163. Missaka saªgahe p±º±tip±t±d²ni p±pakamm±ni karont±na½pi cittassa ±rammaºe ujukaraºa½n±ma jh±nena vin± na sijjhat²ti vutta½ sattajh±naªg±n²ti. Kaly±ºev± p±pakev± ±rammaºe ujuka½ cittapaµip±danasaªkh±tassa upanijjh±yana kiccassa aªg±n²ti attho. Tattha domanassa½ akusalajjh±naªga½. Ses±ni kusal±kusal±by±kat±n²ti. Kaly±ºakamma p±pakammasaªkh±t±su sugati duggati vivaµµasaªkh±t±suca n±n±dis±su ta½ta½dis±ti mukhappavattisaªkh±t± cittassa gatin±ma samm±v± micch±v± pavattehi dassan±d²hi eva sijjhat²ti vutta½ dv±dasamaggaªg±n²ti. Cittassa ujugatiy±v± vaªkagatiy±v± gamanassa pathaªg±ni up±yaªg±n²ti attho. Tattha micch±diµµhi micch±saªkappa micch±v±y±ma micch±sam±dhayo p±pakamma duggatibhava saªkh±t±su ahitadis±su cittassa vaªkagatiy± gamanassa up±yaªg±ni, itar±ni kaly±ºakamma sugatibhava vivaµµadhammasaªkh±t±su hitadis±su ujugatiy±ti daµµhabba½. Tattha p±º±tip±takamme vitakka vic±ra domanassekaggat± saªkh±ta½ caturaªgikajjh±na½ micch±saªkappa micch±v±y±ma micch±sam±dhi saªkh±to tiyaªg²kamaggoca veditabbo. Eva½ sesesu sucaritaduccaritakammesu jh±namagg± uddharitabb±. Vibhaªge pana suttantesuca micch±v±c± micch±kammanto micch±-±j²vo micch±sat²ti imepi catt±ro ±gat±. Ime pana visu½ cetasikadhamm± nahonti. Tath± tath± pavatt±na½ catunna½ khandh±na½ adhivacananti katv± idha nagahit±. [210] Ya½ pana vibh±vaniya½
“Sugati duggat²na½ nibb±nassa ca abhimukha½ p±panato magg±; tesa½ pathabh³t±ni aªg±ni maªg±n²”ti vutta½; ta½ na sundara½;22
na hi aªg±ni magg±na½ pathabh³t±nin±ma honti; maggasaddoyeva pathapariy±yo aµµhakath±su vutto na aªgasaddoti;
[211] yañca tattha
“maggassav± aµµhaªgikassa aªg±ni maggaªg±n²”ti vutta½; ta½pi anupapanna½;
idha hi katthaci citte tiyaªgiko katthaci caturaªgikoti-±din± n±n±maggova adhippetoti; ±dhipaccaµµhena indriy±ni; kiñca ±dhipacca½; att±dh²navuttike dhamme attano gatiya½ sabbaso vattetu½ samatthabh±vo; iti tesu tesu kiccesu attano ±dhipaccasaªkh±ta½ indaµµha½ karonti s±dhent²ti indriy±ni; indaµµha½ k±rent²tipi indriy±ni; issar± adhipatinoti vutta½ hoti; tattha pañcacakkh±d²ni dassan±dikiccesu cakkhuviññ±º±d²na½ issar±honti; balavadubbalamanda tikkh±d²su att±k±r±nuvatt±panato; bh±vadvaya½ itth±k±r±divasena pavattiya½ catusamuµµh±nika r³p±na½ sakalakhandhapañcakasseva v± issaro hoti; aññath± appavattito; tath± hi yasmi½ sant±ne paµisandhiya½ itthibh±vo pavattati; tasmi½ sabbe kamm±dipaccay± catusamuµµh±nar³pasantati½ samuµµh±pent± itth±k±rasahitameva samuµµh±penti, no aññath±; chandacitt±dhipp±y±pi tasmi½ mand±k±rasahit±va pavattanti; tabbipar²tena purisasant±na½ veditabba½; j²vitadvaya½ r³p± r³pasantat²na½ ratti diva m±sa sa½vacchar±nukkamena addh±napharaºe sahaj±tadhamm±na½ issaro hoti; tesa½ tad±yattavutti katt±; mano vij±nanakicce; vedan±pañcaka½ tath± tath± ±rammaºaras±nubhavane; saddh± ±rammaº±v²muccane; v²riya½ kammani al²na vuttibh±ve; sati ±rammaºupaµµh±ne; sam±dhi ±rammaºe niccalaµµhi tiya½; paññ± asammohakicce sampayuttadhamm±na½ issaro hoti; anaññ±bhibhavan²yabh±vena pavattanato; yath± hi sil±ya½ pathav² sahaj±tehi anabhibhavan²y± hoti; attan±vate abhibhavitv± visu½ avijjam±neviya katv± pavattati; yath± ca udake ±po aggimhi tejo v±te v±yo; eva½ sampadamida½ daµµhabba½; aññ±yittha paµivijjhitth±ti aññ±ta½; na aññ±ta½ anaññ±ta½; catusaccadhammo; amata½v± pada½; anaññ±ta½ ñass±mi j±niss±m²ti anaññ±taññass±mi; ±khy±tika½pi hi pada½ saññ±saddabh±ve µhita½ n±mikaµµh±ne tiµµhati; yath± makkhaligos±lo ehipassi koti; evañhi sati tassa padantarena saha sam±sabh±vo navirujjhat²ti; anaññ±taññass±m²ti eva½ paµipannassa indriya½ anaññ± taññass±m²tindriya½; ±dimanasik±rato paµµh±ya t±disena uss±hena saha vipassana½ ±rabhantassa tasmi½ uss±he apaµipassaddheyeva sot±mattimagga½ paµilabhantassa indriyanti vutta½ hoti; ±j±n±t²ti añña½; tameva indriyanti aññindriya½, pathamamaggena anaññ±ta½ ñatv±pi kilesappah±nakiccassa apariniµµhitatt± tassa j±nanakiccassa vippakatabh±vena yath± diµµhe tasmi½ catusaccadhamme amatapade-eva v± punappuna½ j±nanakicca yutt±na½ indriyanti vutta½ hoti; aññ±t±vindriyanti aññ± t±vino pariniµµhita ±j±nana kiccassa kh²º±savassa indriyanti aññ±t±vindriya½; tividha½ peta½ tath±r³pe j±nane sampayutta dhamm±na½ issaro hot²ti veditabba½; tattha imesa½ satt±na½ p±kaµe r³pak±ye attag±hada¼hatta½ tabbimuttica imesa½ apariññ±ya pariññ±yaca hot²ti d²petu½ ±dito pañca pas±dindriy±ni vutt±ni; tassa attassa itthipuma t±bhedo imesa½ vasena hoti; tasmi½ v± itthipurisa g±ho tabbimuttica imesa½ apariññ±ya pariññ±yaca hot²ti d²petu½ kadanantara½ bh±vindriyadvaya½ vutta½; soca att± imassa vasena j²vasañña½ labhati; tasmi½v± j²vag±ho tabbimuttica imassa apariññ±ya pariññ±yaca hot²ti d²petu½ tadanantara½ j²vitindriya½ vutta½; ida½ pana bh±vindriyato pure vattabba½pi r³p±r³pa missakatt± idha vuttanti daµµhabba½; n±mak±ye attag±hada¼hatta½ tabbimuttica imassa apariññ±ya pariññ±yaca hot²ti d²petu½ n±mindriyesu manindriya½ ±dito vutta½; soca ar³p² att± imesa½ vasena sa½kiliµµho vipphanditoca hoti; tasmi½v± sukhitadukkhitag±ho tabbimuttica imesa½ apariññ±ya pariññ±yaca hot²ti d²petu½ tadanantara½ pedanindriyapañcaka½ vutta½; tassa sa½kiliµµhassa vod±nappattiy± ta½ta½g±havimuttiy±v± paµipattidassanattha½ tadanantara½ saddh±dipañcindriya½ vutta½; t±ya paµipattiy± vod±nappatti y± ±di majjha pariyos±na dassanattha½ ante t²ºi lokuttarindriy±ni vutt±n²ti;
