4. Catuttho paricchedo
Ekavidh±diniddesavaººan±
127. Ito para½ pavakkh±mi, nayamekavidh±dika½;
±bhidhammikabhikkh³na½, buddhiy± pana vuddhiy±.
Aha½ ito para½ ito paricchedato para½ ekavidh±dika½ naya½ ±bhidhammikabhikkh³na½ buddhiy± vuddhitth±ya pavakkh±mi desess±mi. 128. Sabbamekavidha½ citta½, vij±nanasabh±vato sabba½ citta½ vij±nanasabh±vato ekavidha½, duvidhañca bhave citta½ ahetukasahetukato ida½ citta½ duvidha½ bhaveyya. 129. Puññ±puññavip±k± hi, k±me dasa ca pañca ca hi sacca½ k±me k±m±vacare kusal±kusalavip±k± dasa pañca ca kiriy± tisso iti sabbe aµµh±rasa cittupp±d± ahetuk±. 130. Ahetukato cittupp±dato ses± ekasattati cittupp±d± sahetuk±ti sahetuk± n±m±ti mahesin± t±din± avipar²tasabh±vena hetuv±din± paccayav±din± niddiµµh±. 131. Savatthuk±vatthukato savatthuka-avatthukavasena tath± ubhayavasena savatthukavasena, avatthukavasena ca sabba½ vuttappak±rena ca m±nasa½ tividha½ hoti. 132-4. Sabbo k±mavip±ko ca, r³pe pañcadas±pi ca cittupp±d± ±dimaggo paµhamamaggo hasitupp±do manodh±tukiriy±pi ca domanassadvayañc±pi tecatt±l²sa m±nas± vin± vatthu½ vatthu½ vajjetv± na uppajjanti, ekantena savatthuk± n±ma. Ar³p±vacaravip±k± ca ekantena avatthuk±, may± vuttato cittupp±dato ses±ni dvecatt±l²sa citt±ni ubhayath± savatthuk±vatthukavasena siyu½. 135. Ekek±rammaºa½ citta½, pañc±rammaºameva ca citta½ cha¼±rammaºakañceti eva½ imin± may± vuttappak±ren±pi tividha½ citta½ siy±. 136-8. Viññ±º±ni ca dve pañca, aµµha lokuttar±ni ca abhiññ±m±nasa½ µhapetv± sabba½ mahaggatañcev±ti tecatt±l²sa cittupp±d± pana ekek±rammaº± viññeyy± dh²rena. Tattha citte manodh±tuttaya½ pañc±rammaºa½ ²rita½ bhagavat±. May± vuttacittato ses±ni tecatt±l²sa citt±ni cha¼±rammaºik±ni mat±ni satthun±, tath± eva½ citta½ kusal±kusal±dito tividha½. ¾di-saddena aby±kata½ gahetabba½. 139. Ahetuka½ citta½ ekahetukañca citta½ dvihetukañca citta½ tihetukañca cittanti eva½ imin± pak±rena citta½ catubbidha½ vibh±vin± viññ±tabba½. 140-2. Heµµh± may±pi niddiµµh± aµµh±rasa cittupp±d± ahetuk±, vicikicchuddhaccasa½yutta½ citta½ ekahetuka½ eva½ ud²rita½ bhagavat±. K±me k±m±vacare puññavip±kakriyato kusalavasena ca vip±kavasena ca kiriy±vasena ca dv±dasadh± cittupp±d± akusal± ca dasadh± c±ti b±v²sati cittupp±d± duhetuk±. K±me k±m±vacare puññavip±kakriyato puññavasena ca vip±kavasena ca kiriy±vasena ca dv±dasadh± cittupp±d±. Sabba½ mahaggatañceva appam±ºa½ lokuttaracittañca tihetuka½. 