Gahaµµhas²le pana pakati gahaµµh±na½ gahaºavaseneva sam±d±na½ siddha½ hoti. Tasm± ekatogaºhante sabb±ni sam±dinn±ni honti. Ekasmi½ca bhinne sabb±ni bhinn±ni honti. Sabb±ni puna sam±d±tabb±ni. Visu½ visu½ gaºhante pana ya½ v²tikkamati, etadevabhijjati. Tadeva puna sam±d±tabba½ hot²ti. Paricchinnak±l± tikkamane pana sabba½ sam±d±na½ v³pasammatiyeva. Duss²labh±vo panettha pañcanna½ niccas²l±na½ bhedena veditabbo. Nicc±niccesu pana ya½ niccameva vaµµati. Anicca½ navaµµati s±vajja½ hoti. Ta½ niccas²la½ n±ma. Ya½ pana nicca½pi vaµµati. Mahanta½ puññ±bhisanda½ hoti. Anicca½pi vaµµati s±vajja½ na hoti. Ta½ aniccas²la½n±ma. Tattha bhikkhu bh±ve µhitassa bhikkhus²la½ s±maºerabh±ve µhitassa s±maºeras²la½ pakatigahaµµh±na½pañcas²la½ pabbajitasaªkhepagat±na½ up±sak±na½ t±pasaparibb±jak±nañca dasas²la½ niccas²la½n±ma. Tesañhi ta½ ta½ yath±saka½ s²la½ nicca½ suddha½ katv± rakkhitumeva vaµµati. Arakkhant±na½ bhikkhubh±v±diko s±vajjo hoti asuddho. Kasm±, attano anur³passa ±c±rassa vipattito. Pakatigahaµµh±na½ pana aµµhaªguposathas²la½ aniccas²la½n±ma. Tañhi tesa½ vuttanayena nicca½pi vaµµati. Anicca½pi vaµµati. Tath± dasas²lañca. Tañhi pakati gahaµµh±na½ aniccas²lameva hoti. Gihinivattha½ pah±ya k±s±yavatthadh±raºena pabbajitasaªkhepagat±na½ eva niccas²la½. Yath± hi pakatimanuss±na½ pañcas²la½ sam±dinna½pi asam±dinna½pi nicca½ rakkhitumeva vaµµati. V²tikkamitu½ navaµµati. Tath± pabbajitavesadh±r²na½ dasas²la½ sam±dinna½pi asam±dinna½pi nicca½ rakkhitumeva vaµµati. V²tikkamitu½ navaµµati. Vesadh±raºena saha siddhatt±ti.
Upari vuccam±n± samathavipassan±vasena duvidh± bh±van± bh±van±n±ma. S± idha appana½ apatt±va adhippet±. Dhammavinayapari yattiy± saha anavajjakammasippavijj±µh±nesu paricayakaraºa cetan±pi ettheva saªgayhati. Ratanattaye pana m±t±pit³su kulejeµµhesu ±cariyesu dhammikasamaºabr±hmaºesu aññesuca guºavayavuddhesu yath±raha½ paccuµµh±na½ vandana½ añjalikaraºa½ s±micikaraºa½ vattapaµivattakaraºanti evam±disabba½ apac±yana½n±ma. Tesaññeva aññesañca ±gantukagamika-addhik±na½ gil±n±na½ jiºº±na½ kicca karaº²yesu sabrahmac±r²na½ c²varakamm±d²su paresa½ ta½ta½puñña kammesuca parisuddhena hitapharaºacittena attanokiccesu viya k±yav±c±hi v±y±makaraºa½ veyy±vacca½n±ma. Attan± katassa yassakassaci puññassa parehi s±dh±raºakaraºa½ pattid±na½n±ma. Parehi dinn±ya pattiy± anumodana½ attamanat±pavedana½ patt± numodana½n±ma. Adinnassa puññassa anumodana½ pana anumodanameva hoti. Na patt±numodana½. Pattiy±-eva abh±vato. Pattica duvidh± uddisik± anuddisik±ti. Tattha att±na½ uddisika½ anumodantasseva diµµhadhammavedan²ya½ j±tanti veditabba½. Ida½ pana dvaya½ d±napuññesu-eva visesato p±kaµa½. Tañhi uddisaka½ katv± devat±na½v± paradattupaj²vipet±na½v± vem±nikapet±na½v± vinip±tik±sur±na½v± dinna½ anumoditañca tesa½ taªkhaºe-eva diµµhadhamma vedan²ya½ j±tanti. Atthahita paµisa½yutt±ya dhammakath±ya yoniso manasik±re µhatv± savanañca kathanañca dhammasavana½ dhamma desan±can±ma. Niravajjakammasippavijj±µh±n±na½ savanakathanacetan±ca etthevasaªgayhanti.
