Koµµh±savavatth±panakath±vaººan±

182. Add±riµµhakavaºº±ti abhinav±riµµhaphalavaºº±. Kaººac³¼ik±ti uparikaººasakkhalik±ya parabh±ga½ sandh±ya vutta½. Tiriya½ aññamaññena paricchinn±, katha½? Dve kes± ekato natth²ti.
¾sayoti nissayo, paccayoti attho.
184. Asambhinnak±¼ak± aññena vaººena asammissak±¼ak±.
185. Pattasadisatt± nakh± eva nakhapatt±ni. Nakh± tiriya½ aññamaññena paricchinn±ti visu½ vavatthitata½ sandh±ya vutta½. Tameva hi attha½ dassetu½ “dve nakh± ekato natth²”ti ±ha.
186. Dantap±¼iy±ti dant±valiy±. Y±naka-upatthambhin²ti sakaµassa dhuraµµh±ne upatthambhakadaº¹o. Dant±na½ ±dh±rabh³t± aµµhi hanukaµµhi.
187. Saªka¹¹hiyam±n±ti sampiº¹iyam±n±. Kosak±rakakoso upalliº¹upoµµalaka½, ya½ “koseyyaphalan”tipi vuccati. Puµabandha-up±hano sakalapiµµhip±dacch±dana-up±hano. ¾nisada½ ±sanapadeso. T³ºiro sar±v±so. Galakañcuka½ kaºµhatt±ºa½. K²µakul±vaka½ kharamukhakuµi.
Anulomena paµilomena c±ti ettha a½sapadesato paµµh±ya b±huno piµµhipadesena otaraºa½ anulomo, maºibandhato paµµh±ya b±huno purimabh±gena ±rohana½ paµilomo. Teneva nayen±ti dakkhiºahatthe vuttena nayena anulomena paµilomena c±ti attho. Sukhumamp²ti yath±vutta-o¼±rikacammato sukhuma½. Antomukhacamm±dikoµµh±sesu v± tacena paricchinnatt± ya½ durupalakkhaº²ya½, ta½ “sukhuman”ti vutta½. Tañhi vuttanayena ñ±ºena taca½ vivaritv± passantassa p±kaµa½ hoti. Idha chavipi tacagatik± ev±ti “taco upari ±k±sena paricchinno”ti vutto.
188. Nisadapoto sil±puttako. Uddhanakoµ²ti mattik±piº¹ena kata-uddhanassa koµi. T±lagu¼apaµala½ n±ma pakkat±laphalalasika½ t±lapaµµik±d²su limpitv± sukkh±petv± uddharitv± gahitapaµala½. Sukhumanti yath±vuttama½sato sukhuma½. Paºhikama½s±dith³l±na½ sakalasar²rassa kis±na½ yebhuyyena ma½sena paµicch±ditatt± vutta½ “tiriya½ aññamaññena paricchinnan”ti.
189. J±l±k±ro kañcuko j±lakañcuko. Visu½ vavatthitabh±veneva nh±r³ tiriya½ aññamaññena paricchinn±.
190. Dant±na½ visu½ gahitatt± “µhapetv± dvatti½sa dantaµµh²n²”ti vutta½. Eka½ jaººukaµµhi, eka½ ³ruµµh²ti eka-ggahaºa½ “ekekasmi½ p±de”ti adhikatatt±. Eva½ timatt±n²ti eva½ mattasaddehi ±nisadaµµhi-±d²ni idha avutt±nipi dasset²ti veditabba½. Evañca katv± “atirekatisata-aµµhikasamussayan”ti (visuddhi. 1.122) idañca vacana½ samatthita½ hoti.
K²¼±go¼ak±ni suttena bandhitv± aññamañña½ ghaµµetv± k²¼anago¼ak±ni. Dhanukadaº¹o d±rak±na½ k²¼anakakhuddakadhanuka½. Tattha jaªghaµµhikassa patiµµhitaµµh±nanti jaººukaµµhimhi pavisitv± µhitaµµh±nanti adhipp±yo. Tena ³ruµµhin± patiµµhita½ µh±na½ ya½ kaµiµµhino, ta½ aggacchinnamah±punn±gaphalasadisa½.
Kumbhak±rena nipph±dita½ uddhana½ kumbhak±rika-uddhana½. S²sakapaµµaveµhaka½ veµhetv± µhapita½ s²samaya½ paµµaka½. Yena sutta½ kantanti, tasmi½ takkamhi vijjhitv± µhapitago¼ak± vaµµan± n±ma, vaµµan±na½ ±va¼i vaµµan±va¼i.
Maº¹al±k±rena chinnava½saka¼²rakhaº¹±ni va½saka¼²racakkalak±ni. Avalekhanasatthaka½ ucchutac±valekhanasatthaka½.