143-50. R³p²riy±pathaviññatti-janak±janak±ditoti r³pa-iriy±pathaviññattijanakavasena r³pa-iriy±pathajanakavasena ca r³pajanakavasena ca tikicc±janakavasena c±ti-±d²hi pak±rehi sabba½ citta½ catubbidha½ hoti. Tattha tasmi½ citte dv±das±kusal±, k±madh±tuy± kusal±, tath± k±me dasa kiriy±, abhiññ±m±nasa½ dvaya½, ime b±tti½sa m±nas± r³p±ni samuµµh±penti, iriy±patha½ kappenti, viññatti½ janayanti. Kusal± mahaggatam±nas± kiriy± ca mahaggatam±nas±, aµµha an±savacitt±ni, chabb²sati ca m±nas± r³p±ni samuµµh±penti, iriy±patha½ kappenti. Copana½ na p±penti viññatti½ na janayant²ti attho. Ime cittupp±d± dukiccaniyat± dasa viññ±ºe µhapetv± dv²su bh³m²su vip±k± manodh±tudvayasant²raºattayamah±vip±kar³pavip±k±na½ vasena aµµh±rasa p±k± manodh±tu kiriy± cev±ti im±ni ek³nav²sati citt±ni r³p±ni samuµµh±penti, itaradvaya½ na karonti, puna dvepañcaviññ±º± paµhama½ “dasa viññ±ºe”ti vuttatt± “pun±”ti vutt±. Ar³p²su vip±k± ca sabbesa½ satt±na½ paµisandhicittañca arahato cuticittañca ime so¼asa m±nas± tikicc±ni na karonti. 151. Ekadviticatuµµh±na-pañcaµµh±nappabhedato ekakiccadvikiccatikiccacatukiccapañcakiccabhedena pañcadh± citta½ pañcapak±ra½ citta½ pañcanimmalalocano buddho akkh±si kathesi. 152. Kusal±kusal± sabbe, cittupp±d± mah±kriy±;
mahaggat± kriy± ceva, catt±ro phalam±nas±.
153. Sabbeva pañcapaññ±sa cittupp±d± javanaµµh±natoyeva javanakiccavaseneva ekaµµh±ne ekakicce nippapañcena satthun± taºh±m±nadiµµhivirahitena satthun± niy±mit± kathit±. 154. Puna dvepañcaviññ±º± cittupp±d± dassane savane tath± gh±yane s±yanaµµh±ne phusane paµip±µiy± satthun± niy±mit±. 155. Manodh±tuttika½ ±vajjane paµicchane, ete aµµhasaµµhi cittupp±d± ekaµµh±nikata½ ekakiccabh±va½ gat± patt± bhavanti. 156-8. Cittadvaya½ dviµµh±nika½ n±ma ud²rita½ bhagavat±, somanassayuta½ citta½ pañcadv±re sant²raºa½ siy±. Chadv±re tad±lambaºañca balav±rammaºe atimahant±rammaºe sati siy± tath± voµµhabbana½ pañcadv±resu voµµhabbana½ hoti. Manodv±resu pana sabbesa½ ±rammaº±na½ ±vajjana½ hoti, ida½ cittadvaya½ dviµµh±nika½ n±ma hoti. 159. Paµisandhiy± µh±nato paµisandhiy± kiccavasena bhavaªgassa µh±nato bhavaªgassa kiccavasena cutiy± µh±nato cutiy± kiccavasena te mahaggatavip±k± nava tiµµh±nik± tikicc±ti munin± mat±. 160-3. Aµµha k±m± mah±p±k±, paµisandhibhavaªgato paµisandhibhavaªgavasena tad±rammaºato ceva tad±rammaºavasena ca eva cutiµµh±navasena ca aµµha citt±ni catuµµh±nikacitt±ni honti, iti vacana½ dh²ro niddise, kusal±kusalap±kopekkh±sahagatadvaya½ pañcadv±re sant²raºa½ bhave, chadv±rikesupi balav±rammaºe sati tad±rammaºat± siy±. Paµisandhibhavaªg±na½ µh±navasena ca cutiµµh±navasena ca ida½ cittadvaya½ pañcaµµh±nikacitta½ n±m±ti ud²rita½ munin±. 164. Pañcakicca½ dvaya½ citta½, aµµhaka½ pana catukicca½, navaka½ tikicca½, dve cittupp±d± dvikicc±, imesa½ imehi cittupp±dehi sesa½ ekaka½ kicca½. 165. Bhavaªg±vajjanañceva, dassana½ sampaµicchana½;
sant²raºa½ voµµhabbana½, javana½ bhavati sattama½.