Natthi dinna½ natthiyiµµhanti-±dinayapavatt±ya dasavatthuk±ya micch± diµµhiy±v± issaranimm±n±didiµµhiy±v± diµµhamaªgal±didiµµhiy±v± visuddha½ katv± tehi tehi vatth³hiv± yutt²hiv± k±raºehiv± kammasakat± ñ±ºasaªkh±t±ya samm±diµµhiy± vod±nakaraºa½ diµµhujukamma½n±m±ti. Yattha pana tividhameva puññakriyavatthu ±gata½. Tattha pattid±n±numodan±ni d±ne saªgayhanti. Iss±maccher±na½ paµipakkhabh±vena ta½ sabh±vatt±. Apac±yanaveyy±vacc±ni s²le saªgayhanti. Tesa½ c±ritta s²latt±. Ses±ni t²ºi bh±van±maye saªgayhanti. Ta½ sabh±vatt±. Kammaµµh±navinimutto dhammon±ma natth²ti hi vutta½. Diµµhujukammañca ñ±ºa va¹¹hanamev±ti. T²svevav± eta½ saªgayhati. Diµµhujukamma½ sabbesa½ niyama lakkhaºantiti aµµhakath±ya½ vutta½. Satiyeva hi kammasakat±ñ±ºe d±n±d²ni t²ºi sampajjant²ti. Manokammamev±ti manasmi½eva kammapatha kiccasiddhito manokamma½eva.
[158] Vibh±vaniya½ pana
“Viññattisamuµµh±pakatt± bh±vena k±ya dv±r±d²su appavattanatoti” vutta½. Ta½ na sundara½.
Na hi viññattisamuµµh±paka½ abhiññ±kusala½ k±yadv±r±d²su pavattam±na½pi k±yavac²kammasaªkhya½ gacchati, k±yav±c±na½ kammapatha aªgabh±v±sambhavatoti. Tañca bh±van±mayanti d±nas²lavasena appavattanato. Kevala½ bh±van±kammavisesatt± tañca mahaggata kusala½ bh±van±kamma meva hoti. Ya½ pana paµisambhid± magge pathamajjh±nena n²varaº±na½. Dut²yena vitakkavic±r±na½. Tat²yena p²tiy±. Catutthena sukhadukkh±na½ pah±na½ s²la½. Veramaºi s²la½. Cetan± s²la½. Sa½varo s²la½. Av²tikkamo s²lanti vutta½. Ta½ pariy±yena vuttanti veditabba½. Appan±pattanti bh±van± balena ±rammaºe anupavisitv± acalaµµhitibh±vena pavattanato appan±patta½ kamma½ hoti.
[159] Vibh±vaniya½ pana
“Pubbabh±gapavatt±na½ k±m±vacarabh±vatoti” k±raºa½ vutta½. Ta½ na sundara½.