192. Vakkabh±gena paricchinnanti vakkapariyantena bh±gena paricchinna½. Ito paresupi evar³pesu eseva nayo.
193. Ya½ niss±y±ti ya½ lohita½ niss±ya, nissayanissayopi “nissayo”tveva vuccati. Bhavati hi k±raºak±raºepi k±raºavoh±ro yath± “corehi g±mo da¹¹ho”ti. Atha v± yasmi½ r³pakal±pe hadayavatthu tampi lohitagatikameva hutv± tiµµhat²ti “ya½ niss±y±”ti vutta½.
194. Paº¹ukadh±tukanti paº¹usabh±va½.
195. Pariyonahanama½santi paµicch±dakama½sa½.
196. Udarajivh±ma½santi jivh±saºµh±na½ udarassa matthakapasse tiµµhanakama½sa½. “N²lan”ti vatv± n²la½ n±ma bahudh±tukanti ±ha “nigguº¹ipupphavaººan”ti.
197. Papph±sama½santi yath±µh±ne eva lambitv± thoka½ parivattakama½sa½. Nirasanti nih²narasa½. Nirojanti nippabha½, oj±rahita½ v±.
198. Obhagg±ti avabhujitv± µhit±. Sakkharasudh±vaººanti marumbehi katasudh±vaººa½. “Setasakkharasudh±vaººan”tipi p±µho, setasakkharavaººa½, sudh±vaººañc±ti attho.
199. Antassa ±bhujitv± ±bhujitv± µhitappades± antabhogaµµh±n±ni. Tesa½ bandhanabh³ta½ antaguºa½ n±m±ti dassento ±ha “antaguºanti antabhogaµµh±nesu bandhanan”ti. Kudd±lapharasukamm±d²ni karont±na½ antabhoge aga¼ante ekato ±bandhitv±, ki½ viya? Yantasuttakamiva yantaphalak±n²ti. Kimiva tattha µhitanti ±ha “p±dapuñchana…pe… µhitan”ti. Purimañcettha ±bandhanassa, dutiya½ µh±n±k±rassa nidassananti daµµhabba½.
200. Asita½ n±ma bhutta½ odan±di. P²ta½ n±ma pivanavasena ajjhohaµap±nak±di. Kh±yita½ n±ma sa½kh±dita½ piµµham³laphalakhajj±di. S±yita½ n±ma ass±dita½ ambapakkamadhuph±ºit±di.
Yatth±ti yasmi½ udare. Yanti ca udarameva pacc±masati. Yattha p±nabhojan±d²ni patitv± tiµµhat²ti sambandho. Suv±navamathu s±rameyyavanta½. Vivekanti vibh±ga½.
201. Heµµh±n±bhipiµµhikaºµakam³l±na½ antareti purimabh±gavasena n±bhiy± heµµh±padesassa pacchimabh±gavasena heµµhimapiµµhikaºµak±na½ vemajjhe. Ve¼un±¼ikasadiso padesoti adhipp±yo.
202. Samohitanti nicita½.
204. P³tibh±va½ ±panna½ kukkuµaº¹a½ p³tikukkuµaº¹a½. Uddeko pitt±d²hi vin± kevalo uddhaªgamav±to.
205. ¾c±mo avass±vanakañjika½.
206. Vakkahadayayakanapapph±se temayam±nanti ettha yakana½ heµµh±bh±gap³raºeneva temeti, itar±ni tesa½ upari thoka½ thoka½ paggharaºen±ti daµµhabba½.
207. Utuvik±ro uºhaval±hak±dihetuko. Visamacchinno bhis±dikal±po visama½ udaka½ paggharati, evameva½ sar²ra½ kesak³p±divivarehi upari, heµµh±, tiriyañca seda½ visama½ paggharat²ti dassetu½ visamacchinna-ggahaºa½ kata½.
208. Visam±h±ranti tad±pavattam±nasar²r±vatth±ya asapp±y±h±ra½, atikaµuka-accuºh±divisabh±g±h±ra½ v±. Sammohavinodaniya½ (vibha. aµµha. 356) pana “visabh±g±h±ran”tveva vutta½ tad± pavattam±n±na½ dh±t³na½ visabh±gatt±.
209. “Nh±nak±le”ti ida½ udakassa upari sinehassa sambhavadassanattha½ vutta½. Paribbhamantasinehabinduvisaµasaºµh±n±ti visaµa½ hutv± paribbhamantasinehabindusaºµh±n±. Utuvisabh±go bahiddh±samuµµh±no. Dh±tuvisabh±go antosamuµµh±no. Te pades±ti te hatthatal±dipades±.
210. Kiñc²ti uºh±diras±na½ aññatara½ ±h±ravatthu. Nesanti satt±na½. Hadaya½ ±gil±yat²ti visabh±g±h±r±di½ paµicca hadayappadeso vivattati.