[212] vibh±vaniya½ pana
“ett±vat± adhippetatthasiddh²ti aññesa½ agahaºanti” vutta½; ta½ na yujjati;
nahi santesupi aññesu indriyabh±v±rahesu dhammesu ett±vat± adhippetatthasiddhiy± tesa½ aññesa½ bhagavato therassaca agahaºanti yutta½ vattu½; indriyabh±v±rahassa aññassa asambhavato; yadi hi sambhaveyya, sata½pi sahassa½pi gaºhissatiyev±ti; baliyanti uppannuppanne paµipakkhadhamme sahanti maddant²ti bal±ni; yath± abal±na½ baliyanti; maddantena½ parissay±ti; etthaca abal±ti dubbal±; nanti h²nav²riya½ jana½; baliyant²ti balas± karonti ajjhottharanti; parissay±ti abal± r±g±di parissay±ti attho; apica, paµipakkhadhammehi akampiyaµµhena akkho bhaºiyaµµhena bal±nin±ma; tasm± assaddhiyasaªkh±tena paµipakkhadhammena kampetu½ asakkuºeyyat± saddh±bala½n±ma; kosajjasaªkh±tena kampetu½ asakkuºeyyat± v²riyabala½n±ma; muµµhasaccena kampetu½ asakkuºeyyat±satibala½n±ma; uddhaccena kampetu½ asakkuºeyyat±sam±dhibala½n±ma; avijj±yakampetu½ asakkuºeyyat± paññ±bala½ n±ma; sesadukadvaya½ pana aññamañña½ paµipakkhenayojetabba½;
[213] vibh±vaniya½ pana
p±pabaladuka½ paµipakkhena yojetu½ nalabbhat²ti katv± “ahirik±nottappadvaya½ pana sampayuttadhammesu thirabh±ve nev±ti” vutta½; ta½ na sundara½;
sampayuttadhammesu thirabh±votica paµipakkhehi akampiyat± tica atthato n±natt±bh±vatoti; v²riyasam±dhibal±ni kusal±kusal±by±kat±ni; ahirik±nottapp±ni akusalabal±ni; ses±ni kusal±by±kat±n²ti; adhipat²ti ettha pat²ti s±mi issaro; so pana padesa issaro sakalissaroti duvidho; tattha indriy±ni paresa½ visaye saya½ paravase vattitv± attano visaye-eva parehi attano vase vatt±pent²ti padesissar± n±ma; pubb±ti saªkh±ravasena pubb±gamanavasena v± visesetv± pavatta½ adhipatiµµh±na½ patv± pana añño dutiyo issaron±ma natthi; tasm± adhiko pat²ti adhipati; att± dh²navutt²na½ pat²ti adhipat²tica vadanti; chando-eva adhipat²ti chand±dhipati; chandavato ki½n±ma kamma½ nasijjhat²ti eva½ pubb±bhisaªkh±ravasenav± pubbe at²tabhavesu suµµhu ±sevitachand±gamanavasenav± tesu tesu kaly±ºa p±pakammesu sampayuttadhamme mahoghoviya tiºapaººakasaµe attapar±dh²ne nicca½ paggahitadhure katv± pavatto kattukamyat± chando; esa nayo sesesupi; nanu cettha pacchim± tayo dhamm± adhipatibh±va½ gaºhant± indriyabh±va½ avijahitv±va gaºhant²ti adhipatibh³t±va sam±n± indriyakiccavasena paravasepi vattant²ti; sacca½, añña½ pana adhipatikicca½, añña½ indriyakiccanti natthettha dosoti; yath± hi r±j± cakkavatt² ekassa attano purohitassa santike eka½ dibbavijja½ gaºh±ti; na ett±vat± r±j± cakkavattin±ma nahoti; naca vijj±hetu aññassa vasena vattati; aññañhi cakkavatti rajjakicca½, añña½ vijj±gahaºa kiccanti; eva½ sampadamida½ daµµhabba½; tattha adhipatikicca½n±ma ta½ta½kicca visesa½ anapekkhitv± atulyabalena abhibhavitv± sahaj±ta dhamme attano attano kiccesu anivattam±ne katv± dhura v±hit±; indriyakicca½ pana vij±nan±dikicca½ ±rabbha pavuccat²ti; ±haranti sahaj±t±dipaccayas±maññato atirekena as±dh±raºapaccayasattivisesena haranti pavattent²ti ±h±r±; ±harantiv± ajjhattasambh³t± te te paccayadhamm± paccayuppannadhamm±ca att±nañceva attano attano paccayakicca½ paccayuppannakiccañca suµµhu haranti vahanti eteh²ti ±h±r±; yath±hasabbe satt± ±h±raµµhitik±ti; etthaca sabbe satt±ti etena sabbe ajjhattasambh³t± paccayapaccayuppannadhamm± vutt±; ±h±raµµhitik±ti paccayaµµhitik±; yath±raha½ catuv²satipaccayehi µhitisabh±v±ti attho; nanucettha paccay±h±rova vutto; na ±h±rapaccayo; idha pana catubbidho ±h±rapaccayadhammova vuttoti; sacca½, paccayaµµhena pana ±h±ran±mak±na½ sabbesa½ catuv²satipaccayadhamm±na½ majjhe yedhamm± catt±ro ±h±r±ti visesetv± vutt±; te tesa½ paccay±h±r±na½pi ±h±rabh³t±ti siddh± hont²ti; imasmi½ atthe catunna½ ±h±r±na½ mahanta bh±vo p±kaµo hot²ti; tattha yath± yavab²j±na½v± s±lib²j±na½v± ±nubh±vo n±ma ka¼iraªkur±na½ upp±d±na padh±na½ hoti; tatopara½ pana sassabh±va½ patv± cha pañca m±se va¹¹hiy±v± µhitiy±v± pathavi rasa-±poras±na½ ±nubh±vo padh±na½ hoti; evameva½ kaba¼² k±r±h±r³paj²v²na½ k±masatt±na½ kammassa ±nubh±von±ma paµisandhir³pupp±dane padh±na½ hoti; tatopara½ pana y±vat±yuka½ va¹¹h²y±v±µhitiy±v± utu-±h±r±na½ ±nubh±vo padh±na½ hoti; kammajar³p±ni hi y±va ±sannamaraº± pavattam±n±nipi utu-±h±rehi anuggahit±ni-eva pavattanti; utuca ±h±ru patthambhitoyeva attano kicca½ karoti; tasm± tesa½ satt±na½ catusantatir³pa½ kaba¼²k±r±h±rena anupatthambh²yam±na½ cira½ napavattati; upatthambh²yam±na½eva y±vat±yuka½ pavattati; yath±ca sakuº±v± ¹a½samakas± dayov± tuº¹ena ±h±ra½ gahetv± attabh±va½ posenti; tuº¹e asante ±h±ra½ alabhant± maranti; evameva ime satt± phassena ±rammaºesu rasa½ gahetv± vedan±saªkh±ta½ upabhogaparibhoga½ samp±detv± taºh±vepulla½ patv± tividha½ vaµµa½ p³retv± y±vajjatan±pi vaµµe anukaºµham±n± pavattanti;