Na hi tesa½ k±m±vacarat±matta½ appan±pattiy± k±raºa½ hot²ti. Jh±naªgabheden±ti vutta½. Jh±nabheden±ti pana vattabba½. Jh±naªgabheden±tiv± jh±naªgasamud±yabheden±ti attho, jh±nabhedena icceva vutta½ hoti. Kusalakamma½
153. Etth±ti etasmi½ p±kaµµh±nacatukke. Uddhaccarahitanti uddhaccasahagatacetan±vajjita½. Kasm± pana uddhaccacetan± idha pajjit±ti. Paµisandhi-an±ka¹¹hanato. Katha½ viññ±yat²ti ce. Dhammasaªgahe dassanena pah±tabbesu ta½ avatv± bh±van±ya pah±tabbesu eva vuttatt±. Yath±ha-catt±ro diµµhigatasampayuttacittupp±d± vicikicch±sahagato cittupp±do, ime dhamm± dassanena pah±tabb±tica, uddhaccasahagato cittupp±do, imedhamm± bh±van±yapah± tabb±tica, ses± pana catt±ro diµµhigatavippayuttacittupp±d± dve paµighasampayuttacittupp±d±ca siy± dassanenapah±tabb± siy± bh±van±ya pah±tabb±ti tattha vutt±. Kathañca viññ±yati. Yo dassanenapah±tabbesu na vutto, so akusaladhammo paµisandhi½ n±ka¹¹hat²ti. Paµµh±ne dassanenapah±tabbadhammesu-eva n±n±kkhaºika kammapaccayassa uddhaµatt± itarattha tassa anuddhaµatt±ti. Yath±ha-sahaj±t± dassanenapah±tabb± cetan± sampayuttak±na½ dhamm±na½ cittasamuµµh±n±nañca r³p±na½ kammapaccayenapaccayo. N±n±kkhaºik± dassanena pah±tabb± cetan± vip±k±na½ khandh±na½ kaµatt±ca r³p±na½ kammapaccayena paccayotica sahaj±t± bh±van±ya pah±tabb± cetan±sampayuttak±na½dhamm±na½ citt±samuµµh±n±nañcar³p±na½ kammapaccayena paccayotica. Naca n±n±kkhaºika kammapaccayasattiy± vin± vip±kupp±dana½n±ma atth²ti. Yadi-eva½ s± pavattivip±ka½pi najanet²ti sakk± vattuntice.Na. Paµisambhid±vibhaªge tass± vip±kassa uddhaµatt±. Yath±ha-katame dhamm± akusal±. Yasmi½ samaye akusala½ citta½ uppanna½ hoti upekkh±sahagata½ uddhaccasampayutta½ r³p±rammaºa½v±.La. Ime dhamm± akusal±. Imesu dhammesu ñ±ºa½ dhammapaµisambhid±. Tesa½ vip±ke ñ±ºa½ atthapaµisambhid±ti. Ten±ha pavattiya½ pana sabba½pi dv±dasavidhanti-±di.
[160] Ya½ pana vibh±vaniya½
“Adhimokkhavirahena sabbadubbala½pi vicikicch±sahagata½ paµisandhi½ ±ka¹¹hati. Adhimokkhasampayogena tato balavanta½pi uddhaccasahagata½ n±ka¹¹hat²ti” vutta½. Ta½ na sundara½.
Na hi adhimokkhavirahamattena vicikicch±sahagata½ sabbadubbalantica adhimokkhasampayogamattena uddhaccasahagata½ tato balavantantica sakk± vattu½. Satthari kaªkhati dhamme kaªkhat²ti evam±din± nayena vutt±ya vicikicch±ya attano visaye mah±hatthin±gassa viya balavataratt± ativiya k±¼akadhammatt±c±ti. Tath± his± ekantena dassanenapah±tabbesu padh±nabh±vena vutt±. Tatoyevaca paµisandhi-±ka¹¹hana½pi tass± viññ±tabba½ hot²ti. Sabh±vaviruddhatt±yeva pana vicikicch±sahagata½ adhimokkharahita½ hot²ti yutta½. Tasm± uddhaccasahagatameva sabbadubbalanti veditabba½. Sabbatth±p²ti sugatiduggativasena sabbasmi½pi. Yath±rahanti tesu lokesu laddhavatthudv±r±nur³pa½. Vipaccat²ti vip±ceti vipakkabh±va½ ±p±deti. Sabba½piv±dv±dasavidha½ akusalakamma½ satt± kusalap±k±ni hutv± vipaccati, vipakkabh±va½ gacchat²ti attho.
