2. Niddesavaººan±
1. Ekakaniddesavaººan±
1. Id±ni yath±µhapita½ m±tika½ ±dito paµµh±ya vibhajitv± dassetu½– katamo ca puggalo samayavimuttoti-±dim±ha. Tattha idh±ti imasmi½ sattaloke. Ekacco puggaloti eko puggalo. K±lena k±lanti ettha bhummavasena attho veditabbo. Ekekasmi½ k±leti vutta½ hoti. Samayena samayanti ida½ purimasseva vevacana½. Aµµha vimokkheti r³p±vacar±r³p±vacara-aµµhasam±pattiyo. T±sañhi paccan²kadhammehi vimuccanato vimokkhoti n±ma½. K±yen±ti vimokkhasahaj±tena n±mak±yena. Phusitv± viharat²ti paµilabhitv± iriyati. Katamasmi½ panesa k±le vimokkhe phusitv± viharat²ti? Sam±patti½ sam±pajjituk±massa hi k±lo n±ma atthi, ak±lo n±ma atthi. Tattha p±tova sar²rapaµijagganak±lo, vattakaraºak±lo ca sam±pajjanassa ak±lo n±ma. Sar²ra½ pana paµijaggitv± vatta½ katv± vasanaµµh±na½ pavisitv± nisinnassa y±va piº¹±ya gamanak±lo n±gacchati, etasmi½ antare sam±pajjanassa k±lo n±ma. Piº¹±ya gamanak±la½ pana sallakkhetv± nikkhantassa cetiyavandanak±lo, bhikkhusaªghaparivutassa vitakkam±¼ake µh±nak±lo piº¹±ya gamanak±lo g±me caraºak±lo; ±sanas±l±ya y±gup±nak±lo vattakaraºak±loti ayampi sam±pajjanassa ak±lo n±ma. ¾sanas±l±ya pana vivitte ok±se sati y±va bhattak±lo n±gacchati, etasmimpi antare sam±pajjanassa k±lo n±ma. Bhatta½ pana bhuñjanak±lo, vih±ragamanak±lo, pattac²varapaµis±manak±lo, div±vattakaraºak±lo, paripucch±d±nak±loti ayampi sam±pajjanassa ak±lo n±ma. Yo ak±lo, sveva asamayo. Ta½ sabbampi µhapetv± avasese k±le k±le, samaye samaye vuttappak±re aµµha vimokkhe sahaj±tan±mak±yena paµilabhitv± viharanto, “idhekacco puggalo…pe… viharat²”ti vuccati. Apicesa saphassakehi sahaj±tan±madhammehi sahaj±tadhamme phusatiyeva n±ma, upac±rena appana½ phusatiyeva n±ma. Purim±ya appan±ya apara½ appana½ phusatiyeva. Yena hi saddhi½ ye dhamm± sahaj±t±, tena te paµiladdh± n±ma honti. Phassen±pi phuµµh±yeva n±ma honti. Upac±rampi appan±ya paµil±bhak±raºameva, tath± purim± appan± apara-appan±ya. Tatr±ssa eva½ sahaj±tehi sahaj±t±na½ phusan± veditabb±– paµhamajjh±nañhi vitakk±d²hi pañcaªgika½. Tasmi½ µhapetv± t±ni aªg±ni ses± atirekapaºº±sadhamm± catt±ro khandh± n±ma honti. Tena n±mak±yena paµhamajjh±nasam±pattivimokkha½ phusitv± paµilabhitv± viharati. Dutiya½ jh±na½ p²tisukhacittekaggat±hi tivaªgika½, tatiya½ sukhacittekaggat±hi duvaªgika½, catuttha½ upekkh±cittekaggat±hi duvaªgika½, tath± ±k±s±nañc±yatana½…pe… nevasaññ±n±saññ±yatanañca. Tattha µhapetv± t±ni aªg±ni ses± atirekapaºº±sadhamm± catt±ro khandh± n±ma honti. Tena n±mak±yena nevasaññ±n±saññ±yatanasam±pattivimokkha½ phusitv± paµilabhitv± viharati. Paññ±ya cassa disv±ti vipassan±paññ±ya saªkh±ragata½, maggapaññ±ya catusaccadhamme passitv±. Ekacce ±sav± parikkh²º± hont²ti upa¹¹hupa¹¹h± paµhamamagg±divajjh± ±sav± parikkh²º± honti. Aya½ vuccati puggalo samayavimuttoti ettha aµµhasam±pattil±bh² puthujjano tena n±mak±yena phusitv± viharat²ti vattu½ vaµµati. P±¼iya½ pana “ekacce ±sav± parikkh²º±”ti vutta½. Puthujjanassa ca kh²º± ±sav± n±ma natthi, tasm± so na gahito. Aµµhasam±pattil±bh² kh²º±savopi tena n±mak±yena phusitv± viharat²ti vattu½ vaµµati. Tassa pana aparikkh²º±sav± n±ma natthi, tasm± sopi na gahito. Samayavimuttoti pana tiººa½ sot±pannasakad±g±mi-an±g±m²na½yeveta½ n±manti veditabba½. 