166. Chabbidha½ hoti ta½ channa½ ta½ citta½ channa½ cakkhusotagh±najivh±k±yamanoviññ±º±na½ pabhedato chabbidha½ hoti, cakkhusotagh±najivh±k±yamanodh±tumanoviññ±ºadh±t³na½ sattanna½ vasena citta½ sattadh± hoti. 167. Ekek±rammaºa½ chakka½, pañc±rammaºabhedato cha¼±rammaºato ceva cha¼±rammaºacittavasena mano citta½ aµµhavidha½ hoti. 168. Tattha tasmi½ citte dvepañcaviññ±º± ekekagocar± honti, dve cittupp±d± r³p±rammaºik±, dve dve cittupp±d± sadd±digocar±. 169. Pañc±bhiññ±vivajjita½ sabba½ mahaggata½, sabba½ lokuttarañca iti ida½ citta½ ekek±rammaºa½ bhave. 170. Ida½ chakka½ ekek±rammaºa½ vibh±vin± ñeyya½, manodh±tuttaya½ pañc±rammaºika½ n±ma bhave. 171. K±m±vacaracitt±ni catt±l²sa½ tath± ekeka½ sabb±ni abhiññ±ni ca cha¼±rammaºik±n²ti cha¼±rammaºik±ni n±ma paº¹itena viññeyy±ni. 172. Sattaviññ±ºadh±t³su pacchima½ manoviññ±ºadh±tuñca kusal±kusal±by±katavasena tidh± katv± navavidha½ citta½ hoti. 173. Manoviññ±ºadh±tuy± bhedo puññ±puññavaseneva vip±kakiriyabhedato chasattatividho hoti. 174. Manodh±tu½ vip±kakiriyabhedato dvidh± katv± pubbe vuttehi navadh± cittehi m±nasa½ dasadh± hoti. 175. Pacchima½ dh±tudvaya½ manodh±tumanoviññ±ºadh±tudvaya½, manodh±tu½ kusalavip±ka-akusalavip±kakiriy±vasena tidh± katv±, manoviññ±ºadh±tuñca kusal±kusal±by±katavasena tividh± katv± cakkhusotagh±najivh±k±yaviññ±ºehi saha citta½ ek±dasavidha½ hoti, iti ida½ vacana½ paº¹ito parid²paye. 176. Manoviññ±ºadh±tumpi kusal±kusal±dito kusal±kusalavip±kakiriy±vasena catudh± vibhajitv±na ta½ citta½ cakkhusotagh±najivh±k±yaviññ±ºehi saha tippak±r±ya manodh±tuy± ca saha dv±dasadh±pi dh²ro vade. 177-9. Citta½ cuddasaµµh±nabhedena cuddasadh± bhave, paµisandhiy± vasena ca bhavaªgavasena ca cutiy± vasena ca ±vajjanassa vasena ca pañcanna½ dassan±d²na½ kicc±na½ vasena ca sampaµicchanacetaso vasena ca sant²raºassa vasena ca voµµhabbanajavan±na½ vasena ca, yath± eva½ tad±rammaºacittassa vasena c±ti eva½ imin± pak±rena µh±nabhedato kiccabhedena cuddasadh± citta½ hoti, iti ida½ vacana½ dh²ro parid²paye parid²peyya. 180. Bh³mipuggalan±nattavasena bh³min±nattavasena, puggalan±nattavasena ca citt±na½ pavattito ida½ citta½ bahudh± hoti, iti vacanañca dh²ro vibh±vaye pak±seyya. 181. Idha imasmi½ s±sane yo bhikkhu matim± imasmi½ ekavidh±dinaye kusalo cheko hoti, abhidhamme pavatt± atth± tassa bhikkhuno hatthagat± hatthapaviµµh± ±malak± viya suddhamaºik± viya honti.
Iti abhidhamm±vat±raµ²k±ya
Ekavidh±diniddesavaººan± niµµhit±.
Catuttho paricchedo.