2. Abhidhammabh±jan²yavaººan±
725. Tattha tisso paµisambhid± lokiy±. Atthapaµisambhid± lokiyalokuttaramissak± S± hi nibb±n±rammaº±na½ maggaphalañ±º±na½ vasena lokuttar±pi hoti. Abhidhammabh±jan²ye kusal±kusalavip±kakiriy±na½ vasena cat³hi v±rehi vibhatta½. Tattha yattak±ni heµµh± cittupp±dakaº¹e (dha. sa. 1 ±dayo) kusalacitt±ni vibhatt±ni, tesa½ sabbesampi vasena ekekasmi½ cittaniddese catasso catasso paµisambhid± vibhatt±ti veditabb±. Akusalacittesupi eseva nayo. Vip±kakiriyav±resu vip±kakiriy±na½ atthena saªgahitatt±, dhammapaµisambhida½ cha¹¹etv±, ekekasmi½ vip±kacitte ca kiriyacitte ca tisso tissova paµisambhid± vibhatt±. P±¼i pana mukhamattameva dassetv± sa½khitt±. S± heµµh± ±gatavitth±ravaseneva veditabb±. Kasm± pana yath± kusal±kusalav±resu “tesa½ vip±ke ñ±ºa½ atthapaµisambhid±”ti vutta½, evamidha “yesa½ dhamm±na½ ime vip±k±, tesu ñ±ºa½ dhammapaµisambhid±”ti eva½ na vuttanti? Heµµh± vuttatt±. Yadi eva½, “tesa½ vip±ke ñ±ºa½ atthapaµisambhid±”ti heµµh± vuttatt± aya½ atthapaµisambhid±pi idha na vattabb± siy±ti? No na vattabb±. Kasm±? Heµµh± vip±kakiriyacittupp±davasena avuttatt±. Kiriyav±re ca “yesa½ dhamm±na½ ime kiriy±”ti vacanameva na yujjat²ti dv²supi imesu v±resu tisso tissova paµisambhid± vibhatt±. Tattha y±ya niruttiy± tesa½ dhamm±na½ paññatti hot²ti y±ya niruttiy± tesa½ phasso hot²ti-±din± nayena vutt±na½ dhamm±na½ “aya½ phasso, aya½ vedan±”ti eva½ paññatti hoti. Tattha dhammanirutt±bhil±pe ñ±ºanti tasmi½ atthe dhamme ca pavattam±n±ya tass± dhammaniruttiy± sabh±vapaññattiy± abhil±pe ñ±ºa½. Abhil±pasadda½ ±rammaºa½ katv± uppannañ±ºameva idh±pi kathita½. Yena ñ±ºen±ti yena paµibh±napaµisambhid±ñ±ºena. T±ni ñ±º±ni j±n±t²ti itar±ni t²ºi paµisambhid±ñ±º±ni j±n±ti. Id±ni yath± ya½ ñ±ºa½ t±ni ñ±º±ni j±n±ti, tath± tassa tesu pavatti½ dassetu½ im±ni ñ±º±ni idamatthajotak±n²ti vutta½. Tattha idamatthajotak±n²ti imassa atthassa jotak±ni pak±sak±ni; ima½ n±ma attha½ jotenti pak±senti paricchindant²ti attho. Iti ñ±ºesu ñ±ºanti imin± ±k±rena pavatta½ t²su ñ±ºesu ñ±ºa½ paµibh±napaµisambhid± n±ma. Tattha kiñc±pi aya½ paµibh±napaµisambhid± ‘imiss± ida½ kicca½, imiss± ida½ kiccan’ti itar±sa½ paµisambhid±na½ kicca½ j±n±ti, saya½ pana t±sa½ kicca½ k±tu½ na sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa. Dve kira bhikkh³. Eko bahussuto, eko appassuto. Te ekatova eka½ dhammakath±magga½ uggaºhi½su. Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro. Tesu appassuto gatagataµµh±ne attano sarasampattiy± sakalaparisa½ khobhetv± dhamma½ kathesi. Dhamma½ suºam±n± haµµhatuµµham±nas± hutv±– ‘yath± esa dhamma½ kathesi, eko tipiµakadharo maññe bhavissat²’ti vadanti. Bahussutabhikkhu pana– ‘dhammasavane j±nissatha aya½ tipiµakadharo v± no v±’ti ±ha. So kiñc±pi evam±ha, yath± pana sakalaparisa½ khobhetv± dhamma½ kathetu½ sakkoti, evamassa kathanasamatthat± natthi. Tattha kiñc±pi paµibh±napaµisambhid±, bahussuto viya appassutassa, itar±sa½ kicca½ j±n±ti, saya½ pana ta½ kicca½ k±tu½ na sakkot²ti veditabba½. Sesa½ utt±natthameva. 746. Eva½ kusalacittupp±d±divasena paµisambhid± vibhajitv± id±ni t±sa½ uppattiµµh±nabh³ta½ khetta½ dassetu½ puna catasso paµisambhid±ti-±dim±ha. Tattha tisso paµisambhid± k±m±vacarakusalato cat³su ñ±ºasampayuttesu cittupp±des³ti ida½ sekkh±na½ vasena vutta½. Tesañhipi dhammapaccavekkhaºak±le heµµh± vutta½ pañcappak±ra½ dhamma½ ±rammaºa½ katv± cat³su ñ±ºasampayuttakusalacittesu dhammapaµisambhid± uppajjati. Tath± niruttipaccavekkhaºak±le sadda½ ±rammaºa½ katv± niruttipaµisambhid±; ñ±ºa½ paccavekkhaºak±le sabbatthakañ±ºa½ ±rammaºa½ katv± paµibh±napaµisambhid±ti. Kiriyato cat³s³ti ida½ pana asekkh±na½ vasena vutta½. Tesañhi dhamma½ paccavekkhaºak±le heµµh± vutta½ pañcappak±ra½ dhamma½ ±rammaºa½ katv± cat³su ñ±ºasampayuttakiriyacittesu dhammapaµisambhid± uppajjati. Tath± niruttipaccavekkhaºak±le sadda½ ±rammaºa½ katv± niruttipaµisambhid±; ñ±ºa½ paccavekkhaºak±le sabbatthakañ±ºa½ ±rammaºa½ katv± paµibh±napaµisambhid±ti. Atthapaµisambhid± etesu ceva uppajjat²ti ida½ pana sekkh±sekkh±na½ vasena vutta½. Tath± hi sekkh±na½ atthapaccavekkhaºak±le heµµh± vuttappabheda½ attha½ ±rammaºa½ katv± cat³su ñ±ºasampayuttakusalacittesu aya½ uppajjati, maggaphalak±le ca maggaphalesu. Asekkhassa pana attha½ paccavekkhaºak±le heµµh± vuttappabhedameva attha½ ±rammaºa½ katv± cat³su ñ±ºasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalak±le ca uparime s±maññaphaleti. Evamet± sekkh±sekkh±na½ uppajjam±n± im±su bh³m²su uppajjant²ti bh³midassanattha½ aya½ nayo dassitoti.
Abhidhammabh±jan²yavaººan±.