2. Asamayavimuttaniddese– purimasadisa½ vuttanayeneva veditabba½. Asamayavimuttoti panettha sukkhavipassakakh²º±savasseta½ n±ma½. Sukkhavipassak± pana sot±pannasakad±g±mi-an±g±mino aµµhasam±pattil±bhino ca kh²º±sav± puthujjan± ca imasmi½ duke na labbhanti, dukamuttakapuggal± n±ma honti. Tasm± satth± attano buddhasubuddhat±ya heµµh± gahite ca aggahite ca saªka¹¹hitv± saddhi½ piµµhivaµµakehi tanti½ ±ropento sabbepi ariyapuggal±ti-±dim±ha. Tattha ariye vimokkheti kilesehi ±rakatt± ariyeti saªkha½ gate lokuttaravimokkhe. Ida½ vutta½ hoti– b±hir±nañhi aµµhanna½ sam±patt²na½ sam±pajjantassa samayopi atthi asamayopi. Maggavimokkhena vimuccanassa samayo v± asamayo v± natthi. Yassa saddh± balavat², vipassan± ca ±raddh±, tassa gacchantassa tiµµhantassa nis²dantassa nipajjantassa kh±dantassa bhuñjantassa maggaphalapaµivedho n±ma na hot²ti natthi. Iti maggavimokkhena vimuccanassa samayo v± asamayo v± natth²ti heµµh± gahite ca aggahite ca saªka¹¹hitv± ima½ piµµhivaµµaka½ tanti½ ±ropesi dhammar±j±. Sam±pattil±bh² puthujjano im±yapi tantiy± aggahitova. Bhaj±piyam±no pana sam±pattivikkhambhit±na½ kiles±na½ vasena samayavimuttabh±va½ bhajeyya. 3. Kuppadhamm±kuppadhammaniddesesu– yassa adhigato sam±pattidhammo kuppati nassati, so kuppadhammo. R³pasahagat±nanti r³panimittasaªkh±tena r³pena sahagat±na½. Tena saddhi½ pavatt±na½ na vin± r³p±rammaº±na½ catunna½ r³p±vacarajjh±n±nanti attho. Ar³pasahagat±nanti r³pato añña½, na r³panti ar³pa½. Ar³pena sahagat±na½ tena saddhi½ pavatt±na½ na vin± ar³p±rammaº±na½ catunna½ ar³p±vacarajjh±n±nanti attho. Na nik±mal±bh²ti pañcah±k±rehi aciººavasit±ya icchit±k±rena aladdhatt± na nik±mal±bh². Appaguºasam±pattikoti attho. Na akicchal±bh²ti kicchal±bh² dukkhal±bh². Yo ±gamanamhi kilese vikkhambhento upac±ra½ p±pento appana½ p±pento cittamañj³sa½ labhanto dukkhena kicchena sasaªkh±rena sappayogena kilamanto ta½ sampada½ p±puºitu½ sakkoti, so na akicchal±bh² n±ma. Na akasiral±bh²ti avipulal±bh². Sam±patti½ appetv± addh±na½ pharitu½ na sakkoti. Eka½ dve cittav±re vattetv± sahas±va vuµµh±t²ti attho. Yatthicchakanti yasmi½ ok±se sam±patti½ appetv± nis²ditu½ icchati. Yadicchakanti kasiºajjh±na½ v± ±n±p±najjh±na½ v± brahmavih±rajjh±na½ v± asubhajjh±na½ v±ti ya½ ya½ sam±patti½ appetv± nis²ditu½ icchati. Y±vaticchakanti addh±naparicchedena yattaka½ k±la½ icchati. Ida½ vutta½ hoti– yattha yattha ya½ ya½ sam±patti½ yattaka½ addh±na½ sam±pajjitumpi vuµµh±tumpi icchati, tattha tattha ta½ ta½ sam±patti½ tattaka½ addh±na½ sam±pajjitumpi vuµµh±tumpi na sakkoti. Canda½ v± s³riya½ v± ulloketv± ‘imasmi½ cande v± s³riye v± ettaka½ µh±na½ gate vuµµhahiss±m²’ti paricchinditv± jh±na½ sam±panno yath±paricchedena vuµµh±tu½ na sakkoti, antar±va vuµµh±ti; sam±pattiy± appaguºat±y±ti. Pam±dam±gamm±ti pam±da½ paµicca. Aya½ vuccat²ti aya½ eva½vidho puggalo kuppadhammoti vuccati. Ida½ pana aµµhasam±pattil±bhino puthujjanassa sot±pannassa sakad±g±minoti tiººa½ puggal±na½ n±ma½. Etesañhi sam±dhip±ribandhak± vipassan±p±ribandhak± ca dhamm± na suvikkhambhit±, na suvikkh±lit±, tena tesa½ sam±patti nassati parih±yati. S± ca kho neva s²labhedena, n±pattiv²tikkamena. Na garukamokkhadhammo panesa appamattakenapi kiccakaraº²yena v± vattabhedamattakena v± nassati. Tatrida½ vatthu– eko kira thero sam±patti½ va¼añjeti. Tasmi½ piº¹±ya g±ma½ paviµµhe d±rak± pariveºe k²¼itv± pakkami½su. Thero ±gantv± ‘pariveºa½ sammajjitabban’ti cintetv± asammajjitv± vih±ra½ pavisitv± ‘sam±patti½ appess±m²’ti nis²di. So appetu½ asakkonto, ‘ki½ nu kho ±varaºan’ti s²la½ ±vajjanto appamattakampi v²tikkama½ adisv± ‘vattabhedo nu kho atth²’ti olokento pariveºassa asammaµµhabh±va½ ñatv± sammajjitv± pavisitv± nis²danto sam±patti½ appentova nis²di. 