Yasm± kusalakamm±ni ap±yabh³miya½pi pavattiya½ mah±sampattiyo samuµµh±petv± mahiddhik±na½ n±gasupaºº±d²na½ sant±ne sayameva attanovip±kassa ok±sa½ katv± sukhavip±ka½ janayanti. Aññesa½pi ±p±yik±na½ tena tena k±raºena iµµh±rammaºa sam±yoge sati attano vip±kassa ok±sa½ labhitv± sukhavip±ka½ janayanti. Tasm± tath±pavattiyañc±ti-±di m±ha. Na hi t±ni sukhavip±k±ni akusakammassa vip±k±ni bhavitu½ arahanti. Vutteñheta½ vibhaªge aµµh±nameta½ anavak±so, ya½ k±yaduccaritassa iµµho kanto man±po vip±ko nibbatteyy±ti-±di. Tattha mah±vip±k±ni sugati k±maloke ahetuk±ni aµµhapi sabbasmi½ k±maloke tesuca pañcacakkhuviññ±ºa sotaviññ±ºa sampaµicchana sant²raºa yuga¼±ni r³paloke vipaccat²ti vutta½ yath±raha½ vipaccat²ti. R³p±vacara kusalañhi kammasamuµµh±nar³p±ni janayanta½pi saya½ vipaccam±na½ ±rammaºantare aññabh³mika vip±kabh±vena navipaccati. K±mavir±gabh±van±bh±vena pana appan±patta kamma visesatt± k±mataºh±ya avisayabh³te nimitt± rammaºe attan± sabbaso sadisena mahaggatabh±vapattena r³pa vip±kabh±veneva vipaccati. Tasm± r³palokepi t±ni pañcavip±k±ni k±m±vacarakusalassev±ti veditabb±n²ti. Dv²su kammassa vipaccanaµµh±nesu paµisandhin±ma mahanta½µh±na½ hoti. Tasm± tad± vipaccanta½ kamma½ attano s±matthiy±nur³pa½ n±tih²na½ vip±ka½ janetu½ sakkoti. Pavattiya½ pana n±n±µh±nesu n±n±kiccehi vipaccati. Tasm± tad± vipaccanta½ kamma½ attano s±matthiy±nur³pa½ vipaccetu½ nasakkoti. Pañcaviññ±ºaµµh±n±d²su parittakesu vipaccam±na½ µh±n± nur³pa½ vipaccati. Tad±rammaºaµµh±ne vipaccam±na½ yebhuyyena javan± nur³pa½ vipaccati. Tasm± so¼asakamaggo dv±dasakamaggo ahetu kaµµhakanti eva½ekekassa kammassa vip±kappabhedo pavattotita½ pabheda½dassetu½ tatth±p²ti-±dim±ha.
Kusala½ duvidha½ sampaj±nakata½ asampaj±nakatanti. Tattha kamm± y³hanak±le antamaso heµµh± vutta½ diµµhujukammañ±ºa½pi suµµhu yojetv± kata½ sampaj±nakata½n±ma. Yath±ha-kammañca kammaphalañca saddahitv± kata½ sampaj±nakata½ n±m±ti. Diµµhujukammañ±ºa matta½pi ayojetv± ta½ asampaj±nakata½ n±ma. Yath±ha-kamma½pi kammaphalampi aj±nitv± kata½ asampaj±nakata½ n±m±ti. Tattha sampaj±nakata½ tihetuka½ hoti. Asampaj±nakata½ duhetuka½. Yath±ha-sampaj±nakaraºa½ pana catuñ±ºasampayuttehi hoti. Asampaj±na karaºa½ cat³hi ñ±ºavippayutteh²ti. Tattha ekameka½ ukkaµµha½ omakanti duvidha½ hoti. Tattha kusalasamaye pariyuµµhite n²varaºadhammev± attukka½sana paravambhan±dike p±padhammev± suµµhu sodhetv± kata½ ukkaµµha½ n±ma. Asodhetv± kata½ tehivokiººa½ omaka½n±ma. Apica, ya½ katv± pacch± l±bh± vata me. Naca vata me al±bh±. Suladdha½ vata me. Naca vata me dulladdha½. Yassa me ²disa½ puñña½ pasutanti eva½ punappuna½ anumodita½. Ta½ ukkaµµha½. Ya½ katv± pacch± yenakenaci k±raºena duµµhukata½ may±ti vippaµis±ro uppajjati. Ta½omaka½. Eva½ catubbidhassa kammassa vasena catubbidha½ vip±ka koµµh±sa½ vibhajitv± dassetu½ tath±p²ti-±di m±ha. Tatth±p²ti tasmi½ k±m±vacarakusalepi. Tihetukamukkaµµhanti ukkaµµhabh³ta½ paº²tabh³ta½ catubbidha½ tihetuka½. Tihetukapaµisandhinti catubbidha½ tihetuka paµisandhivip±ka½. Etthaca ekacetan± ekameva paµisandhi½ deti. Pavattivip±ka½ pana asaªkhyeyyesupi bhavesu detiyeva. Ettha siy±–