9. Brahmavih±raniddesavaŗŗan±
Mett±bh±van±kath±vaŗŗan±
240. Metta½ brahmavih±ra½. Bh±vetuk±men±ti upp±detuk±mena paccavekkhitabboti sambandho. Sukhanisinnen±ti visama½ anis²ditv± pallaŖk±bhujanena sukhanisinnena. Kasm±ti paccavekkhaŗ±ya k±raŗapucch±, ańńa½ adhigantuk±mena ańńattha ±d²nav±nisa½sapaccavekkhaŗ± kimatthiy±ti adhipp±yo. Mett± n±ma atthato adoso. Tath± hi adosaniddese metti mett±yan± mett±yitattanti (dha. sa. 1062) niddiµµha½. Khant²ti ca idha adhiv±sanakkhanti adhippet±. S± pana atthato adosappadh±n± catt±ro ar³pakkhandh±ti mett±ya sijjham±n±ya titikkh±khanti siddh± eva hot²ti ±ha khanti adhigantabb±ti. Tena khantiya½ ±nisa½sapaccavekkhaŗ± satthik±v±ti dasseti. Abhibh³to pariyuµµh±nena. Pariy±dinnacitto kusaluppattiy± ok±s±l±bhena. ¾d²navo daµµhabbo p±ŗagh±t±divasena diµµhadhammikasampar±yik±di-anattham³labh±vato. Khant² parama½ tapoti par±pak±rasahan±dik± titikkhalakkhaŗ± khanti uttama½ tapo akattabb±karaŗakattabbakaraŗalakkhaŗ±ya samm±paµipattiy± m³labh±vato. Khantibala½ bal±n²kanti parama½ maŖgalabh³t± khanti eva bala½ etass±ti khantibala½. Vuttańhi khantibal± samaŗabr±hmaŗ±ti. Dos±dipaµipakkhavidhamanasamatthat±ya an²kabh³tena teneva ca khantibalena bal±n²ka½. Khanty± bhiyyo na vijjat²ti attano paresańca anatthapaµib±hano, atth±vaho ca khantito uttari apassayo natthi. Vivecanatth±y±ti vikkhambhanatth±ya. Khantiy± sa½yojanatth±ya att±nanti adhipp±yo. Bh±vana½ d³sent²ti dos±, puggal±yeva dos± puggalados±. Yesu bh±van± na sampajjati, ańńadatthu vipajjateva, te eva vutt±. Paµhamanti vakkham±nena koµµh±sato koµµh±santarupasa½haraŗanayena vin± sabbapaµhama½. Piy±yitabbo piyo, tappaµipakkho appiyo. So saŖkhepato duvidho atthassa ak±rako, anatthassa k±rakoti. Tattha yo attano, piyassa ca anatthassa k±rako, so veripuggalo daµµhabbo. Yo pana attano, piyassa ca atthassa ak±rako, appiyassa ca atthassa k±rako, attha½ me n±car²ti-±din± (dha. sa. 1237), appiyassa me aman±passa attha½ acar²ti-±din± ca ±gh±tavatthubh³to, so appiyo, ananuk³lavuttiko aniµµhoti attho. LiŖgavisabh±geti itthiliŖg±din± liŖgena visadise. Odhisoti bh±gaso. Tissa datt±ti-±din± odhisakanti attho. Id±ni yath±vuttesu chasu puggalesu abh±vetabbat±ya k±raŗa½ dassento appiya½ h²ti-±dim±ha. Tattha appiya½ hi piyaµµh±ne µhapento kilamat²ti dosena bh±van±ya saparissayatam±ha. Appiyat± hi piyabh±vassa ujupaµipakkh±, na ca tassa piyaµµh±ne µhapanena vin± bh±van± sijjhati. Atippiyasah±yaka½ majjhattaµµh±ne µhapento kilamat²ti r±gena bh±van±ya saparissayatam±ha atippiyasah±yassa gehassitapemaµµh±nabh±vato. Ten±ha appamattakep²ti-±di. Majjhatta½ iµµh±niµµhat±hi majjhasabh±va½ neva piya½ n±ppiyanti attho. Garuµµh±ne piyaµµh±ne ca µhapento kilamati majjhatte sambh±van²yapiy±yitabbat±na½ abh±v±. Na hi ajjhupekkhitabbe bh±van²yat±, man±pat± v± paccupaµµh±ti, piyagarubh±vasampanne ca paµhama½ mett± bh±vetabb±. Kodho uppajjati koµµh±santarabh±v±nupanayanato. Tamev±ti visabh±galiŖgameva. LiŖgasabh±geti avisesetv± piyapuggaleti ±ha. Bhittiyuddhamak±s²ti s²la½ adhiµµh±ya pihitadv±re gabbhe sayanap²µhe nis²ditv± metta½ bh±vento mett±mukhena uppannar±gena andh²kato bhariy±ya santika½ gantuk±mo dv±ra½ asallakkhetv± bhitti½ bhinditv±pi nikkhamituk±mat±ya bhitti½ pahari. Ten±ha mett±yan±mukhena r±go vańcet²ti (netti. aµµha. 