211. Dadhino vissandana-accharaso dadhimutta½. Ga¼itv±ti sanditv±. T±lumatthakavivarena otaritv±ti matthakavivarato ±gantv± t±lumatthakena otaritv±.
212. Tela½ viya sakaµassa n±bhi-akkhas²s±na½ aµµhisandh²na½ abbhañjanakicca½ s±dhayam±n±. Kaµakaµ±yant²ti “kaµa kaµ±”ti sadda½ karonti. Anuravadassana½ heta½. Dukkhant²ti dukkhit±ni sañj±tadukkh±ni honti.
213. Sam³lak³lam±sa½ jh±petv± ch±rika½ avass±vetv± gahitay³so m±sakh±ro. Ucchiµµhodakagabbhamal±d²na½ cha¹¹anaµµh±na½ candanik±. Ravaºaghaµa½ n±ma pakatiy± sammukhameva hoti. Yassa pana ±raggamattampi udakassa pavisanamukha½ natthi, ta½ dassetu½ “amukhe ravaºaghaµe”ti vutta½. ¾y³hananti sam²hana½.
214. Evañh²ti-±di yath±vutt±ya uggahakosallapaµipattiy± nigamana½. Id±ni yath±vutta½ manasik±rakosallapaµipattimpi nigamanavasena gahetv± kammaµµh±na½ matthaka½ p±petv± dassetu½ “anupubbato”ti-±di ±raddha½. Tattha paººattisamatikkam±vas±neti kes±dipaººattisamatikkamavasena pavatt±ya bh±van±ya avas±ne. Apubb±pariyamiv±ti ekajjhamiva. Kes±ti iti-saddo ±di-attho, pak±rattho v±, evam±din± imin± pak±rena v±ti attho. Te dhamm±ti vaºº±divasena vavatth±pit± paµikk³l±k±rato upaµµhit± koµµh±sadhamm±.
Bahiddh±p²ti sasant±nato bahipi, parasant±nak±yep²ti attho. Manasik±ra½ upasa½harat²ti yath±vutta½ paµikk³lamanasik±ra½ upaneti. Yath± ida½, tath± etanti. Eva½ sabbakoµµh±sesu p±kaµ²bh³tes³ti yath± attano k±ye, eva½ paresampi k±ye sabbesu kes±dikoµµh±sesu paµikk³lavasena vibh³tabh±vena upaµµhites³ti attho. Ayamettha kasiºesu va¹¹hanasadiso yogino bh±van±viseso dassito.
Anupubbamuñcan±d²ti ±di-saddena suttantanayena vibh±vita½ v²riyasamat±yojana½ saªgaºh±ti. Punappuna½ manasi karototi vuttanayena attano k±ye kes±dike “paµikk³l± paµikk³l±”ti abhiºhaso manasik±ra½ pavattentassa yad± saddh±d²ni indriy±ni laddhasamath±ni visad±ni pavattanti, tad± assaddhiy±d²na½ d³r²bh±vena s±tisaya½ balappattehi sattahi saddhammehi laddh³patthambh±ni vitakk±d²ni jh±naªg±ni paµutar±ni hutv± p±tubhavanti. Tesa½ ujuvipaccan²kat±ya n²varaº±ni vikkhambhit±neva honti saddhi½ tadekaµµhehi p±padhammehi. Upac±rasam±dhin± citta½ sam±dhiyati, so ta½yeva nimitta½ ±sevanto bh±vento bahul²karonto appana½ p±puº±ti. Tena vutta½ “anukkamena appan± uppajjat²”ti. Sabb±k±ratoti vaºº±divasena pañcadh±pi. ti appan±.
Yadi paneta½ kammaµµh±na½ aviññ±ºak±subhakammaµµh±n±ni viya paµhamajjh±navasena sijjhati, atha kasm± “k±yagat±sat²”ti vuttanti ±ha “eva½ paµhamajjh±navasen±”ti-±di. N±n±vaººasaºµh±n±d²su dvatti½s±ya koµµh±sesu pavattam±n±ya satiy± kiccamettha s±tisayanti ±ha “satibalena ijjhanato”ti.
Pantasen±sanesu, adhikusalesu ca arati½, k±maguºesu ca rati½ sahati abhibhavat²ti aratiratisaho sar²rasabh±vacintanena anabhiratiy± pah²natt±. Tath± koµµh±sabh±van±ya attasinehassa parikkh²ºatt± bhayabherava½ sahati, s²t±d²nañca adhiv±sakaj±tiko hoti. Attasinehavasena hi purisassa bhayabherava½ hoti, dukkhassa ca anadhiv±sana½. Ima½ pana koµµh±sabh±vanamanuyuttassa na kevala½ paµhamajjh±namattameva, uttaripi paµivedho atth²ti dassetu½ “kes±d²nan”ti-±di vutta½.