(1.) Ekakaniddesavaººan±

761. Na hetumev±ti ettha ca na het³ ev±ti attho, byañjanasiliµµhat±vasena pana rassatta½ ma-k±ro ca kato “adukkhamasukh±”ti ettha viya. Imin±pi nayen±ti ettha purimanayena hetubh±v±dipaµikkhepo, pacchimanayena nahetudhamm±dikoµµh±sasaªgahoti aya½ viseso veditabbo. Cutiggahaºena cutiparicchinn±ya ek±ya j±tiy± gahaºa½ daµµhabba½, bhavaggahaºena navadh± vuttabhavassa. Tadantogadhat±ya tattha tattha pariy±pannat± vutt±. Uppanna½ manoviññ±ºaviññeyyamev±ti “na r³pa½ viya uppann± chaviññ±ºaviññeyy±”ti r³pato etesa½ visesana½ karoti.
762. Kappato kappa½ gantv±pi na uppajjat²ti na kad±ci tath± uppajjati. Na hi kh²r±d²na½ viya etesa½ yath±vuttalakkhaºavilakkhaºat± atth²ti dasseti.
763. Samodh±netv±ti loke vijjam±na½ sabba½ r³pa½ samodh±netv±. Etena mahattepi avibh±vakatta½ dassento sukhumatt± na vibh±vessat²ti v±dapatha½ chindati. Cakkhupas±de mama vatthumh²ti attho. Visayoti issariyaµµh±nanti adhipp±yo.
764. Abbokiºº±ti abyavahit±, anantarit±ti attho. Vavatthit±nampi paµip±µiniyamo tena paµikkhittoti attho. Anantarat±ti anantarapaccayat± etena paµikkhitt±ti attho.
765. Samanantarat±ti ca samanantarapaccayat±.
766. ¾bhujanatoti ±bhuggakaraºato, nivattanato icceva attho. Ettha ca “pañca viññ±º± an±bhog±”ti ±bhogasabh±v± na hont²ti attho, “pañcanna½ viññ±º±na½ natthi ±vaµµan± v±”ti-±d²supi ±vaµµanabh±vo v±ti-±din± attho daµµhabbo.
Na kañci dhamma½ paµivij±n±t²ti ettha na sabbe r³p±didhamm± dhammaggahaºena gahit±ti yath±dhippetadhammadassanattha½ “manopubbaªgam± dhamm±ti eva½ vuttan”ti ±ha.
R³p±d²su abhinipatana½ tehi sam±gamo tesantipi vattu½ yujjat²ti ±ha “r³p±d²na½ abhinip±tamattan”ti. Kammatthe v± s±mivacana½. Viññ±ºehi abhinipatitabb±ni hi r³p±d²n²ti. Ida½ vutta½ hot²ti-±d²su hi aya½ adhipp±yo– ±rammaºakaraºena paµivij±nitabb±ni r³p±d²ni µhapetv± kusal±kusalacetan±ya ta½sampayutt±nañca yath±vutt±na½ sahajapubbaªgamadhammena paµivij±nitabb±na½ paµivij±nana½ etesa½ natth²ti. Evañca katv± “dassan±dimattato pana mutt± aññ± etesa½ kusal±dipaµiviññatti n±ma natth²”ti kiccantara½ paµisedheti.
Avip±kabh±vena añña½ aby±katas±mañña½ aniv±rento kusal±kusalaggahaºañca karot²ti cavanapariyos±nañca kicca½. Pi-saddena sahajavanak±ni v²thicitt±ni sampiº¹etv± pañcadv±re paµisedhane aya½ adhipp±yo siy±– “manas± ce paduµµhena…pe… pasannena bh±sati v± karoti v±”ti (dha. pa. 1-2) eva½ vutt± bh±sanakaraºakar±, ta½sadis± ca sukhadukkhupp±dak± balavanto chaµµhadv±rik± eva dhammaggahaºena gahit±ti na tesa½ pañcadv±rikajavanena paµivij±nana½ atthi, dubbal±na½ pana pubbaªgamapaµivij±nana½ tattha na paµisiddha½ “na k±yakamma½ na vac²kamma½ paµµhapet²”ti viññattidvayajanakasseva paµµhapanapaµikkhepena dubbalassa manokammassa anuññ±tatt±. Tath± k±yasucarit±dikusalakamma½ karom²ti, tabbipar²ta½ akusala½ kamma½ karom²ti ca kusal±kusalasam±d±na½ pañcadv±rikajavanena na hoti. Tath± paµiccasamupp±davaººan±ya½ vutt± “pañcadv±rikacuti ca na pañcadv±rikacittehi hoti cuticittassa ata½dv±rikatt±”ti. Y± pan±ya½ p±¼i “pañcahi viññ±ºehi na kañci dhamma½ paµivij±n±ti aññatra abhinip±tamatt±”ti, tass± r³p±d²na½ ±p±thamatta½ muñcitv± añña½ kañci dhammasabh±va½ na paµivij±n±t²ti ayamattho dissati. Na hi r³pa½ paµiggaºhantampi cakkhuviññ±ºa½ r³panti ca gaºh±t²ti. Sampaµicchanassapi r³pan²l±di-±k±rapaµivij±nana½ natth²ti kiñci dhammassa paµivij±nana½ paµikkhitta½, pañcahi pana viññ±ºehi s±tisaya½ tassa vij±nananti “aññatra abhinip±tamatt±”ti na vutta½. Yassa p±¼iya½ bahiddh±paccuppann±rammaºat± vutt±, tato añña½ niruttipaµisambhida½ icchantehi pañcadv±rajavanena paµisambhid±ñ±ºassa sahuppatti paµisiddh±. R³p±r³padhammeti r³p±r³p±vacaradhammeti attho.
Pañcadv±rikacittena na paµibujjhat²ti kasm± vutta½, nanu r³p±d²na½ ±p±thagamane nidd±paµibodho hot²ti? Na, paµhama½ manodv±rikajavanassa uppattitoti dassento ±ha “nidd±yantassa h²”ti-±di. Palobhetv± saccasupinena.
Aby±katoyeva ±vajjanamattasseva uppajjanatoti vadanti. Eva½ vadantehi manodv±repi ±vajjana½ dvattikkhattu½ uppajjitv± javanaµµh±ne µhatv± bhavaªga½ otarat²ti adhippetanti daµµhabba½.
Tass± eva vasen±ti tass± vasena ekavidhena ñ±ºavatthu hot²ti ca, veditabbanti ca yojan± k±tabb±.

Ekakaniddesavaººan± niµµhit±.