4. Akuppadhammaniddeso vuttapaµipakkhavaseneva veditabbo. Akuppadhammoti ida½ pana aµµhasam±pattil±bhino an±g±missa ceva kh²º±savassa c±ti dvinna½ puggal±na½ n±ma½. Tesañhi sam±dhip±ribandhak± vipassan±p±ribandhak± ca dhamm± suvikkhambhit± suvikkh±lit±; tena tesa½ bhassasaªgaºik±r±m±dikiccena v± aññena v± yena kenaci attano anur³pena pam±dena v²tin±ment±nampi sam±patti na kuppati, na nassati. Sukkhavipassak± pana sot±pannasakad±g±mi-an±g±mikh²º±sav± imasmi½ duke na labbhanti; dukamuttakapuggal± n±ma honti. Tasm± satth± attano buddhasubuddhat±ya heµµh± gahite ca aggahite ca saªka¹¹hitv± imasmimpi duke saddhi½ piµµhivaµµakehi tanti½ ±ropento sabbepi ariyapuggal±ti-±dim±ha. Aµµhannañhi sam±patt²na½ kuppana½ nassana½ bhaveyya, lokuttaradhammassa pana saki½ paµividdhassa kuppana½ nassana½ n±ma natthi, ta½ sandh±yeta½ vutta½. 5. Parih±nadhamm±parih±nadhammaniddes±pi kuppadhamm±kuppadhammaniddesavaseneva veditabb±. Kevalañhi idha puggalassa pam±da½ paµicca dhamm±na½ parih±nampi aparih±nampi gahitanti ida½ pariy±yadesan±mattameva n±na½. Sesa½ sabbattha t±disameva. 7. Cetan±bhabbaniddese– cetan±bhabboti cetan±ya aparih±ni½ ±pajjitu½ bhabbo. Sace anusañcetet²ti, sace sam±pajjati. Sam±pattiñhi sam±pajjanto anusañceteti n±ma. So na parih±yati, itaro parih±yati. 8. Anurakkhaº±bhabbaniddese– anurakkhaº±bhabboti anurakkhaº±ya aparih±ni½ ±pajjitu½ bhabbo. Sace anurakkhat²ti sace anupak±radhamme pah±ya upak±radhamme sevanto sam±pajjati. Evañhi paµipajjanto anurakkhati n±ma. So na parih±yati, itaro parih±yati. Ime dvepi sam±patti½ µhapetu½ th±vara½ k±tu½ paµibal±. Cetan±bhabbato pana anurakkhaº±bhabbova balavataro. Cetan±bhabbo hi upak±r±nupak±re dhamme na j±n±ti. Aj±nanto upak±radhamme nudati n²harati, anupak±radhamme sevati. So te sevanto sam±pattito parih±yati Anurakkhaº±bhabbo upak±r±nupak±re dhamme j±n±ti. J±nanto anupak±radhamme nudati n²harati, upak±radhamme sevati. So te sevanto sam±pattito na parih±yati. Yath± hi dve khettap±l± eko paº¹urogena sarogo akkhamo s²t±d²na½, eko arogo s²t±d²na½ saho. Sarogo heµµh±kuµi½ na otarati, ratt±rakkha½ div±rakkha½ vijahati. Tassa div± sukamor±dayo khetta½ otaritv± s±lis²sa½ kh±danti, ratti½ migas³kar±dayo pavisitv± khala½ tacchi ta½ viya chetv± gacchanti. So attano pamattak±raº± puna b²jamattampi na labhati. Itaro ratt±rakkha½ div±rakkha½ na vijahati. So attano appamattak±raº± ekakar²sato catt±ripi aµµhapi sakaµ±ni labhati. Tattha sarogakhettap±lo viya cetan±bhabbo, arogo viya anurakkhaº±bhabbo daµµhabbo. Sarogassa attano pam±dena puna b²jamattassapi alabhana½ viya cetan±bhabbassa upak±r±nupak±re dhamme aj±nitv± upak±re pah±ya anupak±re sevantassa sam±pattiy± parih±na½. Itarassa attano appam±dena ekakar²samattato catu-aµµhasakaµa-uddharaºa½ viya anurakkhaº±bhabbassa upak±r±nupak±re dhamme j±nitv± anupak±re pah±ya upak±re sevantassa sam±pattiy± aparih±na½ veditabba½. Eva½ cetan±bhabbato anurakkhaº±bhabbova sam±patti½ th±vara½ k±tu½ balavataroti veditabbo.