca, pañcahi v± adhik± das±ti atthe pañcadasa. “Tesu vuddh²”ti-±din± pañcasaddassa dasa v²sat²su kvaci pannapaººa±des±. Pannarasa, paººarasa. Cha ca dasa ca, chahi v± adhik± das±ti atthe chadasa it²dha– “Chass±”ti vattate. 257. Dase so niccañca. Chaiccetassa saªkhy±saddassa nicca½ so hoti dase pare. “Saªkhy±na½, v±”ti ca vattate. 258. La dar±na½. Saªkhy±na½ dak±rarak±r±na½ lak±r±deso hoti v±. La¼±namaviseso Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, tena “so¼asa” iti nicca½, “te¼asa, terasa, catt±l²sa½, catt±r²sa”miti vibh±s±, dasa pannaras±d²su na ca hoti. Satta ca dasa ca, sattahi v± adhik± das±ti atthe sattarasa, sattadasa. Aµµha ca dasa ca, aµµhahi v± adhik± das±ti atthe aµµhadasa it²dha ±tte kate– “V±, dassa, ra, saªkhy±ne”ti ca vattate. 259. Aµµh±dito ca. Aµµh±dito ca dasasaddassa dak±rassa rak±ro hoti v± saªkhy±ne. Aµµh±rasa, aµµh±dasa. Aµµh±ditoti ki½? Catuddasa. Katisaddo bahuvacanantova, “kati yo” it²dha Nicca½ yolop±di, rassatta½, kati tiµµhanti, kati passasi, katihi katibhi, katina½, katihi katibhi, katina½, katisu.
Aliªgan±ma½ niµµhita½.