21), andhatama½ tad± hoti, ya½ r±go sahate naranti ca. ¾d±nanikkhepaparicchinne addh±paccuppannabh³te dharam±nat±ya paccakkhato viya upalabbham±ne khandhappabandhe idha satt±diggahaŗa½, na tiyaddhagateti ±ha k±lakate pan±ti-±di. Kasm± pana k±lakate mett±bh±van± na ijjhat²ti? Mett±by±p±rassa ayogyaµµh±nabh±vato. Na hi matapuggalo hit³pasa½h±r±raho. Yattha sati sambhave payogato hit³pasa½h±ro labbheyya, tattheva m±naso hit³pasa½h±ro yujjeyya. Dukkh±panayanamodappavatt²supi eseva nayoti karuŗ±bh±van±d²nampi k±lakate anijjhana½ vuttanti daµµhabba½. Ańńattha paguŗamett±jh±no ±cariyassa k±lakatabh±va½ aj±nanto ta½ mett±ya pharituk±mo ±cariya½ ±rabbha metta½ ±rabhat²ti vutto. Ten±ha paguŗ±va me mett±jh±nasam±patt²ti. Nimittanti ±rammaŗa½. Gaves±h²ti ya½ puggala½ uddissametta½ ±rabhasi, so j²vati na j²vat²ti j±n±h²ti attho. Mett±yantoti metta½ karonto, metta½ bh±ventoti attho. 241. Attani bh±van± n±ma sakkhibh±vatth±ti n±n±vidhasukh±nubandha-anavajjasukha-aby±sekasukh±di ya½ attani upalabbhati, ta½ nidassento tassa vattam±nat±ya ±ha aha½ sukhito hom²ti. Sar²rasukha½ n±ma anekantika½, ²disassa puggalassa anok±sa½ cittadukkhanti tadabh±va½ sandh±y±ha niddukkhoti v±ti. Hom²ti sambandho. Tath± averoti-±d²su, visesato ca dukkh±bh±ve sukhasańń±. S± pan±ya½ niddukkhat± ver²na½ puggal±na½ verasańńit±na½ p±padhamm±na½ abh±vato, visesato by±p±davirahato ²ghasańńit±ya ²tiy± abh±vato, anavajjak±yikasukhasamaŖgit±ya ca hot²ti dassento ±ha avero aby±pajjo an²gho sukh²ti. Att±na½ parihar±m²ti eva½bh³to hutv± mama attabh±va½ pavattemi, y±pem²ti attho. Eva½ sante ya½ vibhaŖge vutta½, ta½ virujjhat²ti sambandho. Eva½ santeti eva½ sati, yadi attanipi mett± bh±vetabb±ti attho. Ya½ vibhaŖge vuttanti vatv± vibhaŖgadesan±ya sam±nagatika½ suttapada½ ±haranto kathańca bhikkh³ti-±dim±ha. Tassattho parato ±gamissati. Tanti vibhaŖg±d²su vacana½. Appan±vasen±ti appan±vahabh±van±vasena. Idanti aha½ sukhito hom²ti-±divacana½. Sakkhibh±vavasen±ti aha½ viya sabbe satt± attano sukhak±m±, tasm± tesu may± attani viya sukh³pasa½h±ro k±tabboti eva½ tattha att±na½ sakkhibh±ve µhapanavasena. Ten±ha sacepi h²ti-±di. Kasm± pana attani bh±van± appan±vah± na hot²ti? Attasinehavasena saparissayabh±vato. Koµµh±santare pana bh±vitabh±vanassa tatth±pi s²masambhedo hotiyeva. Sabb± dis±ti anavases± dasapi dis±. Anuparigamma cetas±ti cittena pariyesanavasena anugantv±. Nevajjhag± piyataramattan± kvac²ti sabbuss±hena pariyesanto atisayena attato piyatara½ ańńa½ satta½ katthaci dis±ya neva adhigaccheyya na passeyya. Eva½ piyo puthu att± paresanti eva½ kassaci attato piyatarassa anupalabbhanavasena puthu visu½ visu½ tesa½ tesa½ satt±na½ att± piyo. Tasm± tena k±raŗena, attak±mo attano hitasukha½ icchanto, para½ satta½ antamaso kunthakipillikampi, na hi½se na haneyya, na viheµheyy±ti attho. Aya½ nayoti sabbehi sattehi, attano ca piyatarabh±va½ nidassetv± tesu karuŗ±yana½ vadat± bhagavat± sukhesit±ya att±na½ sakkhibh±ve µhapetv± sattesu mett± bh±vetabb±ti mett±bh±van±ya nayadassana½ katamev±ti attho. 242. Sukhapavattanatthanti sukhena akicchena mett±ya pavattanattha½. Yv±ss±ti yo puggalo assa yogino. Piyoti iµµho. Man±poti manava¹¹hanako. Gar³ti guŗavisesavasena garuk±tabbo. Bh±van²yoti sambh±vetabbo. ¾cariyamattoti s²l±din± ±cariyappam±ŗo. Piyavacan±d²n²ti ±di-saddena atthacariy±dike saŖgaŗh±ti. S²lasut±d²n²ti ±di-saddena saddh±dike, dhutadhammaj±gariy±nuyog±dike ca saŖgaŗh±ti. K±manti yuttappattak±rit±sukhasiddhid²panoya½ nip±to. Teneta½ d²peti t±disa½ puggala½ uddissa bh±vana½ ±rabhanto yog² yuttappattak±r², sukhena cassa tattha bh±van± ijjhati, tena pana yogin± t±vat± santoso na k±tabboti. Ten±ha appan± sampajjat²ti-±di. S²m±sambhedanti mariy±d±panayana½, att± piyo majjhatto ver²ti vibh±g±karaŗanti attho. Tadanantaranti tato piyaman±pagarubh±van²yato, tattha v± mett±dhigamato anantara½. Atippiyasah±yake mett± bh±vetabb±ti sambandho, garuµµh±n²ye paµiladdha½ mett±manasik±ra½ atippiyasah±yake upasa½haritabbanti attho. Sukh³pasa½h±rakatassa ta½ hoti pageva paµipakkhadhamm±na½ vikkhambhitatt±. Atippiyasah±yakato anantara½ majjhatte mett± bh±vetabb± majjhatta½ piyagaruµµh±ne µhapetu½ sukarabh±vato. Atippiyasah±yakatoti ca ida½ purim±vattha½ gahetv± vutta½. Paguŗamanasik±r±dhigamato paµµh±ya hissa sopi piyaµµh±ne eva tiµµhati. Majjhattato ver²puggaleti majjhattapuggale mett±yantena tattha paguŗamanasik±r±dhigamena piyabh±va½ upasa½haritv± tadanantara½ ver²puggala½ bh±van±ya majjhatte µhapetv± tato majjhattato piyabh±v³pasa½h±rena ver²puggale mett± bh±vetabb±. Ver²puggaleti ca ida½ purim±vattha½ gahetv± vutta½. Ekekasmi½ koµµh±se mudu½ kammaniya½ citta½ katv±ti piyagaruµµh±n²yo, atippiyo, majjhatto, ver²ti cat³su puggalakoµµh±sesu paµhama½ t±va piyagaruµµh±n²ye mett±bh±vana½ adhigantv± vas²bh±vappattiy± tath±pavatta½ citta½ koµµh±santar³pasa½h±rattha½ mudu½ kammaniya½ katv± tadanantara½ atippiyasah±ye atippiyabh±va½ vikkhambhetv± piyabh±vamatte citta½ µhapentena bh±van± upasa½haritabb±, tampi vas²bh±v±p±danena mudu½ kammaniya½ katv± tadanantara½ majjhatte ud±sinabh±va½ vikkhambhetv± piyabh±va½ upaµµhapetv± bh±van± upasa½haritabb±, puna tampi vas²bh±v±p±danena mudu½ kammaniya½ katv± tadanantara½ verimhi ver²sańńa½ vikkhambhetv± majjhattabh±v³paµµhapanamukhena piyabh±va½ upp±dentena bh±van± upasa½haritabb±. Tena vutta½ tadanantare tadanantare upasa½haritabbanti, jh±nacitta½ upanetabba½ upp±detabbanti attho. Ver²puggalo v± natthi kammabalena v± etarahi payogasampattiy± v± sabbaso anatthakarassa abh±vato. Mah±purisaj±tikatt±ti mah±purisasabh±vatt± cirak±laparicayasamiddhakhantimett±nudday±diguŗasampannat±ya u¼±rajjh±sayatt±ti attho. T±diso hi sabbasaho par±par±dha½ tiŗ±yapi na mańńati. Tena vutta½ anattha½ karontepi pare ver²sańń±va nuppajjat²ti. Ten±ti tena yogin±. Atthi ver²puggaloti sambandho. 243. Purimapuggales³ti piy±d²su jh±nassa ±rammaŗabh³tesu purimesu puggalesu. Metta½ sam±pajjitv±ti paµigha½ vikkhambhetv± upp±dita½ mett±jh±na½ sam±pajjitv±. Mett±yantena paµigha½ paµivinodetabbanti ettha keci pana upac±rajjh±na½ samp±detv±ti attha½ vadanti, tesa½ upac±rajjh±nato vuµµh±nampi icchitabba½ siy± vuµµhahitv±ti vuttatt±. Pubbe tasmi½ puggale asatiy± amanasik±rena paµigha½ anupp±dentassa s±dh±raŗato ta½ vikkhambhetv± jh±nassa upp±dana½, sam±pajjanańca vutta½. Id±ni pana ta½ anussarantassapi manasi karontassapi yath± paµigha½ na uppajjati, ta½ vidhi½ dassetu½ ida½ vutta½ ta½ puggala½ mett±yantena paµigha½ vinodetabbanti. Mett±yanameva hi idha paµighavinodana½ adhippeta½. Na nibb±t²ti na v³pasammati.